پاکستانی نيابتی جګړومارو ولې د هند په پهَلگام کې ګرځندویان ووژل

له ۱۹۷۸ کال راهیسې، پاکستان په زیاتیدونکې توګه په سیمه کې د پوځ او استخباراتو د ملاتړ پر بنسټ د ترهګرۍ د تمویل، روزنې او ترویج پر مرکز بدلېدلو خوا ته روان شو. په پیل کې، داسې ښکاریده چې دا ستراتیژي دوه اصلي موخې لري: د افغانستان کمزوری کول او بې ثباته کول، او د متحده ایالاتو او نړیوالې ټولنې څخه مالي او سیاسي ملاتړ ترلاسه کول. خو د وخت په تیریدو سره، دا ستراتیژي پراخه شوه، او پاکستان د وسله والو تروريستي ډلو د روزنې، ساتنې او کرايه ورکولو لپاره په سیمه ایز تجارتي مرکز بدل شو، چې د جنګیالیو استخدام او ځای پرځای کول خدمات د اردو او استخباراتي غړو لپاره د ګټې سرچینه او زيربنا شوه.

د ترهګرۍ د دغه زیربنا ساتلو لپاره، د خیبر پښتونخوا او جنوبي پښتونخوا کې د پښتنو نفوس لویې برخه د خپلو کورونو څخه په زور بې ځایه شول او په سیستماتیک ډول له زده کړو څخه محروم شول. دا حاشیه کول د  پښتنو د احتمالي مقاومت د ځپلو او د خپلواکۍ یا آزادۍ غوښتنې کمزورې کولو لپاره د یوې لارې په توګه لیدل کیدلو سربېره په ورته وخت کې، د پاکستان پوځ او استخبارات غواړي چې د پښتنو نسل په ترهګرۍ کې شامل شي، ترڅو دوی د پښتنو په سيمو کې د شته زيرمو او معدنياتو څخه گټه واخلي او پرې قبضه ولري، او له سربیره پدغه سيمو د افغانستان خلاف د فعالیتونو لپاره په طبعي ډول د ستراتیژیک ژوروالی او عملیاتي اډې پيدا شي او دا پروژه تر ډېره حده عملي شوه او بريالۍ ده.

له ۱۹۴۷ کال راهیسې، د کشمیر مسله د پاکستاني سیاستوالو او پوځي مشرانو لپاره د خلکو د ملاتړ راټولولو او له کورنیو ستونزو څخه د پام اړولو لپاره د یوې مشهورې وسیلې په توګه کاروله. په هرصورت، په ۱۹۷۸ کال کې د افغان شخړې له رامنځته کیدو سره، د پاکستان ” ستراتیژیک او عملیاتي تمرکز “چې محمد علی جناح د پښتنو لپاره د منشور يوه برخه وه” تقریبا په بشپړ ډول افغانستان ته واوښت. کله چې د نړیوالو قدرتونو، په ځانګړې توګه د متحده ایالاتو په ملاتړ سره، طالبان د دوحې تړون له مخې په ۲۰۲۱ ز کال کې واک ته ورسیدل.  او د افغانستان حکومت سقوط وکړ، دا کار په لویه کچه د پاکستان لخوا د ملاتړ شوي د اوږدې مودې پراکسي جګړې پایله ګڼل کيږي. نو په پايله کې د پاکستان لپاره، افغانستان نور لومړنی تمرکز پاتې نه شو، او د دغه لور څخه يې د ارام ساه واخيسته، ځکه چې په افغانستان کې واکمنو د پرمختګ مخه نیولې ده، تعليمي نظام يې بند کړی دی او انسانی او بشري ارزښتونو ته درناوی او رعايت نشته، د افغانانو هويت په ملي او نړيواله کچه له مينځه لاړه، ملې بيرغ، ملي ترمينالوژي ختمه شوه او د ملي حکومت د راتللو لپاره چې کومه لار وهل شوې هغه هر څه بېرته له مينځه ولاړل چې همدا د پاکستان د ستراتيژيک عميقي پاليسۍ برخې دي. يعنې دا چې د پاکستان لپاره نور په افغانستان کې داسې حکومت شتون نه لري چې ورته ستونزې رامینځته کړې.  نو پاکستان یو ځل بیا خپل پام هند او د کشمیر شخړې ته واړاوه.

هند چې د پاکستان په چالاک سياست د پخوا څخه خبر وو، نو کشمير يې سم له واره د خپلې خاورې د رسمي برخې په توګه د مدغم کولو اعلان سره یو چټک او پرېکنده اقدام وکړ. نړیوالې ټولنې په دې مسله کې د پاکستان د پام وړ ملاتړ  ونکړ، چې د اسلام آباد دودیز دریځ یې کمزوری کړی.

