د قدرت توازن او د توازن د چلند ماناوې

که څه هم چې د قدرت توازن د نړیوال سیاست تر ټولو پخوانۍ او پېژندل شوې نظریه ګڼل کېږي، خو لا هم له مفهومي ابهامونو او سیالې تیوریکې او تجربوي ادعاوو سره مخ ده. د دې اصطلاح بېلابېلې ماناوې په لاندې ډول دي:
1. د قدرت مساوي وېش.
2. دا اصل چې قدرت باید په مساوي ډول وویشل شي.
3. د قدرت اوسنی وېش، د سیاسي وضعیت مترادف، یعنې په یوه ټاکلي وخت کې د قدرت هر ډول موجود وېش.
4. د ځواکمنو دولتونو د زیاتېدلو اصل په داسې ډول چې د ضعیفو دولتونو په زیان وي.
5. دا اصل چې زموږ اړخ باید د زیات ځواک په لرلو سره مخکښ وي ترڅو د قدرت مساوي وېش مخنیوی وشي؛ په دې نظر کې، د قدرت “توازن” د بانک د بیلانس په څېر ګڼل کېږي، یعنې د زیاتېدو حالت نه د مساوات.
6. هغه وضعیت چې پکې یو دولت ځانګړی رول لري ترڅو د توازن حالت وساتي (چې د “توازن راوړونکی” ورته ویل کېږي) او د دوه سیال اړخونو تر منځ د قدرت مساوي وېش تضمین کړي.
7. د نړیوال سیاست طبیعي تمایل چې د قدرت مساوي وېش رامنځته کوي.
د توازن د نظریې ابهام
دا مفهومي ابهام د توازن د چلند تر مرکزي مفهوم پورې هم غځېږي. د “توازن” اصطلاح دقیقاً څه مانا لري؟ ځینې پوهان د نرم توازن په اړه خبرې کوي؛ نور بیا د رواني-کلتوري توازن، سیاسي-ډیپلوماټیک توازن، او ستراتیژیک توازن یادونه کوي، په داسې حال کې چې ځینې نور د اقتصادي او ایډیالوژیک توازن بحثونه وړاندې کوي.
ځکه چې د قدرت توازن یوه داسې نظریه ده چې د نړیوال امنیت او د ممکنه جګړې لپاره د چمتووالي په اړه ده، د توازن یوه داسې تعریف وړاندې کوم چې پر پوځي وړتیاوو متمرکز دی:
“توازن د پوځي ځواک رامنځته کولو یا زیاتولو ته ویل کېږي چې یا خو د داخلي خوځښت له لارې ترسره کېږي یا د ائتلافونو په جوړولو سره، ترڅو د بهرني ځواک یا ائتلاف لخوا د دولت اشغال او واکمنۍ مخه ونیول شي. دولت د دې لپاره توازن کوي چې د خپلې خاورې له لاسه ورکولو مخه ونیسي، که هغه خپله اصلي خاوره وي یا په بهر کې مهمې ګټې (لکه سمندري لارې، مستعمرې، یا هغه نورې سیمې چې د ستراتیژیک اهمیت لرونکي وي).”
توازن یوازې هغه وخت شته چې دولتونه خپل پوځي ځواک یو د بل پر وړاندې هدف وګرځوي ترڅو د ممکنه جګړې لپاره چمتووالی ونیسي. که دوه دولتونه یوازې د دریم اړخ پر وړاندې د خپلواک عمل لپاره وسلې جوړوي، نو موږ نشو ویلی چې دوی په توازن چلند کې ښکېل دي. دولت (الف) ممکن خپل پوځي ځواک زیاتوي او حتی د دولت (ب) پر وړاندې هدف ټاکي، خو لا هم د دولت (ب) پر وړاندې توازن نه کوي، یعنې د هغه د عمومي وړتیاوو سره د سیالۍ هڅه نه کوي. پر ځای یې، موخه ممکن اجباري ډیپلوماسي وي، ترڅو د دولت (ب) سره د معاملې په خبرو کې زیات امتیاز ترلاسه کړي.
سرچينه: اکسفورډ ډاټکام

د ټیم اغېزمنه مشري