!با خروج قوای خارجی از افغانستان منطق حصارکشی در امتداد خط دیورند از میان رفته است

   ۲۹/۰۱/۲۰۲۲

با خروج قوای خارجی از افغانستان منطق حصارکشی

در امتداد خط دیورند از میان رفته است !

( در حواشی مسافرت هیأت پاکستانی به کابل )

امروز موید یوسف، مشاور امنیت ملی پاکستان در رأس یک هیأت برای مذاکره پیرامون موضوعات مختلف ذیدخل در مناسبات کنونی دوکشور وارد کابل شد.

با آنکه پاکستان میداند که با حریف کمزور و در عین حال پر مدعا و مغرور از فیروزی بر قوای اشغالگر روبرو است، فوج پاکستان به پیشواز این مسافرت از روی احتیاط  اِعمال فشار نظامی  را بالای طالبان از مرکز توجه دور نگاه نداشت :  هفته گذشته ۲۱ راکت به سوی کنر پرتاب شد.‎

مسافرت هیأت پاکستانی بیشتر  جنبه سیاسی، استخباراتی و نظامی دارد تا دیپلوماتیک. زیرا مناسبات دیپلوماتیک در چوکات شناسایی متقابل میان دو دولت مطرح میشود در حالیکه پاکستان حاکمیت طالبان را به رسمیت نشناخته است. بنابران پاکستان نباید متوقع دستیابی ثمربخش حقوقی از مذاکرات با طرفی شود که آنرا تا هنوز به رسمیت نشناخته است.

ازین گذشته حاکمیت طالبان به دلیل فقدان مشروعیت داخلی ( اتکأ به رای مردم در حکومتداری ) و عدم شناخت بین المللی، در چنان موقعیت حقوقی قرار ندارد که در موضوعات کلیدی مورد بحث به طرف پاکستان تعهدات دارای نتایج حقوقی بسپارند.

بعد ازین گپ مقدماتی سر اصل موضوع بحث را ادامه میدهیم.

درین مختصر بالای یک موضوع کلیدی تبصره میکنیم که  قرار است در رأس اجندای مذاکرات طرف افغانی و پاکستانی قرار داده شود : نوشته بر معضله تمدید سیم خاردار در امتداد خط دیورند متمرکز خواهد بود.

نزد مقامات پاکستان انگیزه پیدا شدن مفکوره تمدید سیم خاردار در امتداد خط فرضی دیورند حضور قوت های خارجی و اعلام جنگ جهانی ضد تروریزم  بود. مرکز این جنگ مناطق قبایلی دو سوی خط دیورند شناخته شد. فشار جنگ در مناطقی متمرکز گردید که مورد منازعه افغانستان و پاکستان قرار داشت.

عملیات نظامی امریکا و متحدین در دو سوی خط دیورند وقتی پیچیده شد که علاوه بر ادعای دوطرف افغانی و پاکستانی در مالکیت اراضی دو سوی خط، در برخی مناطق مانند مومند، خیبر و باشگل  اصلن خطی روی نقشه و هم روی جغرافیا  وجود نداشت : امیر عبدالرحمن در دیدار با هیأت هند برتانوی دعوای کنترول افغانستان بر مجموع مومند را مطرح کرد. حکومت هند برتانوی بر اعتراض امیر جواب مثبت یا منفی نداد. علاوتاٍ خط کشی خیبر بدنبال اعتراض امیر معلق باقی ماند.

بعد از وفات امیر مومند بدو بخش تقسیم شد: کوز مومند به هند برتانوی تعلق گرفت و بر مومند تا پشاور ( به استثنای کرم، علی خیل و توری ) سهم افغانستان شناخته شد. در۱۸۹۷ وقتی قبایل پشتون درک کردند که در حوزه نفوذ هند قرار گرفته اند، دست به شورش زدند. دامنه زد و خورد تا پشاور کشانیده شد. انگریز ها با لشکر ۶۰ هزار سرباز مقاومت را سرکوب کردند.

