نتیجه مقالهء ملکه علیاحضرت سرور سلطان

ازآنچه در بارۀ علیاحضرت ملکه ، از منابع معتبر داخلی در سه قسمت ارائه شد، میتوان این طور نتیجه گرفت که علیاحضرت سرورسلطان زنی هوشیار و مجهز بادانش دینی (حافظ فرآن) فطرتآ شجاع با عاطفه ومردم دوست، عدالت پسند، مغرور، ازادیخواه ، باعزم ومصمیم بود. وبا همین روحیه فرزند خود امان الله را طوری تربیت کرد تا از او شخصیتی وطن پرست، دانشمند، سخنور وادیب توانا ، آگاه درمسایل دینی وسیاسی واجتماعی ، مهربان ودلسوز برمردم وعاشق آستقلال وآزادی، با روحیه ضد انگلیس و ضد ارتجاع وضد خرافات بار آورد تا بتواند در آینده بارمسئولیتهای کشور را بدرستی بردوش کشد. علیا حضرت توانست موانع مختلف درون خانواده سلطنتی را با تدبیر از سر راه فرزندش بردارد و او را بر سریر سلطنت قرار بدهد.

آروزهای بلندی که علیاحضرت درسر داشت میدانست که توسط شوهرعشرت طلب او برآورده نمیشود بنابرین او فرزندی بحامعه تقدیم کرد که آرزوهای ملکه ومردم آزادی خواه افغانستان را برآورده میساخت.

درواقع علیاحضرت تبلور راستین این مقوله است که میگویند :«مادر، با دستی گهواره وبا دستی دیگرش جهان را تکان میدهد» ، وملکه سرورسلطان با دستی امان الله را بزرگ کرد وبا دستی دیگرش کشور را تکان داد و آنر در دستان توانای پسرش امان الله گذاشت،تا جامعه را از خواب گران قرون وسطی بیدارکند و وارد قرن بیستم وعصرمدرنیته نماید.دوران ده ساله حکومت شاه امان الله در افغانستان ، دوران درخشان استرداد استقلال کشور ما و دوران تجدد ونوآوریها و اصلاحات اجتماعی واقتصادی وفرهنگی وآموزش وپرورش سرتاسری فرزندان کشور است که تا آنروز کس خواب آنرا هم نمیدید.

نخستین کار امان الله بعد از رسیدن به سلطنت ، رهائی زندانیان سیاسی از محابس وتقرر شان به کارهای دولتی بود.همچنان شاه فرمان داد تا تمام افرادی که تا آن روز به عنوان غلام وکنیز در ارگ شاهی ومنازل اشراف کابل مجبور به خدمتگزاری بودند، آزادشوند. بقول غباردر یک روز 700 نفر غلام وکنیز از ارگ شاهی وخانواده های اشرافی کابل ، منازل اربابان خود را ترک گفتند. پس از آن بزرگترین کار امان الله خان استرداداستقلال افغانستان از انگلیس بود. با کسب استقلال، افغانستان دوباره حیثیت از دست رفته خود را بدست آورد و درصف ملل آزادجهان قرارگرفت. کاربررگ دیگرامان الله خان، تصویب نخستین قانون اساسی کشور با عالی ترین مبانی حقوقی بودکه برمبنای آن زنان از حقوق مساوی با مردان برخوردار شدند و از حق تعلیم وتحصیل مجانی درمکاتب بهره مند گردیدند.بردگی وکار اجباری وگرفتن جزیه از غیرمسلمانان درافغانستان لغوگردید. تفاوت حقوقی میان افراد مسلمان و غیرمسلمان از میان برداشته شد.امتیازت ومعاشات مستمری به خوانین وسران قومی وپیران و روحانیون و سرداران محمدزائی قطع گردید.مکاتب در سرتاسر افغانستان بروی فرزندان کشور بازگردید وافغانستان از وضعیت قرون وسطی به قرن بیستم داخل گردید.خلاصه با روی کارآمدن شاه امان صدها اولین کارها درافغانستان اغاز شد.

علیاحضرت نه تنها در برکشیدن امیرحبیب الله خان بجای پدرش رول مهم بازی کرد بلکه در رساندن پسرش امان الله به سلطنت ازمیان کاندیدان دیگر(شهزاده عنایت الله خان، شهزاده حیات الله خان، وسردار نصرالله خان برادر امیرشهید)، نیز نقشی چشمگیر داشته است.

افزون بر آن علیاحضرت دراکثریت ریفورم های اجتماعی وسیاسی بشمول حصول استقلال کشور وتامین حقوق زنان وتاسیس مکاتب نسوان وتحقق عدالت به نفع مظلومان نسوان از طریق دادن حق شکایت به زنان از رفتارخشونت آمیز ‏مردان خویش، مشوق وپشتی بان خوبی برای زنان مظلوم وهمکار راستینی برای شوهر وپسرش بوده است.

