شوک تعرفه یی ترامپ در مقایسه با شوک پولی 1971 ریچارد نکسن؟

تعرفه های گمرکی دونالد ترامپ بازارهای اسهام جهانی را به ورشکستگی سوق داده است. و برخلاف بحران مالی جهانی یا بحران اپیدمی کووید، با پیامدهای همه‌ جانبه آنها، این بحرانی نیست که تصادفی رخ داده باشد، بلکه طوری که در مصاحبه هفتم اپریل با سمسور صافی از تلویزیون بهار ابراز کردم، بحران، یا شوک تراپی ای است، حساب شده که از قبل طراحی شده است.

اکنون این موضوع باعث شده که بسیاری از مفسرین جهانی این شوک تعرفه یی را “بی سابقه” بدانند. اما همه در این مورد موافق نیستند. از جمله یانیس فارافاکیس وزیر مالیهٔ سابق یونان در مجله Unheard نوشته است “مفسرین نباید طوری وانمود کنند شوکی که اکنون ترامپ وارد می‌کند ‘بی‌سابقه’ و ‘بی باکانه’ است و مانند تمام حملات بی باکانه به نظم حاکم شکست می‌خورد. شوک سال 1971 ریچارد نیکسن ویرانگرتر از شوک امروز بود، به خصوص برای اروپایی ها و دقیقاً به دلیل ویرانی اقتصادی که ایجاد کرد، اما معماران آن به هدف بلندمدت اصلی خود دست یافتند و آن اینکه هژمونی آمریکا در اروپا شانه به شانه با کسر تجارت و کسر بودجهٔ دولت امریکا ادامه یابد”. بنابراین “شوک نیکسن” در سال 1971 لحضهٔ بود که ریچارد نیکسن، رئیس جمهور وقت، تبدیل دالر امریکایی به طلا را به حالت تعلیق درآورد. به طوری که تأثیر یکجانبه نابود کردن سیستم پس از جنگ برتون وودز را در بر داشت که از سال 1944 بازارهای مالی و تجارت جهانی را تنظیم کرده بود. این شوک طوری که در مصاحبه یاد شده ابراز کرده بودم یک حرکت کلیدی در توسعه نئولیبرالیسم بود که از سال 1981 به بعد توسط رونالد ریگن و مارگارت تاچر به میان آمد.

 در این مقاله ارتباط این مقایسه تاریخی شوک 1971 ریچارد نکسن را با شوک 2025 تعرفه یی دونالد ترامپ به بحث می گیریم.

اما فکر میکنم برای روشنی زوایای مختلف موضوع نخست لازم است مقایسهٔ خود را از یک رویداد تاریخی جدیدتر شروع کنیم، یعنی چگونه شوک ترامپ در مقایسه با بحران مالی جهانی سال 2008 بررسی میگردد؟ بحران اقتصادی جهانی کشورهای پیشرفتهٔ صنعتی و تجاری سال 2008 به مثابه بحران اقتصادی جهانی سال 1929 برای نسل ما بود، بنابراین هیچ چیز از نظر بزرگی فاجعه بار شوک با آن قابل مقایسه نیست. و همچنین، به یاد داشته باشیم، که بحران سال 2008 کاملاً غیرمنتظره بود. برنامه ریزی نشده بود، طراحی نشده بود.

اما شوک ترامپ یک شوک طراحی شده است. او آن را انتخاب کرده است. بنابراین از این نظر با وقایع 15 آگست 1971 قابل مقایسه است با شوک ریچارد نیکسن، که تلاشی بود، درست مثل ترامپ که تلاش می‌کند نظام اقتصادی جهان را برای رسیدن به منافع امریکا برهم بزند. از نظر یانیس فارافاکیس “ریچارد نیکسن دقیقاً همین کار را با موفقیت عظیم انجام داد، نه از منظر مردم جهان، نه حتی طبقه کارگر یا طبقه متوسط آمریکا، بلکه از دیدگاه کسانی که در واشنگتن دی سی و کمپ دیوید بودند، به طور دقیق تر، در آن روز تابستان 1971، که هدف او این بود تا هژمونی آمریکا را در دورانی که آمریکا به کشوری با کسر بیلانس تجارت و کسر بودجه دولت تبدیل شده بود، گسترش دهد”. بنابراین شوک تعرفه یی امروزی ترامپ شباهت های زیادی با شوک 1971 نکسن دارد.

