در حالی‌که چین تجارت را ترجیح داد و روسیه محاسبه ستراتیژیک میکند، ایران با تصادم منزویانه روبه‌رو است

در حالی‌که چین تجارت را ترجیح داد و روسیه محاسبه ستراتیژیک میکند، ایران با تصادم منزویانه روبه‌رو است

مقاله ذیل را قبلا به انگلیسی در سایت های لینکدین، ایکس و دعوت میدیا نشر کرده ام

ترجمه دری در ذیل تقدیم است.

As China Trades and Russia Calculates, Iran Faces a Lonely Confrontation

با شدت گرفتن تشنج در مورد پروگرام اتمی ایران و افزایش ترس‌ها از یک حملهٔ احتمالی اسرائیل،( که ساعت ها بعد از نشر این مقاله به زبان انگلیسی به وقوع پیوست) تهران هرچه بیشتر در انزوا قرار می‌گیرد. در یک پیچش کنایه‌آمیز از تجدید آرایش نظم جهانی، دو حامی ظاهری ایران—روسیه و چین—نشانه‌های آشکاری از فاصله‌گیری نشان می‌دهند. برای تهران، این تغییر نه تنها ناخوشایند، بلکه فاجعه‌بار است. تکتیک دیرینهٔ جمهوری اسلامی در زمینهٔ بازی با کنار خطرناک کوه اتمی—که هدف آن وارد ساختن فشار بر غرب برای دستیابی به یک توافق مطلوب بود—اکنون به شکلی فاجعه‌بار نتیجهٔ معکوس داده و ایران را بیش از هر زمان دیگر در سال‌های اخیر منزوی و آسیب‌پذیر ساخته است.

چین تجارت را به تهران ترجیح می‌دهد

مقاصد چین روشن است. بنا به راپور های مطبوعات  و منابع رسمی، چین با ایالات متحده به توافقی دست یافته که تعرفه‌های کمرکی را کاهش داده و جریان تجارت را باثبات می‌سازد. در اقتصادی جهانی که روزبه‌روز شکننده‌تر می‌شود، این توافق برای چین حیاتی است. تجارت و بهبود اقتصادی بر اتحادهای نظامی یا موضع‌گیری‌های ایدئولوژیک اولویت یافته‌اند—بخصوص برای کشوری که خود در تشنجاتی بر سر تایوان، بحیره جنوبی چین، و بی‌ثباتی داخلی اقتصادی مصروف است.

ایستادن آشکار با ایران—بخصوص پس از توبیخ رسمی ایران توسط شورای حکام ایجنسی بین‌المللی انرژی اتمی در مورد نقض‌های انرژی اتمی (رویترز، ۱۲ جون)—می‌تواند مصالحهٔ ظریف اقتصادی چین با آمریکا را به خطر اندازد. ایران برای چین اکنون یک سر دردی دیپلماتیک است، نه یک سرمایهٔ ستراتیژیک.

تغییر موضع امریکا در اوکراین، دست روسیه را باز می‌گذارد

اما مهم‌تر از همه، فاصله‌گیری حساب‌شدهٔ روسیه از ایران است—که مستقیماً به دلیل طرز دید و موضع در حال تحول ایالات متحده نسبت به جنگ اوکراین ممکن شده است.

بر بنیاد گزارش سی‌ان‌ان (۴ جون)، دونالد ترمپ، رئیس‌جمهور امریکا، در تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین اشاره کرده که ایالات متحده قصد ندارد به شکل تهاجمی در اوکراین مداخله کند یاتشنج را بالا ببرد. این پیام با سایر نشانه‌های صادرشده از واشنگتن همرنگ است که از خودداری و علاقه به کاهش حضور تصادماتی حکایت دارد. به عبارت دیگر، امریکا به روسیه فضای تنفس داده و عملاً یک حوزهٔ نفوذ در اطراف اوکراین را به رسمیت شناخته است.

این پیام در مسکو بی‌پاسخ نمانده است.

در چنین فضای تازه‌ای، روسیه دیگر نیازی به ایران به‌عنوان یک وسیله چانه‌زنی در برابر غرب ندارد. برعکس، اکنون روسیه قصد آن را دارد که در هر دو طرف بازی کند—با حفظ روابط با اسرائیل و کشورهای خلیج، در کنار حمایت لفظی محدود از ایران، بدون هیچ اقدام عملی ملموس.