په ورته وخت کې، د پښتون ژغورنې غورځنګ (PTM) د پاکستان د ترهګرۍ د پالیسۍ په توګه د پښتنو د کارولو پر وړاندې يو بنسټیز مقاومت په توګه راڅرګند شوی غورځنګ و. چې د پاکستان د پوځ او استخباراتي ادارو اصلي ګټې يعنې په پښتنو سيمو کې د تروريستانو روزل، ساتل او په کرايه ورکول، ننګولې. په معاصر تاریخ کې د لومړي ځل لپاره، په پاکستان کې خلکو په ښکاره ډول په لاریونونو کې، د مدني نافرمانيو او د ترورستانو شتون، او د هغوی تمويل او د عامو خلکو ځورونو او وژنو پړه پر پوځ او د هغوی پر مشرانو اچوله. په لاریون کې د پاکستان ملي سمبولونه لکه بيرغ، سرود د منع کېدلو، په شمول د پاکستان بیرغ وسوځول شو. او پاکستانی پوځ د ترهگرو د ملاتړ په اړه په زغرده خبرې وشوې او ان ځوانانو په پاکستاني پوځيانو ډبرې وروولی. او دا شعار يې ورکړ چې چېرته چې دهشت گردي د هغې شا ته د پوځ لاس دی.

د مخ په زیاتیدونکي داخلي مخالفت او بهرني ډیپلوماتیک فشار سره مخ، د پاکستان پوځي او استخباراتي غړي د تروريزم د بيا راژوندي کولو لپاره د سیمه ایزې همکارۍ پراخولو او د وسله والو زیربناوو  ته د بیا بازار موندنې له لارې د خپل نفوذ بیا راژوندي کولو هڅه کول پيل کړل. د مذهبي دلالانو په کارولو سره، دوی موخه درلوده چې د هند سره د تاوتریخوالي بیا راژوندي کولو سره د خلکو نارضایتۍ کمه کړي. د پهلگام برید، چې پکې بې ګناه هندي ملکي وګړي او سیلانیان ووژل شول، د ځینو شنونکو لخوا د هند څخه د پوځي غبرګون د هڅولو، هڅې په توګه لیدل کیږي – په دې توګه به پاکستان ته دا توان ورکړي چې دا شخړه د لوی مذهبي جګړې د کیسې د يوې برخې په توګه انځور کړي، چې په بنسټپالو حلقو کې د “غزوه هند” په نوم یادیږي.

دا ډول چوکاټ به په بالقوه توګه زیانمن شوي ترهګریز اقتصاد بیا راژوندی کړي او د خلکو غوسه به د کور دننه پاليسو پر وړاندې کمه او پام به يې دغه جګړې لور ته وګرځوي. او هم به د مذهبي دلالانو پواسطه د نورو  مذهبي محافظه کاره او محرومو ټولنو ملاتړ ترلاسه کړي. دا کولی شي د بې وزله او زیان ليدونکو پښتنو ځوانانو – په ځانګړي توګه هغه کسان چې بې خبره یا بې وزله دي – اورپکۍ ته د ورګرځېدلو لپاره وهڅوي او د تروريزم دغه له مينځه تلونکې زيربنا ته بېرته خام مواد پيدا کړي او د مينځه تللو څخه به يې وژغوري.

لنډه دا چې، دا جنگ ممکن د PTM په څیر غورځنګونو د ځپلو، د بلوچ ملتپالو جنګیالیو د کمزوري کولو، او د پراخې ترهګرۍ زیربنا ساتلو لپاره نوې پانګه رامینځته کولو لپاره يوه اسانه، ارزانه او اغېزمنه لار ده.

په لنډ ډول، ددې جنګ ستراتیژي په اصل کې د اوږدمهاله جګړې د رامينځ ته کولو په اړه نه ده بلکې د تاکتیکي لاسته راوړنو په اړه ده ، تروريستي زيربنا ته پايښت ورکول، د داخلي مخالفتونو مخنیوی او د خلکو پام بل لور ته اړول، د د پوځ له مينځه تلونکي نفوذ او اغېز بیا رغونه، او د ایډیالوژیکي او قومي بيدارۍ د پیژندل شوي وسیلو او عناصرو  کنټرول او پرته له کوم ستونزې او مزاحمت د هغوی له مينځه وړل.

(جمع. باټې) [bāṭá] باټه