یادی از بابای مبارزان ملی، داکتر صاحب هاشمیان

دیروز طبق معمول سایت وزین و بزرگ دعوت را بازنمودم و چشمم به  مطالبی خورد که فرزند  فرزانه وطن محمد طارق بزگر مالک سایت مذکور در مورد مبارز و دانشمند بزرگ و حق گوی و حق پرست ملی، سید جلیل القدر و والاتبار مغفور، داکتر صاحب سید خلیل هاشمیان نوشته بود. احسنت.

این جانب داکتر صاحب هاشمیان را به ارتباط شخصیت بزرگ ملی، استاد و دوست بزرگوارم پوهاند صاحب فضل ربی پژواک میشناختم.

من با دیدن اولین شماره مجله ملی، مترقی، اسلامی و انقلابی آئینه افغانستان به منظور اشتراک مجله،  به استاد هاشمیان تیلفون نمودم و ایشان با لطف فراوان و محبت آمیز فرمودند که (موږ او تاسی خو وطنداریو) من از همان نخستین شماره تا آخرین شماره و بولتن خبری، همکار و در حقیقت چپراسی مجله مذکور بودم.

استاد هاشمیان در حق گویی و حقیقت پرستی و ترد گویی و جرئت و شهامت نظیر نداشت. موصوف مانند بسیاری سادات، آدم تند مزاج بود، و اګر کسی میخواست با وی در مقام مشاجره برخیزد، استاد معاند خود چنان بی آب و بی پرده مییساخت که از ….خوردن خود نادم و پشیمان میگشت.

استاد هاشمیان برخلاف دیگران که عمر خود را به عیش و نوش و تنعم جهان غرب سپری کردند، بهترین ایام عمر خود را در اضلاع متحده وقف تنظیم و نشر مجله انقلابی خود نمود، وی از صبح تا خفتن با ماشین تایپ کهنه خود مصروف تایپ کردن مضامین میبود، بدون آنکه هم وطنی درین خدمت بزرگ ملی با وی همکاری مالی یا تخنیکی نماید. بعضی از مشترکین بی ایمان حتی در تادیه حق اشتراک خود نیز تساهل میورزیدند.

استاد هاشمیان در نتیجه همچو کار شاقه شباروزی، دو بار مجبور به جراحی هردو پای خود گردید.

مجله وزین آئینه افغانستان سنګری بود علیه نشرات زهراګین جریده (امید) و (کاروان) وغیره که توسط ایران و شورای نظار و دشمنان افغانستان تمویل میگردید، مجله آئینه افغانستان به شکل ملی و انقلابی از عزت وقار، آبروی ملی و مقدسات ملی  در برابر دشمنان مادر زاد وطن دفاع مینمود.

تجلیل از شخصیت و خدمات فراموش نا شدنی استاد هاشمیان وظیفه هر انسان وطندوست و حق پرست است.

بعد از وفات استاد بزرگوار داکتر هاشمیان، دانشمند بزرگ حقوق اساسی و نویسنده مبارز و نامدار داکتر صاحب (عثمان روستارتره کی) مضمونی در رثاء آن بزرگوار نوشت و من منتظر فرصتی بودم که مضمون استاد تره کی را یکبار دیگر بدست نشر بسپارم، اکنون با اغتنام فرصت و به یاد وبود چهارمین سال وفات المناک بابای مبارزان ملی یعنی داکتر صاحب هاشمیان آن را خدمت وطندوستان حق پسند و با ایمان تقدیم میدارم.

داکتر صاحب تره کی تحت عنوان «در گذشت داکتر هاشمیان، یک ضایعه فرهنگی» چنین مینگارند:

نام داکتر سید خلیل هاشمیان با خدمات فرهنگی وی گره خورده است. تمثال برجسته این خدمات مجله آئینه افغانستان است که در تقابل با تیکه داران جهاد پا به عرصه مبارزه مطبوعاتی ګذاشت.

آئینه افغانستان زمانی به نشرات آغاز کرد که افغانستان در آتش تجاوز شوروی میسوخت و فقدان یک وسیله بیان مواضع روشن فکران ناسیونالست به شدت احساس میگردید. در آن وقت پاکستان و ایران مرکز تجمع جهادیست ها بود.

جنگ گرم، استقامت حوادث را تعیین میکرد. ټوپک حرف اول و آخر را میزد.

