په افغانستان کې د بازار موندنې تاريخچه او پرمختيا – يو علمي او تحليلي نظر!

په افغانستان کې د بازار موندنې تاريخچه او پرمختيا – يو علمي او تحليلي نظر!

۱. پېژندنه
بازار موندنه (Marketing) د اقتصادي ودې او سوداګریزو اړیکو يوه مهمه برخه ده. دا علم د تولیداتو، خدماتو او مصرف کوونکو ترمنځ يو پل جوړوي. په افغانستان کې بازار موندنه نسبتاً نوی مسلک دی، خو د دې مفکورې ريښې د خلکو په دوديزو تبادلو او سوداګريزو چلندونو کې موندل کېږي.
۲. د بازار موندنې پړاوونه په افغانستان کې
۲.۱ – دوديز اقتصاد او تبادله (تر صنعتي کېدو مخکې دورې)
د بازار موندنې مفکوره د تبادلې له دوديزو طريقو سره تړلې وه.
پخوا خلکو خپل توليدات لکه غنم، مالونه، مېوې، لاسي صنايع، او نور توکي د نورو اړتيا وړ توکو سره تبادله کول.
د “بازار” مفکوره هغه مهال د فزيکي غونډو او ميلو په بڼه شتون درلود.
هيڅ رسمي تبليغات، برانډ يا مارکېټ ريسرچ نه و.
۲.۲ – د تجارتي لارو دورې (ابريشمي لار او امپراتورۍ)
افغانستان د ابريشمې لارې يو مهم گذرګاه و، چې له دې لارې تجارتي فعاليتونه پراخ شوي وو.
د تجارتي کاروانونو تګ راتګ بازار ته اهميت ورکړ.
هرات، بلخ، غزني، کندهار او کابل د سوداګرۍ مرکزونه ول.
بازار موندنه لا هم غېر رسمي وه، خو د توکو شهرت د تجارتي تعامل له لارې خپرېده
۲.۳ – شلمه پېړۍ: عصري اقتصادي جوړښت ته چمتووالی
د ۱۹۳۰م وروسته د افغانستان د مرکزي حکومت له‌خوا د ملي سوداګرۍ او اقتصادي ادارو بنسټ اېښودل شو.
د صادراتو او وارداتو منظم قوانين رامنځته شول.
د صنعتونو بنسټونه لکه نساجي، سمنټو، بوره او زراعتي پروسس فعال شول.
لا هم بازار موندنه د يو علمي مسلک په توګه نه پېژندل کېده.
۲.۴ – د ۲۰۰۱ کال وروسته: د بازار موندنې نوې څپه
د طالبانو د رژيم له پرزېدو وروسته نړیوالو مؤسسو او پانګه‌والو د افغانستان بازار ته پام واړاوه.
د خصوصي سکتور پراخېدل، د رسنيو ازادي، او د مخابراتو چټک پرمختګ د بازار موندنې پرمختيا ته زمينه برابره کړه.
راډيو، تلویزیون، چاپي رسنۍ او وروسته ټولنیزې رسنۍ د بازار موندنې پیاوړی وسيله شوه.
شرکتونه لکه افغان ټيلي کام بشپړ مخابراتي شرکت، افغان بېسيم، روشن، MTN، کوکا کولا، او بېلابېل بانکونه د پراخ اعلاني کمپاینونو مخکښان وو.
۳. د بازار موندنې علمي مفکورې ته ورننوتل
د پوهنتونونو له‌خوا د اقتصاد او سوداګرۍ پوهنځي کې د بازار موندنې مضامين تدريجاً شامل شول.
ځوانانو د بازار موندنې نړيوال معيارونه، لکه 4Ps (Product, Price, Place, Promotion)، CRM، دیجټل مارکیټینګ، او مارکېټ ريسرچ زده کول پيل کړل.
د کاروونکو روان‌شناسي، د هدفمنو پېرېدونکو پېژندنه، او د ډيټا پراساس ستراتیژۍ ورو ورو وده وکړه.
۴. ستونزې او ننګونې
زيربنايي مشکلات: کمزوری انټرنټ، برېښنا، او ترانسپورتي شبکې.
سياسي او اقتصادي بې‌ثباتي: د پانګوالو بې‌باوري، د بازار بدلون او د تقاضا نه ثبات.
علمي کدرونه کمښت: مسلکي بازار موندونکي لږ دي.
د بازار احصائيه او څېړنه: باور وړ مارکېټ ريسرچ او احصائيه نادره ده.
کلتوري محدوديتونه: ځينې دودونه د تبليغاتو او اعلانونو پر وړاندې مقاومت کوي، په ځانګړي ډول د ښځو تصويري ګډون.
۵. فرصتونه او امکانات
نوي نسل او ډيجيټلي پوهه: ځوانان ټولنیزو رسنیو سره آشنا دي، چې دا د دیجټل بازار موندنې لپاره قوي بنسټ دی.
نوي سوداګریز بنسټونه: Startups، آنلاین پلور، او e-commerce بازار موندنې ته نوي فرصتونه برابروي.
کلتوري تنوع: د افغانستان قومي او ژبني تنوع د مشخصو بازارونو لپاره ځانګړي کمپاینونه ممکن کوي.
ځايي توليدات: د ځايي برانډونو لکه لاسي صنايع، وچې مېوې، او زراعتي توليداتو لپاره بازار پراخېدونکی دی.
۶. پایله
بازار موندنه په افغانستان کې د يوه نوی علم او مسلک په توګه لا د ودې په حال کې ده. سره له دې چې لا هم ګڼې ستونزې شته، خو د نوي نسل، ټکنالوژۍ او د ټولنیزو رسنیو پراخ لاسرسي د دې سبب شوی چې دا څانګه تدريجاً يو مهم رول ولوبوي.
«شرکتونه باید پر مؤثرې بازارموندنې تمرکز وکړي. زاړه ستراتیژي نور کار نه ورکوي. باید پر نوې طریقو کار وشي. بازارموندنه په افغانستان کې په تېر کال کې ښه شوې، او ډېر دندې اعلان شوې دي. دولت باید د ټکنالوژۍ د برابرولو په برخه کې له ځوانانو سره همکاري وکړي.»
ځوانان بايد له نوې او پرمختللې بازارموندنې ګټه واخلي، پخوا به بازارمندان یوازې له دودیزو طریقو کار اخیست، پرته له دې چې ډیجیټلي لارې وکاروي. خو اوس، د ډیجیټلي بازارموندنې او ټولنیزو شبکو له ظهور سره، نوې، خلاقانه او مؤثرې طریقې رامنځته شوي، چې نړیوال سوداګر ترې استفاده کوي.د بازار موندنې پياوړي کول کولای شي د اقتصادي پرمختګ لپاره بنسټيز رول ولري.

اخذونه: سلام وطندار
د افغانستان دتجارت او سوداکرۍ خونه ويبپاڼه

د پروژې مدیریت تعریف: او د پروژې مديريت دولس قوانين