هشدار مبهم روسیه مبنی بر اینکه در پاسخ به حملات طیارات بی پیلوت اوکراین «آنگونه که صلاح بداند، واکنش نشان خواهد داد» (گاردین، ۵ جون)، بیان‌گر استقلال ستراتیژیک مسکو است. اما قابل تأمل است که هیچ زبانی از همبستگی با ایران در بحران کنونی دیده نمی‌شود. حتی در حالی‌که اسرائیل از اقدام نظامی سخن می‌گوید و امریکا ماموران سفارت‌خانه‌اش را از عراق و دیگر مکان‌های خاورمیانه خارج می‌سازد (رویترز، ۱۱ جون)، روسیه سکوت پیشه کرده است.

و این سکوت بسیار معنادار است.

بازی خطرناک اتمی ایران نتیجهٔ معکوس داده است

برای سال‌ها، ایران استراتژی افزایش تدریجی تشنج را پیش میبرد—توسعه پروگرام اتمی ، نقض محدودیت‌ها، و تهدید به پاسخ منطقه‌ای—نه برای آغاز جنگ، بلکه برای کسب امتیاز در میز مذاکره. اما این بار، جهان با امتیازدهی پاسخ نمی‌دهد. بلکه با صدور دستور خروج، محکومیت، و آمادگی برای تصادم عکس العمل نشان می‌دهد.

اظهارات علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، مبنی بر اینکه پیشنهاد اتمی امریکا «قدرت ملی ایران را تضعیف می‌کند» (رویترز، ۴ جون)، نشان می‌دهد که تهران همچنان به موضع حداکثری خود پای‌بند است. اما طرز دید بین‌المللی به‌طور چشم‌گیری تغییر کرده است. سرسختی ایران، که پیش‌تر به‌عنوان نشانهٔ قدرت تعبیر می‌شد، اکنون به‌سان یک اشتباه خطرناک به‌نظر می‌رسد.

ممکن است روسیه ایران را قربانی کند—و در عوض سود ببرد

احتمال رو‌به‌افزایشی وجود دارد که روسیه با قربانی ساختن ایران نفع ستراتیژیک و اقتصادی به دست آورد. مسکو می‌تواند با هماهنگی‌های پنهانی با اسرائیل یا غرب، امتیازهایی چون کاهش تحریم‌ها، دسترسی به دارایی‌های مسدودشده، یا همکاری در سوریه را به دست آورد. اسرائیل نیز از قبل مکانیسم‌های عدم برخورد با روسیه در سوریه را حفظ کرده، و این تفاهمات می‌تواند به‌راحتی توسعه یابد.

در این سناریو، روسیه حمایت لفظی از ایران را با دستاوردهای ملموس ستراتیژیک و اقتصادی معاوضه می‌کند. اکنون که آمریکا عملاً نشانه‌هایی از کاهش تمایل به تصادم وتشنج با روسیه را ارسال کرده، این منطق معاملاتی بسیار قوی است: روسیه به ایران نیازی ندارد، اما به پول نقد، مشروعیت بین‌المللی، و فضای مانور نیاز دارد.

نتیجه‌گیری: قمار ستراتیژیک تهران از هم پاشیده است

تهران به جهانی پراکنده دل بسته بود؛ جایی‌که روسیه و چین در برابر اقدام‌های امریکا یا اسرائیل ایستادگی کنند. اما به‌جای پراکندگی، با نظمی تازه و بازتنظیم‌شده روبه‌رو شده است که در آن، هم مسکو و هم پپیکنگ، منافع ملی خود را بر ائتلاف‌های ستراتیژیک یا ایدئولوژیک ترجیح داده‌اند. هیچ‌کدام حاضر نیستند برای تهران در برابر اسرائیل یا امریکا بایستند.

موضع حداکثری تهران، نه تنها توافق بهتری به همراه نداشته، بلکه انزوای بیشتر را برایش رقم زده است. بازی اتمی که می‌خواست آن را کنترل کند، اکنون بدون حضورش در حال اجرا است. و هنگامی‌که در برابر یک حملهٔ احتمالی اسرائیل آماده‌گی می‌گیرد، شاید خیلی دیر دریابد که روسیه و چین، هیچ‌گاه متحد واقعی‌اش نبودند—بلکه شریکان موقتی‌ای بودند که حالا راه خود را جدا کرده‌اند.

از خون تا آب: طنز تلخ تهدیدهای دوستم و کانال طالبان