 بنابران در مواردی به دلیل ابهام در اینکه خط  دقیقن از کجا گذشته است، ناتو طی عملیات نظامی خود با اطمینان ازینکه در قلمرو افغانستان میجنگد، بی خیال اهداف جنگی را که پاکستان مدعی وجود شان در تحت حاکمیت خود شده بود، زیر ضربه قرار داد.

به این حوادث به مثابه چند نمونه از ده ها مورد توجه کنید :

– در ۱۰ جون ۲۰۰۸ بدنبال حمله درون امریکا  در سوات یازده عسکر پاکستانی هلاک شدند.

– در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۰  قوای ائتلاف ۴ سرباز پاکستانی را در باجوړ به قتل رسانید. پاکستان عملیات را تجاوز به قلمرو خود تعبیر کرد و راه تورخم را بست. امریکا  معذرت خواست واعلام کرد که سربازان پاکستانی را با طالبان در خاک افغانستان عوضی گرفته است. حادثه مناسبات دیپلوماتیک امریکا و پاکستان را سخت متأثر ساخت.

ـ در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۱ در مومند ایجنسی بدنبال بمباردمان ناتو در دو قرارگاه فوج پاکستان که  در فاصله ۲۰۰ و ۳۰۰ متری خط فرضی موقعیت داشت و چهل سرباز دران به قلع و قمع تحریک طالبان پااکستان گماشته شده بودند، ۲۸  تن هلاک و ۱۳ تن دیگر مجروح شدند. در میان کشته شدگان دو صاحب منصب نیز شامل بودند. ناتو بمباردمان را جواب فیر های راکت از جانب پاکستان به مواضع سربازان افغانی قلمداد کرد. پاکستان حمله را تجاوز به حق حاکمیت خود اعلام نمود و بندر تورخم را بست. بستن بندر تورخم انگیزه مالی نیز داشت : پاکستان از هر کامیون اکمالاتی ایساف  به عوض ۲۵۰ دالر مطالبه ۵۰۰۰ دالر حق العبور میکرد.

از بندر تورخم یومیه ۳۰۰ تا ۴۰۰ کامیون به سوی پایگاه های نظامی  ایساف در افغانستان عبور میکرد. بستن وقفوی بندر تورخم به مثابه مسیر اکمالاتی سه ربع مواد مورد ضرورت ناتو ( ۲۵۰ هزار لیتر آب، ۳ ملیون لیتر پطرول … ) موجب بیکاری ۴۰ هزار قراردادی و توقف ۱۰ هزار کامیون میشد. تحت چنین شرایطی امریکا بدنبال اعتراضات پاکستان اعلام کرد که خط دیورند را به عنوان سرحد رسمی میان افغانستان و پاکستان میشناسد و در عملیات نظامی  بعدی دقت بیشتر به خرچ میدهد.

حمله بر مومند اجنسی موجب تقویت موضع گروه های اسلامی پاکستان بخصوص تحریک طالبان پاکستان که از موضع طالبان افغانی پاکستان را شریک امریکا در اشغال افغانستان میدانست، گردید.

بهر حال ! ابهام در حد بندی میدان جنگ ضد تروریزم و خطر دوام سر ریزه شدن لشکر امریکا و متحدین به سوی اراضی متنازع فیه، پاکستان را به محکم بندی ماجراجویانه و مغرضانه خط دیورند از طریق تمدید سیم خاردارانگیزه داد. امریکا با شناخت رسمی خط دیورند به عنوان سرحد و کمک مالی ۲۰ ملیون دالر به حصار کشی به  دعوی پاکستان در اراضی مورد منازعه دو کشور همسایه مهر تأئید گذاشت. این وقتی بود که پاکستان بقدر کافی در داخل افغانستان برای نظامیان امریکایی مصروفیت های جنگی خلق کرده بود و هر آن خطر انسداد  مجدد راه های اکمالاتی ناتو از قلمرو پاکستان متصور بود.  بناً ناتو اجباراً عملیات خود را متمرکز به افغانستان ساخت.

در ۲۰۱۷ م  بصورت امتحانی ۱۵۰ کیلومتر سیم کشیده شد. طی سالیان بعدی در بسیاری مناطق مانند خاص کنر، مروه ، سرکانو ( دهکده ناوه ) سیم در حد ۲۰ تا ۴۰ کیلومتر با گذشتن از نقطه صفری از مناطقی که اصلن خط کشی نشده بود در قلمرو افغانستان عبور داده شده است.