روشن فکران مبارز و ملی گراء دو راه در پیش رو داشت: قبول قیمومیت تنظیم های جهادی که همه تحت الحمایه ائتلاف پاکستان، ایران، عرب صعودی و بلاک غرب بودند، و یا ترک میدان جنگ به هدف جستجوی طرق مسالمت آمیز مبارزه سیاسی و فرهنگی. آئینه افغانستان راه جهاد قلمی را در پیش ګرفت و در اضلاع متحده امریکا، خود را در محور بیان موضع واحد همه کسانی قرار داد که برای آزادی افغانستان فقط منطق و قلم داشتند. مجله به انحصار ګری جهاد و تنظیم پرستی پایان داد. از آنجائیکه مجله آئینه افغانستان برخلاف نشرات وابسته به تنظیم های جهادی از حمایت پولی، سیاسی و استخباراتی خارجی بی بهره بود، از همان آغاز نشرات، موضع مستقل خود را تثبیت کرد و توانست همکاری شمار کثیری نویسندګان آزاد اندیش را جلب کند.

نویسنده بعد از خروج از زندان و مهاجرت یک ونیم ساله در پاکستان، با اولین شماره های مجله در پیشاور آشنا شدم: روزی در حاشیه یکی از جلسات «اتحادیه نویسندگان افغانستان آزاد» که از آن مرحوم رسول امین سر پرستی میکرد، مرحوم حکیم تڼیوال معاون اتحادیه بمن ګفت که تحفه با ارزشی بنام خودت از امریکا با آدرس اتحادیه نویسندګان مواصلت کرده است. بعداً دو سه شماره مجله به دسترسم قرار گرفت. در مقر اتحادیه مجله دست بدست گشت. مطالب آن برای بسیاری جالب بود. برخی دوستان از من خواهش کردند که مجله را بعد از مطالعه در اختیار شان بگذارم. شمار دیگر آشنایان حاضر به اشتراک مجله شدند. همکاری من با مجله پس از مطالعه اولین شماره آغاز شد و بعداً با وارث مجله (بولتن خبری) ادامه یافت.

مجله آئینه افغانستان ګرچه وثیقه نشراتی کدام حزب ، تنظیم و فرقه سیاسی و مذهبی نبود، با اینهم در کانالیزه کردن مواضع فکری روشنفکری ناسیونالست به استقامت واحد دفاع منافع افغانستان نقش قابل توجهی داشته است.

داکترهاشمیان متصدی مجله در حلقه فرهنگیان به جدیت و صراحت لهجه شهرت داشت. وی دوست و دشمن را بر مبنای معیار های آفاقی تشخیص میکرد. در برابر دوستان مهربان و متعارف بود. در مقابل دشمنان، زبان تند بکار میبرد و با بسیار ظرافت اصطلاحات استهزاء آمیز ادبیات عامیانه را استعمال میکرد، و تا حریف را چُت نکرده آرام نمیگرفت. دوستی، بر سبیل شوخی بمن گفت که خداوند بنی آدم را از حمله اژدهای هفت سر و دشمنی پروفیسر هاشمیان نجات بدهد…

افغانستان طی سه دهه در جنگ گرم و سرد بسر میبرد. در هردو جنگ اوباشان بیشماری سیاسی را از مسیر معنویت و اخلاق به بیراهه کشانیده اند. مجله آئینه افغانستان یګانه نشریه یی قیاس میشد که تا حدودی با دشمنان بی عار و بی بند و بار افغانستان با زبان خود با آنها مقابله میکرد، بی آنکه از چوکات متعارف ژورنالیزم بیرون شود.

مجله آئینه افغانستان در مدت طولانی نشرات خود در بخش عمده از مدرک شخصی متصدی مجله تمویل میشد.

داکترهاشمیان کار های تخنیکی و اداری مجله را به تنهایی انجام میداد. به خاطر این قربانی برای داکتر هاشمیان سر فرازی درین دنیا و اجر جمیل در آن دنیا آرزو میکنم.

این جانب تلاش داکتر هاشمیان را در پاسبانی از ارزش ها از راه قلم و قدم و انتقال این ارزش ها به نسل جوان که در تلاطم طوفان سه دهه جنګ و مصیبت در تشخیص خیر و شر در دو راهی قرار دارند ، قابل قدر میدانم.

اینجانب به صفت همکار دائمی مجله آئینه افغانستان و همرزم داکتر هاشمیان در اتحادیه سابق استادان پوهنتون، تأثر عمیق خود را نسبت وفات دوست ګرامی خود، به خانواده محترم شان ابراز میدارم.ختم

تشکر از مضمون بسیار فاضلانه و حق بینانه استاد تره کی صاحب.

محمد داؤد مومند