واټساپ

واټساپ (WhatsApp) یو له خورا مشهور او پراخو کاروونکو لرونکي پیغام رسولو اپلیکیشن دی چې د نړۍ په کچه د اړیکو د جوړولو او شریکولو یوه نوې لاره یې وړاندې کړې ده. دا اپلیکیشن د خپلې ساده او ګړندۍ کارونې له لارې خلکو ته اجازه ورکوي چې له خپلو ملګرو، کورنۍ او همکارانو سره په بیلابیلو برخو کې اړیکه ونیسي، او همدارنګه د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه هر ځای کې په اسانۍ سره تماس کې پاتې شي.

واټساپ د ۲۰۰۹ کال په جنورۍ میاشت کې د یاهو د پخوانیو کارکوونکو، جان کوم او بریان اکتن لخوا رامنځته شو. د دوی هدف دا و چې د نړۍ د مختلفو خلکو ترمنځ اړیکې نورې اسانه او ارزانه کړي. په پیل کې، واټساپ یوازې د یو ساده پیغام رسولو اپلیکیشن و، خو وروسته یې د خپلو کاروونکو غوښتنو ته په کتو سره مختلفې ځانګړتیاوې لکه د عکسونو، ویډیوګانو، غږیز پیغامونو، او د فایلونو د شریکولو سیستمونه اضافه کړل.

په ۲۰۱۴ کال کې واټساپ د فیسبوک (اوس Meta) لخوا په ۱۹ میلیارد ډالرو وپلورل شو چې دا یې د نړۍ په کچه تر ټولو ګران قیمت لرونکې د ټیکنالوژۍ معاملې وه.

واټساپ د پیغام رسولو اسانه او چټک لاره وړاندې کوي. کاروونکي یې کولی شي د متن پیغامونه، ایموجي او سټیکرونه ولېږي، او همدارنګه په ګروپونو کې د خبرو اترو برخه شي.
همدا راز د واټساپ یوه بله مهمه ځانګړتیا دا ده چې کاروونکي یې کولی شي غږیز او ویډیویي زنګونه په انټرنیټ (VoIP) باندې وکړي، چې د ټیلیفونې اړیکو سره پرتله په ټیټه بیه ترسره کیږي او زیاتره وخت وړیا وي.

واټساپ د ډلو جوړولو امکان ورکوي، چې له لارې یې کاروونکي کولی شي په ګروپونو کې د څو کسانو سره په یو وخت کې اړیکه ونیسي. دا ځانګړتیا په ځانګړې توګه د کارګرو ټیمونو او دوستانو لپاره ډېره ګټوره ده.
دې ته ورته واټساپ د عکسونو، ویډیوګانو، اسنادو، او نورو فایلونو شریکولو امکانات هم لري. دا ځانګړتیا د روزنیزو، کاري او حتی شخصي اړیکو لپاره ډېره مفیده ده.

واټساپ د end-to-end encryption (د پای تر پای پورې کوډ کول) یعنې د امنیت له لحاظه هم خوندي دی دغه اپلیکیشن د کاروونکو پیغامونه او اړیکې په بشپړه توګه خوندي کوي. په دې توګه یوازې هغه کسان چې پیغامونه لېږدوي او ترلاسه کوي کولی شي چې ویې لولي او ویې ګوري.

د واټساپ بله ځانګړنه د وضعیت یا (Status) ده چې
واټساپ د “وضعیت” بڼه وړاندې کوي چې کاروونکو ته اجازه ورکوي خپل عکسونه، ویډیوګانې، او حالات له خپلو اړیکو سره په موقتي ډول شریک کړي. دا ځانګړتیا د نورو ټولنیزو شبکو لکه انسټاګرام یا فیسبوک سره ورته والی لري.

