د ډیورنډ کرښې په اړه د افغانستان د ملي تفکر لرونکو دریځ

مقدمه:
ډیورنډ کرښه د افغان ملت د ارادې خلاف، د ۱۸۹۳ میلادي کال د نومبر په ۱۲مه د برتانوي استعماري واکمنۍ لخوا پر امیر عبدالرحمن خان باندې د فشار له امله کښل شوې. دا یوه اداري کرښه وه، نه دایمي پوله، او نه هم د افغان ملت له خوا منل شوې ملي پریکړه. د دې کرښې هدف د استعماري ستراتیژۍ برخه وه چې د روسیې او برتانیا ترمنځ د نفوذ د سیالۍ له امله رامنځته شوه، نه د دې لپاره چې د سیمې د خلکو سیاسي، کلتوري او انساني حقونه مراعات شي.
۱. تاریخي او حقوقي بنسټ:
ډیورنډ کرښه د نړیوالو اصولو له مخې مشروعیت نه لري، ځکه:
• د ملتونو د خپلواکۍ او حق‌تعین اصل تر پښو لاندې شوی.
• دا توافق د بهرني زور تر اغېز لاندې شوی، نه د دواړو خواوو د رضایت پر بنسټ.
• د توافق موده چې ۱۰۰ کاله ګڼل شوې وه، په ۱۹۹۳ کې پای ته رسېدلې.
• پاکستان، چې د برتانوي هند وارث نه ګڼل کېږي، د دې موافقې د حقوقي استمرار دعوه نه شي کولی.
۲. ملي هویت او د قومونو تجزیه:
ډیورنډ کرښې یو تاریخي، کلتوري او ژبنی ملت په زور سره په دوو برخو ویشلی. په دې اړه د پښتنو، بلوڅو، او نورو افغان اقوامو ترمنځ ژور تاریخي پیوستون موجود دی. دا کرښه د انساني حقونو او د ملت د طبیعي جوړښت پر ضد عمل دی.
۳. د افغان ملت دریځ:
د افغانستان دولتونو، لویو جرګو، ملي شوراګانو او د مدني ټولنو له خوا دا کرښه هېڅکله دایمي پوله نه ده منل شوې. د ډیورنډ کرښې دواړو غاړو ته اوسېدونکي افغانانو، دا کرښه له کښل کېدو راپدېخوا، عملاً رد کړې ده او د یوه واحد ملت په توګه خپل یووالي ته وفادار پاتې دي.
۴. د سیمې سولې ته خطر:
د ډیورنډ کرښې دوام، د سیمې د ناامنۍ، بې‌ثباتۍ او شخړو یو ستر عامل پاتې شوی. دا مصنوعي وېش نه یوازې د افغان ملت پر وینه ولاړ دی، بلکې د سیمې د ولسونو ترمنځ د طبیعي اړیکو خنډ ګرځېدلی.
۵. د حل لاره او وړاندیز:
• د افغانستان او پاکستان ترمنځ باید د ډیورنډ مسئله د یو بین‌المللي حقوقي میکانیزم له لارې مطرح شي.
• د دواړو غاړو د خلکو نظر باید واورېدل شي، د خپل برخلیک د ټاکنې حق ته باید درناوی وشي.
• د سولې، همزیستۍ ، اقتصادي همکارۍ او سیمه‌یزو ارزښتونو پر بنسټ باید یو عادلانه او پایدار حل ولټول شي.
په نتیجه کې د افغانستان ملي تفکر لرونکي د افغان ملت د تاریخي حقونو، ملي وحدت، او د نړیوالو اصولو پر بنسټ، د ډیورنډ کرښې په رسمیت نه‌پېژندلو باندې ټینګار کوي. دا کرښه باید د افغان ملت د ارادې او د سیمې د عدالت پر بنسټ له سره وارزول شي.

په سیمه کې څه تیریږي؟