اعمار بناهای دینی ومذهبی وتعلیمی چون : اعمار مجدد مسجد شاه دوشمشیره ومسجد علیا ومدرسۀ علیا در شوربازرکابل، مسجد اندرابی ذرجاده اندرابی نزدیک زیارت شاه دوشمشیره ،توسعه زیارت سخی با اعمارگنبدی بزرگ درآنجا ، وتشکیل محکمه « محکمه دارالعدالت حصور»برای رسیدکی به شکابات زنان مظلوم ،بخش دیگری از خدمات فراموش نشدنی ملکه سراج الحواتین مادر شاه امان الله است.

علیاحضرت همواره ملکه ثریا را در تاسیس مکاتب ونهادهای تعلیمی زنان حمایت میکرده است .حتی گفته میشود قبل از تاسیس مکتب مستورات او زمینه تعلیم وتحصیل زنان را در داخل ارگ فراهم کرده بود ودختران خانواده سلطنتی را به کسب علم ودانش کمک میکرده است.

علیاحضرت ازوضع رقت بارمحبوسین سیاسی که مورد شکنجه دایمی قرار داشتند نیز بی خبر نبود و توسط پسرش عین الدوله احوال آنها را میگرفت و به آنها پول و البسه زمستانی میفرستاد واولین توصیه اش به امان الله خان بعد از قتل امیر شهید رهائیی زندانیان سیاسی بود.

حال اگر چنین زنی پس از قرنها سرازخانواده سلطنتی افغانستان برآورده و از خود اهلیت وشهامت نشان داده باشد ودرچار چوب عرف حاکم بر اذهان مردان خدماتی از پول شخصی خود انجام داده باشد ، آیا سزوار تقدیر وستایش است یا تقبیح وتخریب کورکورانه؟

به نظرمن چنین زنانی باید به دیده قدر نگریسته شوند،واز آنان به نیکی یادگردد و به نسل های جوان نشان داده شود که جامعه قدر کسانی را که در راه عمران وابادی وطن وآسایس روحی وروانی مردم گام گذاشته اند، بخوبی میدانند واز آنها به نیکی یاد میکنند.علیاحضرت سرورسلطان ازجمله کسانی بود که باوجود حصردر چار چوب قوانین سختگیرانه مردسالاری وارگ شاهی، در پرتو استعداد ولیاقت ذاتی و آموزه های دینی خود توانست فرزند میهندوستی تربیت کنند که در راه تعالی کشور از هیچگونه فدا کاری دریغ نورزید.

برخی ازهموطنان ما که چشم دیدن نام بلند علیاحضرت را بخاطر قوم وتبارش ندارند، برای آنکه از اهمیت کار و خدمات او کاسته باشند، میگویند: علیاحصرت درکارهای دولتی مداخله بیجا میکرد . درحالی که سیاست با مداخله و انتقاد درکار دولت آغاز میشود و انسان سیاسی با مداخله درکارهای دولت میخواهد حضورش را به دستگاه حاکمه اعلام کند و بگویدکه نباید او را نادیده گرفت.مداخله علیاحضرت با صلاحیت وامتیازی که دستگاه سلطنت به او به عنوان ملکه کشور داده بود، در واقع چشم امید زنان را بسوی او دوخته بود.«سراج الخواتین» باید کاری به نفع مردم وبخصوص زنان کشورانجام میداد تا نقش او را در دستگاه سلطنت برجسته نشان میداد، ازهمین است که او محکمله «دارالعدالت حضور» را در ارگ تاسیس کردتا به شکایات زنان از نزدیک رسیدگی کند. اینکار در شرایط آنزمان، نباید اسان تلقی شود بلکه یک کار بزرگ وکم نظیر پنداشته میشود که نتیجه اش بخیر هموطنان مظلومش تمام میشد. و امروز ما این کار علیاحضرت سراج الخواتین را به چشم قدر وتحسین می نگریم و آنرا درجمله افتخارات یک زن ویک ملکه افغان می شماریم.

برای حسن ختام کامنتی از نویسنده و جهانگرد مشهور افغان (حسن بیژن) رادراینحا بازتاب میدهم که احترام وارادتش را به علیاحضرت سرورسلطان وملکه ثریا طرزی با کلمات زیبا چنین ابراز کرده است:

«جناب سیستانی صاحب !

حالا میدانم که ما چقدر از تاریخ کشور خود ، به ویژه نقش برازنده زنان دربار در امر روشنگری و شکل دادن نهضت نسوان در بی خبری قرار داشتیم. یکی از برازنده ترین افتخارات علیاحضرت ملکه سرور سلطان ، تربیت فرزندی چون شاه امان الله خان غازی میباشد که نام شان برای همیش با استقلال افغانستان گره خورده است. وجود علیاحضرت ملکه سرور سلطان در خانواده شاهی بایستی الگوی خوبی برای ملکه ثریا طرزی نیز بوده باشد. معلوم میشود که ملکه ثریا طرزی با تاثیرپذیری از شخصیت و عملکرد های علیا حضرت سرور سلطان بوده که نقش به سزایی را در همراهی شاه امان الله خان غازی ایفا کردند. روح هردو ملکه و بانوان شایسته و پیشتاز افغانستان شاد باشد.»

پایان

۳/۴/ ۲۰۲۲