واټساپ په نړۍ کې د اړیکو فرهنګ بدل کړی دی. تر دې مخکې د ټیليفوني تماسونو او اس ام ایس پیغامونو لپاره لوړه بیه اخیستل کېده، خو واټساپ د انټرنیټ په وسیله د اړیکو لګښتونه ټيټ کړل. دا اپلیکیشن په ځانګړي ډول په هغو هیوادونو کې چې د ټلیفون خدماتو بیې لوړې دي لکه د پرمختللو هیوادونو په پراخه توګه رواج شو.
او د واټساپ پراخې استفادې د ټولنیزو شبکو او د آنلاین خبرو اترو کلتور ته نوي بڼه ورکړې ده. خلک اوس کولی شي چې د خپلو ورځني چارو په اړه پرته له دې چې د فزیکي ځایونو په تګ راتګ کې ځانونه مشغول کړي، په اسانه توګه خبرې وکړي.
واټساپ نه یواځي دهغو کسانو لپاره د لاس رسي وړ ده کوم چې لوستي دي بلکې دهغو کسانو د لاس رسي وړ هم ده کوم چې لوستي نه دي او د هغو کسانو لپاره یې ډیره اسانتیا هم رامنځ ته کړې چې دوی په اسانه توګه د لیکلو په ځای کولی شي غږیز پیغام ولیږي .

او د ځینو خلکو لپاره واټساپ زیری هم لري ځکه د واټساپ راتلونکې به په ځانګړي توګه د نویو ټیکنالوژیو لکه مصنوعي هوش (AI)، ماشین زده کړه، او د ۵G شبکې پرمختګ سره تړلې وي.
فیسبوک (Meta) هڅه کوي چې واټساپ ته نورې تجارتي ځانګړتیاوې لکه د پیسو لیږد او آنلاین سوداګرۍ خدمتونه هم اضافه کړي. د دې سره به واټساپ د ټولنیزو شبکو او د انټرنیټ د اړیکو په نړۍ کې نور مهم رول هم ولوبوي.

په پای کې واټساپ د ټیکنالوژۍ د پرمختګ او د خلکو د اړیکو د بدلون یو له مهمو دستاوردونو څخه دی. دا اپلیکیشن نه یوازې د شخصي اړیکو، بلکه د کاري، تعلیمي او تجارتي اړیکو لپاره هم یوه اسانه او ګټوره وسیله ګرځېدلې . د ساده انټرنیټ اړیکې، د کاروونکو د محرمیت ساتنه، او د نویو بڼو وړاندیز د واټساپ راتلونکې د پرمختګ لپاره بنسټ جوړوي، او دا یقینا د اړیکو نړۍ ته نور بدلونونه راولي.

دلته چې موږ یوه یادونه کولای او اضافه کولی شو هغه دا ده چې که څه هم واټساپ د خلکو لپاره اسانتېا رامنځ ته کړې ده د همدې تر څنګ ځینې منفي اغیزې هم لرلی شي .

واټساپ د اوږدې اړیکې او په دوامداره توګه پیغامونو ترلاسه کولو سره د خلکو ذهني فشار او اضطراب زیاتولی شي، او ځینې کاروونکي ممکن د سپیم پیغامونو یا تبلیغاتي لینکونو سره مخ شي، چې د وخت ضایع کیدو یا امنیتي ستونزو لامل شي. دې ته ورته که څوک د واټساپ په اپلیکیشن کې خپل شخصي معلومات زیات شریک کړي، نو د دې اپلیکیشن امنیتي خطرات او معلوماتو ته لاسرسی ممکن شخصي حریم ته زیان ورسوي. او ځینې وختونه، خلک د واټساپ له لارې له خپلو نږدې کسانو سره دومره ډیر وخت تیر کړي، چې کیدای شي د حقیقي ټولنیزو اړیکو کمښت او انزوا سبب شي.

په ټولیزه توګه، که څه هم واټساپ کولی شي د اړیکو او معلوماتو شریکولو لپاره یوه مفیده وسیله وي، خو د بې حده او غیر مسؤلانه کارولو څخه یې باید ډډه وشي ترڅو د دې منفي اغیزو څخه مخنیوی وشي.

کټواز مهالنۍ