غرب فرصت طلایی برای تعامل با طالبان دارد

انتصاب ریس الوزرا وزیر جدید در کابل نشانگر تمایل طالبان برای گفتگو است.

رهبران غربی نباید این فرصت را از دست بدهند.

دکتورسلطان برکات

استاد مطالعات بشردوستانه و منازعه در دانشگاه حمد بن خلیفه بنیاد قطر و استاد افتخاری دانشگاه یورک انگلستان

۳۰ ماه می سال ۲۰۲۳

در تاریخ ۱۸ ماه می، اداره موقت طالبان در افغانستان اعلان کرد که ریس الوزرا ملا محمد حسن آخوند که به نسبت مریضی  نمی توانست وظایف خود را بپیش ببرد تعین نموده است.

گفته می شود که انتصاب مولوی کبیر که از قبیله زدران است و نقش کلیدی در مذاکرات توافقنامه دوحه ۲۰۲۰ با ایالات متحده داشت، یک روند عادی است، اما زمان این تصمیم قابل توجه است و باید  توسط غرب باید مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

این اعلامیه پس از تشدید نگرانی بین‌المللی از فرمان‌های طالبان مبنی بر محدود کردن تحصیل دختران و ممانعت از کار زنان صورت گرفت. این تغییر در رهبری می تواند به عنوان یک تحول مثبت و نشانه ای از تمایل طالبان برای تعامل تلقی شود.

غرور ممکن است مانع از تغییر یکبارگی سیاست شود، اما میل به تغییر مسیر را می توان در گام های کوچک اما مهم طالبان به سوی تغییر تدریجی مورد غور قرار داد.

برای مثال، تصمیم اخیر مقامات در  ولایت هرات مبنی بر بازگشایی چندین مکتب متوسطه و لیسه دخترانه یکی از این اقدامات است. مولوی کبیر ممکن است به زودی گام دیگری در لغو ممنوعیت کار زنان در زمینه های بشردوستانه، با توجه به این که معافیت هایی در بخش بهداشت و برای برخی از سازمان های غیردولتی کلیدی وجود دارد، برداری.

در گذشته، زمانی که طالبان تمایل برای تعامل با جامعه جهانی از خود نشان دادند، رهبران خارجی نتوانستند از این فرصت استفاده کنند. آنها نباید دوباره همان اشتباه را تکرار کنند.

در پاسخ به این اقدام استراتژیک طالبان، به جامعه بین المللی توصیه می شود که چند نکته را در نظر بگیرند.

اول، از دید طالبان، انتصاب ملا محمد حسن آخوند به عنوان ریس الوزرا سرپرست در سال ۲۰۲۱ اجتناب ناپذیر بود. این به معنای نماد تداوم رژیم قبلی طالبان در سال‌های ۱۹۹۶-۲۰۰۱ بود که در آنزمان ایشان پست‌های مختلف در سطح وزارت را عهده دار بودند.

همچنین، به‌ عنوان یکی از محافظه‌ کارترین رهبران طالبان، ملا محمد حسن آخوند بدون شک نقشی اساسی در تحکیم صفوف به ‌ویژه از افراد متعلق به مناطق دهاتی داشت که اکنون که جنگ به پایان رسیده است، تحریک ارزش‌های خود را فراموش نخواهد کرد.

به نظر میرسد که طالبان در جبهه داخلی اعتماد به نفس و توانایی لازم برای کنترول اوضاع و پیشبرد اداره حکومت را دارند و چنین معلوم میشود که تمایل بیشتری از خود برای مذاکره و گفتگو با جهان خارج نشان میدهند. انتصاب مولوی کبیر بازتابی از این تمایل خواهد بود.

دوم، رهبران طالبان در دو سال گذشته انزوای بین المللی باید آموخته باشند و مطمئناً مشاهده کرده اند که در دنیای به هم پیوسته ما انحصار مطلق قدرت و حاکمیت، به ویژه در کشوری که در آستانه یک بحران بزرگ انسانی قرار دارد  دشوار است.