 در سال 1971، ریچارد نیکسن آمریکا را از استاندرد طلا دور کرد و به سمت یک سیستم پولی فیات، یعنی پول بی پشتوانه، رفت. سیستم پولی فیات را می‌توان پول بی‌پشتوانه نامید زیرا برخلاف پول‌های وابسته به اجناس بهادار (مانند طلا و نقره) که ارزش ذاتی دارند چون از مواد با ارزش ساخته شده‌اند، یا پول‌های نیابتی که قابل تبدیل به یک جنس با ارزش بودند، پول فیات هیچ پشتوانه فیزیکی یا جنسی ندارد. ارزش آن به هیچ فلز گرانبها یا دارایی ملموس دیگری گره نخورده است. ارزش پول فیات صرفاً ناشی از اعتبار و اعتماد عمومی به دولت یا نهاد صادر کننده آن است. به عبارت دیگر، مردم به این دلیل آن را به عنوان وسیله مبادله می‌پذیرند که باور دارند دیگران نیز در آینده آن را خواهند پذیرفت. دولت‌ها معمولاً با اعلام پول فیات به عنوان پول قانونی (Legal Tender)، استفاده از آن را برای پرداخت قروض و مالیات‌ها الزامی می‌کنند و از این طریق به ارزش آن رسمیت می‌بخشند. بنابراین، از آنجایی که ارزش پول فیات به هیچ دارایی فیزیکی یا جنس با ارزشی متکی نیست و صرفاً بر پایه اعتماد و حکم دولتی استوار است، به آن پول بی‌پشتوانه گفته می‌شود.

کاری که ترامپ حالا انجام می دهد، به نظر آشفته می آید. اما در آن زمان، کاری که نکسن انجام داد نیز منطقی به نظر نمی رسید. عمل او بیشتر به ناسیونالیسم اقتصادی یا ژئواکونومیک شبیه بود یانیس میگوید “به یاد داشته باشید، به یاد داشته باشید، دو روز قبل از شوک نیکسن، وزیر خزانه داری او، جان کانولی، همان سیاستمدار تگزاسی بود که در هنگام تیراندازی به جان اف کندی در موتر او بود، چند روز قبل از شوک نیکسن، به منظور تشویق او به ادامه این کار، به رئیس جمهور گفت: آقای رئیس جمهور، خارجی‌ها می‌خواهند اقتصاد ما را به هم بزنند و کار ما این است که قبل از اینکه آنها ما را به هم بزنند، ما اقتصاد آنها را به هم بزنیم.  دو روز بعد، با هدف کاهش 30 درصدی ارزش دالر، برای ایجاد نیروهای ویرانگر در اروپا، در جاپان و همچنین در ایالات متحده، نیروهایی که او می‌دانست تأثیر بسیار مهمی بر اقتصاد آمریکا خواهند داشت. به رکود تورمی که به اقتصاد آمریکا ضربه زد فکر کنید. اما تئوری این بود که تأثیر آن بر اقتصاد آمریکا کمتر از تأثیر آن بر آلمان و جاپان خواهد بود و این امر هژمونی آمریکا را که می‌ترسیدند در نتیجه تبدیل شدن به یک کشور کسری تجارت از دست بدهند، بازگرداند”.

 بنابر آن هیچ چیز ملایم یا منطقی در مورد کاری که نکسن در سال 1971 انجام داد وجود نداشت. این بدان معنا نیست که کاری که ترامپ اکنون انجام می دهد موفق خواهد شد، زیرا شوک نیکسن به راحتی می توانست بسیار بسیار متفاوت به پایان برسد. بنابراین همه چیز به نحوه عکس العمل بقیه جهان به ترامپ بستگی دارد، نه چندان به عقلانیت یا غیرمنطقی بودن کاری که او در حال حاضر انجام می دهد.

9 اپریل 2025

جنگ تمام عیار تجارتی امریکا با جهان بکجا می انجامد؟