تالار 

ګرانو هیوادوالو ، دخپلو مورنیوو ژبو خاوندانو ، ژب پوهانو او ژب څېړونکو !

 د دې وخت را رسېدلی دی، چې دخپل هیواد یو  مشهور نوم ـ کلمه ، چې په ځانګړو شرایطو کښې  د ټولو هیوادوالو ، لوستو او نا لوستو خلکو  په ذهن کښې په یوه مشابهه  او ورته تلفظ سره شتون لري او دهغې د مفهوم سره  زمونږ هیوادوال بلکل اشنا او ښه پېژندګلوي ورسره لري  ، چې هغه د ( تالار ) نوم او کلمه  ده !

د ( تالار)  نوم زمونږ دګران هیواد افغانستان د ټولو ژبو ویونکو خلکو په ژبو کښې پرته له توپیر څخه یوه مشخصه معنی او یو مفهوم رسوي !

کله ، چې یو څوک د ( تالار ) نوم په خوله اخلي ، دهر اورېدونکی په ذهن ، خیال او خاطر  کښې هغه ځای مشخص کېږي ، چې  ورکښې هدف او موخه  دخلکو  راټولېدل  وي ، لکه :

 پوهنتونونه  ، موسسات ، سینما ګانې ، تیاترونه یا په  هغه ځایونو کښې ، چې تل مدام خلک  دکنفرانس په نوم لویو غونډو د تر سره کولو لپاره د سترو خیمو او لویو تالارونو ته، د مشخصو جرګو او مرکو  د ترسره کولو په خاطر سره راټولېږي مفهوم افاده کوي .

دا لرغونی تارېخي نوم د لوېدیز ژب پو هانو په اصطلاح د آریک/ پشایې ژبې په ادبیاتو کښې په ناپېژاند ډول سره شتون لري !

د ګران هیواد د ورونو ملیتونو په ژبو کښې یې نفوذ اوشتون  په لاندې ډول سره ښکاره دی :

تا لا ر :

دا د ( تالار) نوم په پشتایې ژبه کښې له دوو مصدرونو  د افعالو د یو ځای کېدو  څخه په لاندې ډول لاس ته راځي :

۱- تاریک =  کتل / لیدل = دیدن .

که  د ( تاریک ) مصدرڅخه فعلونه جوړ کړو ، نو د (تار  = ګوره = ببین، مشاهده کن ) د مفرد مخاطب شخص لپاره د ( ګوره، وګوره = بیبین، مشاهده کن ) معنی لري.

۲- که د (اریک= اوریدل = شنیدن )  مصدرڅخه افعال جوړ کړو ( ار= واوره = بشنو)  د مفرد مخاطب شخص لپاره فعل لاس ته   راځې !

 که  اوس دواړه لاس ته راغلي افعال یوځای ولیکو، نو دا لاندې شکل ، ( تار + ار = تار ار = وګوره  واوره  =ببین  ،بشنو )  ترکیبې شکل او معنی په لاس راځي ، او که مونږ د ژبنۍ قاعدې او اصولو څخه د حروفو د بدلون څخه کار واخلو او د ( تار  = ګوره= ببین ) د (ر) توری د ( ل) په توري واړوو او ویې لیکو مونږ د (تار) د کلمې څخه ( تال ) په لاس راوړو ، دا چې د ( ر ) او (ل) د تورو  ابدال یا د تورو د خولې څخه د وتو ، شریک مخرج سره یو او پوره نږدې دي نو د( تار) کلمه یا نوم په ( تال) اوړي ،او بدلون مومي  ، اوس که مونږ د پشایې ژبې په لاس راغلی د( تال) نوم ، د (ار) د کلمې ، نوم سره یو ځای ولیکو او یو دبل سره یې جمع کړو دا لاندې شکل په لاس راځي :

 ( تار + ار = تار ار ) =( تال+ ار  = تالار )  په لاس راغی !

د پورتنیوو توضیحاتو څخه دا ښه په ډاګ او ښکاره شوه ، چې د پشایې ژبې د  نني ( تالار) اصلي پشایې نوم ( تار ار  = وګوره واوره = ببین بشنو) دی ، چې  د زمانې په اوږدو کښې له ( تار ار) څخه په ( تالار) واوښت معنی دا ،چې د پشایې ژبې  ادب ، په خپل لرغوني دور او  زمان کښې په  قوي ژبني ادبیاتو سمباله ژبه او پر ترکېبي ادبیاتو سینګاره وه او د خپلې سیمې او دهیوادنیوو ژبو د ادبیاتو په کور په قوت سره ورننوتې او د هغویو د ادبیاتو اساسي برخه یې ور ښایسته کړېده  !؟

د ګران هیواد د ښاغلو ژب پوهانو څخه په درناوي هیله کېږي ، چې د ( تار ار= تالار) د ترکیبي نامه په اړوند ، د زمونږ سره خپل علمي نظر، شننه  او لارښودنه ونه سپموي، جوړونکې نیوکې یې په دواړو سترګو منو !

د ۲۰۲۳ کال دسامبر ۳۰

هموطنان کران ارج ، صاحبان زبانهای مادری ، ادیبان و پژهشګران ، زمان ان رسیده است، که در باره واژه مشهور میهن خویش ، که  در حالات خاص زبان زد همګان میباشد وبه مفهوم ان قطعآ اشنایې داریم مانند :

 تالار