افغانستان او سیمه کې ستر طاقتونه

په دې وروستیو کې چې سترو سیمه‌ییزو ځواکونو لکه چین، هند، او روسیې له افغانستان سره سیاسي، اقتصادي، او استخباراتي تعاملاتو ته مخه کړي، دا یو تصادفي پرمختګ نه دی، بلکې د هغوی د اوږدمهاله ستراتیژیکو اهدافو برخه ده. دا هیوادونه هڅه کوي چې له یوې خوا د طالبانو له واکمن نظام سره تعامل وساتي، او له بلې خوا د خپلو امنیتي، اقتصادي، او جیوپولیتیکي ګټو خوندیتوب یقیني کړي. لاندې دلایل یې مهم عوامل بلل کېږي:
۱. د تروریزم د خپرېدو مخنیوی
• چین، روسیه او هند اندېښنه لري چې افغانستان بیا د نړیوالو یا سیمه‌ییزو ترهګرو ډلو مرکز نشي.
• چین د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ (ETIM)، روسیه د داعش-خراسان، او هند د پاکستاني ملاتړ لرونکو جهادي ډلو له حضور نه وېریږي.
• دا هېوادونه هڅه کوي چې د طالبانو سره اړیکې وساتي څو د تروریزم د تمویل او صادرېدو مخه ونیسي.
۲. د امریکا د نفوذ خنثی کول
• دا هېوادونه د امریکا او ناټو له وتلو وروسته غواړي چې د افغانستان په هکله د پرېکړو واګې خپل لاس کې ونیسي.
• دوی نه غواړي چې افغانستان یو ځل بیا د امریکا یا لوېدیځ د نفوذ مرکز شي.
• روسیه او چین هڅه کوي چې طالبان د ځان لور ته راکش کړي او د لوېدیځ د فشار پر ضد یې د یو احتمالي ملګري په توګه وکاروي.
۳. اقتصادي او سوداګریز فرصتونه
• چین غواړي چې د “یو کمربند، یوې لارې” (BRI) ستراتیژۍ له مخې افغانستان ته اقتصادي لاسرسی پیدا کړي، په ځانګړې توګه د واخان دهلېز له لارې.
• هند هڅه کوي چې د چابهار بندر له لارې منځنۍ آسیا ته د افغانستانه په لاره وصل شي.
• روسیه د افغانستان له لارې د منځنۍ آسیا بازارونو ته د لاسرسي، او د نشه‌يي موادو د قاچاق بندولو سره علاقه لري.
۴. سیاسي نفوذ او د طالبانو نړیوال مشروعیت
• د طالبانو نړیواله انزوا دوی مجبوروي چې د سیمه‌ییزو قدرتونو مرستې ته وګوري.
• چین، هند، او روسیه دا فرصت ګڼي چې د نفوذ ساحه پراخه کړي او د طالبانو په حکومت کې خپل نفوذ زیات کړي.
• دوی هڅه کوي چې د طالبانو د مشروعیت لپاره شرایط و ارزوي، خو په عین حال کې پر هغوی فشار راوړي چې یو څه نرمښت وښيي (لکه ټول‌شموله حکومت، د ښځو حقونه، او د ترهګرۍ ضد اقدامات).
۵. د سیالۍ میدان: د پاکستان پر ضد توازن جوړول
• هند هڅه کوي چې افغانستان کې د پاکستان مطلق نفوذ کم کړي.
• روسیه د پاکستان پر اسلامي کړنو او د افغانستان په چارو کې پر مداخلې شک لري.
• چین که څه هم له پاکستان سره نږدې اړیکې لري، خو غواړي چې د طالبانو سره مستقیمې اړیکې ولري، پرته له دې چې د اسلام‌آباد له فیلتره تېر شي.
پایله:
د افغانستان جیوپولیتیک موقعیت، د طبیعي زیرمو شتمني، او د ترهګرۍ د خپرېدو خطر هغه عمده دلایل دي چې سیمه‌ییز ځواکونه یې اړ کړي چې له طالبانو سره تعامل ته مخه کړي. دوی هڅه کوي چې:
• افغانستان بې‌ثبات نشي؛
• د خپلو ګټو ساحه خوندي کړي؛
• او همغږی سیمه‌ییز نظم رامنځته کړي، چې پکې د لوېدیځ نقش کم وي.
په درنښت

ایران نه جګړه غواړي، نه سوله – خو ټرمپ دا نه مني