راځه چې لاړ شو مزار ته، ملا ممد جانه

راځه چې لاړ شو مزار ته، ملا ممد جانه
د سرو لالو باغونه دي، وا وا دلبر جانه
(راځه چې لاړ شو مزار ته، ملا ممد جانه)

اوس چې د نوروز ورځې دي او د مزارشریف د سرو لالو فصل دی، نو ښه به وي چې د ملا محمدجان د مینې کیسه هم یاده کړو. دا کیسه د افغانستان له مشهورو ولسي کیسو څخه ده، چې شاوخوا پنځه سوه کاله پخوا ته ورګرځي. که څه هم ولسي باورونه تل مستند نه وي، خو دومره ارزښت لري چې د خلکو د کلتور یوه برخه ګرځي.
د ملا محمدجان کیسه هم د افغانستان د ولسي ادب یوه مهمه برخه ده، او لږ خلک به وي چې د “ملا ممد جان” مشهوره سندره یې نه وي اورېدلې. دا سندره نه یوازې د افغانستان خلکو ته مشهوره ده، بلکې د ایران او تاجکستان خلکو ته هم نابلده نه ده.
کیسه داسې ده چې شاوخوا پنځه سوه کاله مخکې یو هلک چې “محمد” نومېده، د بلخ په ښار کې وزېږېد. دی د زده کړو لپاره هرات ته ولاړ، چیرته چې یې د وخت مشهور علوم زده کړل. خو بیا یوه پیښه وشوه چې د ده د ژوند لوری یې بدل کړ. د خلکو په خبره، “عشق ملا هم لیونی کوي”، او ملا محمد هم د هرات د “عایشې” په نوم یوې نجلۍ سره مینه پیدا کړه.
دا مینه له هغې ورځې پیل شوه چې د پسرلي په یوه ورځ د باد له امله د عایشې چادر د ملا محمد پر مخ ولګېد. له هماغه وخته د هرات کوڅې د دوی د مینې رازونه وساتل. دواړو په پټه سره لیدل کتل پیل کړل.
د ملا محمدجان او عایشې مینه دومره ژوره شوه چې کله ناکله ملا محمد د عایشې د کور په بام کې د لیدو لپاره انتظار کاوه، او عایشه یې د مدرسې تر دروازې بدرګه کوله.
خو د دوی کیسه د “لیلا او مجنون” په شان تراژیدي نه شوه، بلکې د ښار مشرانو مداخله وکړه، او دوی یې یو بل ته ورسول. له واده وروسته، عایشې هیله لرله چې د نوروز جشن ته بلخ ته لاړه شي، ځکه نذر یې کړی و چې که د خپل یار شي، نو باید د حضرت علي (رض) زیارت ته لاړه شي. ملا محمدجان دا هیله پوره کړه، او دوی یو ځای بلخ ته ستانه شول.
له دې وروسته، د “ملا ممد جان” سندره د خلکو تر منځ مشهوره شوه، او د هر مجلس ښکلا وګرځېده.
په پای کې ملا محمدجان د خپل محبوب سره اوږد ژوند تېر کړ، او کله چې وفات شو، په بلخ کې خاورو ته وسپارل شو. د ده مقبره د بلخ د تاریخي کلا په جنوبي برخه کې، د ابن خضرویه، فاطمه بلخي، او انوري بلخي د قبرونو ترڅنګ موقعیت لري. دا مقبره په ۱۳۹۲ لمریز کال کې بیا رغول شوې ده.
د سندرې متن:
راځه چې لاړ شو مزار ته، ملا ممد جانه
د سرو لالو باغونه دي، وا وا دلبر جانه
زه د سخي بابا دربار ته ګیله لرم
ستا د لاسه زخم زخم یم، ای یاره زاهده
که زه مړ شم، ته به زما مزار ته راشې
او تل به زما د دعاو انتظار کوې
راځه چې لاړ شو مزار ته، ملا ممد جانه
د سرو لالو باغونه دي، وا وا دلبر جانه
ته تور کالي اغوستي، ای ګله
زه به د بې‌وفا یار کیسه وکړم
زه په دنیا کې څوک د غم شریک نه لرم
زه به د حضرت علي د لمنې نه نیسم
راځه چې لاړ شو مزار ته، ملا ممد جانه
د سرو لالو باغونه دي، وا وا دلبر جانه
راځه د الله ولي زیارت ته لاړ شو
د سرو زرو قلف ته مو سترګې ولګوو
زه دعا کوم، ته آمین ووایه
خدای دې موږ دواړه کامیابه کړي
راځه چې لاړ شو مزار ته، ملا ممد جانه
د سرو لالو باغونه دي، وا وا دلبر جانه

د ذهن او افکارو مدیریت