اتخاذ نگرش های سفت و سخت تحت نام حفاظت از خود مختاری سبب ایجاد تقابل با جامعه بین المللی  و بخصوص با کشورهایی که مایل به کمک به افغانستان هستند گردیده است. یک مورد بارز موضع طالبان در مورد مدیریت میدان هوایی کابل است.

حکومت طالبان به رهبری ملا محمد حسن آخوند مصمم بود که کنترل کامل بر امور بازرگانی و امنیت میدان هوایی داشته باشد و از این رو پیشنهاد امارات متحده عربی را پذیرفت که با خواسته های آن موافقت کرد. ولی هنوز یک سال بعد از عقد قرارداد مدیریت میدان هوایی، خطوط هوایی منطقه‌ای و بین‌المللی، از جمله خطوط هوایی متعلق به امارات، پروازهای خود را به کابل از سر نگرفتند و فرودگاه همچنان در وضعیت بدی قرار دارد، زیرا مقامات طالبان در مدیریت درست میدان هوایی موفق نه شده اند.

سوم، انتصاب مولوی محمد کبیر منعکس کننده تغییر قابل توجهی از تصمیم گیری سنتی سفت و سخت طالبان به یک “طالبان 2.0” معاصر است که تمایل بیشتری  برای گفتگو و تعامل دارد.

این همچنین نشان دهنده اهمیتی است که طالبان  به توافقنامه دوحه به عنوان نقطه عطف برای گفتگوهای آینده با جامعه بین المللی در مورد مسائل امنیتی و فراگیری قائل هستند. اگرچه در ظاهر، طالبان از هرگونه گفتگو با دیگر افغان‌ها خودداری کرده است، اما با آنهم طالبان دست از تعامل برنداشته است.

Translation is too long to

یکی از ابتکاراتی که به دنبال ترویج گفت‌ وگو با طالبان بوده است، مجمع افکار آینده افغانستان (AFTF) میباشد که توسط خانم فاطمه گیلانی، سیاستمدار افغان و مذاکره کننده سابق، اداره می‌شود. این شورا شش بار تشکیل جلسه داده است و شخصیت های برجسته افغان را از جوامع قومی مذهبی، حرفه ها و گرایش های سیاسی مختلف گرد هم آورده است. دور از کانون توجه رسانه ها، این شورا بی سر و صدا مصروف نگرش در میان شرکت کنندگان طالبان و مخالفان بوده است.

Translation is too long to

در نهایت، بسیار مهم است که بپذیریم  بحران سیاسی در پاکستان، که می‌تواند به افغانستان سرایت کند و برخورد اخیر در امتداد مرز افغانستان و ایران بر سر حقآبه، می‌تواند منطقه را بی‌ثبات کند، اگر اقدامی انجام نشود. هرگاه اقدامی پیشگیرانه ایی صورت نگیرد و افغانستان به یک طرف درگیری تبدیل شود، این امر پیامدهای بزرگی برای منطقه و فراتر از آن خواهد داشت. حفظ  روابط صلح آمیز افغانستان با همسایگان بسیار به نفع جهان است.

بنابراین، جامعه بین المللی نباید این فرصت رابخاطر بحث در مورد اینکه آیا تغییر در پست ریس الوزرا حکومت طالبان بیانگر تمایل و اراده واقعی طالبان برای تغییر سیاست داخلی و خارجی حکومت شان است یا خیر ضایع کنند. این تغیر در واقع یک اشاره واضح است که فضایی برای تعامل وجود دارد.

غرب باید با طالبان تماس بگیرد و آمادگی خود را برای مذاکره در مورد لغو تحریم ها و بازگرداندن تدریجی کمک های انکشافی نشان دهد. چنین تعاملی برای جلوگیری از بدترین بحران‌های بشری دهه‌های گذشته و درگیری جدیدی که منطقه را بی‌ثبات می‌کند،  بسیار حیاتی است.