بهانه ظاهری، غیر موجه  و در عین حال رسمی پاکستان  در رابطه به تمدید سیم خاردار، ورود  اخلال گران امنیت از قلمرو افغانستان به آنسوی خط دیورند قلمداد شده است نه ترس از توسعه دامنه جنگ ضد تروریزم امریکا و متحدین به مناطق قبایلی پښتونخواه.

دلیل پوچ مقامات پاکستانی برای ضرورت حصار کشی با آنچه عملاً مشاهده شده است در تطابق قرار ندارد: در طول بیست سال حضور نظامی خارجی در افغانستان سیم خار دار هیچگاهی نتوانسته است مانع عبور و مرور جنگجویان در دو طرف خط دیورند شود : انفجارات و تحرکات جنگی در داخل افغانستان و پشتونخواه و بلوچستان شاهد این واقعیت است. قصد این سناریوی مهندسی شده  فوج و استخبارات پاکستان قرار دادن افغانستان در برابر یک عمل انجام یافته شناسایی سرحد به جای خط  بود.

خلاصه پاکستان از طریق سیم کشی در امتداد خط دیورند دو پیام به دو مرجع فرستاد : به امریکا و متحدین که حدود مانور های نظامی خود را بشناسند و به طرف افغانی که خط دیورند سرحد شناخته شده است.

حکومت های خائن و ضد ملی افغانستان برای اینکه از سوی قوای خارجی از قدرت کنار زده نشوند، حتی از صدور یک اعلامیه احتجاجی مطبوعاتی بر ضد پروژه خط کشی ابا ورزیدند. در مدیا شایعه رد و بدل شدن پول حق السکوت هم پخش شد که میتواند با جریان حوادث همخوانی داشته باشد.اما ملتفت باید بود که اگر امیر عبدالرحمن خان تحت الحمایه انگلیس در موضع مناسب حقوقی به قصد تبدیل خط به سرحد قرار نداشت، حاکمیت تحت اشغال امریکا در موقعیت بد تر از امیر عبدالرحمن قرار داشت.

نتیجه :

–  خط دیورند در بیرون زد و بند های خائنانه حکام دست نشانده  به داعیه مردمی و ملی تبدیل شده است، که در موضوع صرفاً مردمان دو طرف خط توان تصمیم گیری را دارند.

– امروز در مدیای بین المللی باری که موضوع تجارت و ترانزیت میان افغانستان و پاکستان بمیان میاید، همه جا اصطلاح خط دیورند را بکار میبرند نه اصطلاح سرحد را که بارِ حقوقی دارد. بناً مدیا و مطبوعات جهان پذیرفته است که سرحدی میان افغانستان و پاکستان وجود ندارد. آنچه موجود است خطی است که از امپراتوری انگریز به میراث مانده و ساحات نفوذ سلاطین افغانستان از هند برتانوی را جدا میکرد.

– سیم خاردار میراث تجاوز امریکا است. با خروج قوای خارجی  از افغانستان و دفع خطر عملیات نظامی قوای ائتلاف در دو سوی خط دیورند، منطق وجود خط منتفی شده است.

– برچیدن سیم خاردار باید به مثابه قدم اولی عادی شدن مناسبات با پاکستان مطرح شود. طالبان باید برچیدن سیم را از سطح حکومت به مردم دو سوی خط حواله کنند. مردم با تشکیل کوماندو های مجهز و متحرک به حساب حصار کشی رسیدگی خواهد کرد.

– مقامات پاکستانی در یک اقدام غیر دوستانه نسبت به همسایه خود افغانستان با سوء استفاده از نیاز های لوژستیک ناتو و امریکا به پاکستان، پلان کشیدن سیم خاردار و خندق را مطرح کرد. این پلان که  یک جانبه و بدون تفاهم با یک حکومت ملی، مستقل و مسئول درافغانستان در اراضی مورد نزاع طرفین تطبیق شده است، تجاوز آشکار به تمامیت ارضی افغانستان شناخته میشود. « پایان »