افغانستان ته د آمریکا او ناټو د احتمالي بیرته راستنیدو اړوند

غواړم د افغانستان د معاصر تاریخ او نړیوالو تعاملاتو بنسټیزه پوښتنه راپورته کړم او په دري برخو کې یې تحلیل ته واچوم او ستاسو نظر په دې اړوند وپوښتم:
۱. د ناټو او امریکا تېره تجربه په افغانستان کې
د ۲۰۰۱ څخه تر ۲۰۲۱ پورې د ناټو او امریکا حضور دا واقعیتونه ثابت کړل:
• امنیتي ناکامي: د ناټو له حضور سره سره، نه یوازې دا چې ټول افغانستان خوندي نه شو، بلکې د جګړې لمن پراخه شوه.
• سیاسي انحصار: د بهرنیانو تر چتر لاندې جوړ شوی دولت، پر ټوکو، فساد، او انحصاري واک چلېد. د ټول ملت نمایندګي یې نه لرله.
• اقتصادي وابسته‌ګۍ: د افغانستان اقتصاد تر ډېره د بهرنیو مرستو پورې تړلی پاتې شو، داخلي تولید او متوازن پرمختګ رامنځته نه شو.
• ټولنیزه بې‌باوري: د بهرنیانو حضور د افغانانو تر منځ لا ډېر شکونه، فاصله، او همغږې نه لرل رامنځته کړه، نه ملت‌سازي.
۲. که ناټو بیا راستانه شي، څه به افغانانو ته ورکړي؟
که ناټو د نظامي یا نیمه‌نظامي حضور په بڼه بېرته راستانه شي، نو د موجودو واقعیتونو په پام کې نیولو سره، لاندې پایلې متصورې دي:
شونې پایلې:
• د داخلي جګړې تشدید: د بهرني حضور له امله، ښايي وسله‌وال مخالفتونه پراخ شي. طالبان، د هغوی مخالفین، او سیمه‌ییز ځواکونه ممکن نور هم قطبي شي.
• د ملي حاکمیت محدودیت: بیا به دا تصور راژوندی شي چې افغانستان خپل سرنوشت نه لري.
• سیاست کې د بهرنیو ګټو لومړیتوب: لکه پخوا، بهرنۍ ستراتیژۍ به د افغانانو پر واقعي اړتیاوو باندې برلاسي وي.
• سیمه‌ییز حساسیتونه: ایران، روسیه، چین، او پاکستان به د ناټو د بیا راتګ پر وړاندې مقاومت زیات کړي، او دا به د افغانستان د نیابتي جګړو یو نوی فصل پرانیزي.
۳. بدیله لاره څه ده؟
افغانانو ته اوس اړتیا دا ده چې:
• دریمه ملي اجماع رامنځته کړي، نه د طالبانو مطلق واک، نه د پخوانیو تنظیمونو انحصار، او نه هم د بهرنیانو تابع حکومت.
• د بهرنیو هېوادونو سره متوازن تعامل ولري، نه پناه غوښتنه، نه هم دښمني، بلکې د ملي منافعو پر بنسټ تعامل.
• ملت‌سازي، مدني جوړښت، او مشارکتي سیاست ته کار وشي، چې بهرنیان د ملاتړ کوونکو شریکانو په توګه تعامل وکړي، نه د ټاکونکي ځواک په توګه.
په پایله کې ویلی شو: که ناټو او یا بل بهرنی ځواک افغانستان ته د پخوانۍ تجربې په بڼه راستنیږي، نو دا به د ستونزو تکرار وي، نه حل. که دوی راځي، باید له افغانانو سره د یو متوازن، درناوي پر بنسټ، د همغږې او اجماع له لارې وي، نه د یو اړخیزې ارادې پر بنسټ.

افغانستان او سیمه کې ستر طاقتونه