افغانستان ــ اوقطره ‌ییز اوبه خور سیسټم

اړتیا، فرصتونه او ننګونې

افغانستان یو له هغو هېوادونو څخه دی چې د وچ اقلیم، لږ ورښت، او د اوبو محدودو سرچینو له امله له جدي وچکالۍ سره مخ دی. د کرنیزې ځمکې د خړوبولو لپاره دودیز اوبه‌خور سیستمونه لکه دبیالو نه یوازې بې‌کاره او زوړ شوي، بلکې د اوبو ستر ضیاع هم کوي. د دغو ستونزو په حل کې، د قطره‌ییز اوبه‌خور (Drip Irrigation) سیستم معرفي او پلي کول یو له مؤثره بدیلونو څخه ګڼل کېږي. دا تحقیق هڅه کوي د افغانستان لپاره د قطره‌ییز سیستم اړتیا، ګټې، ننګونې او د پلي کېدو وړاندیزونه تر څېړنې لاندې ونیسي.

۱. د قطره‌ییز اوبه‌خور سیستم پېژندنه

قطره‌ییز یا Drip Irrigation یو عصري اوبه‌خور میتود دی چې په کې اوبه مستقیم د نبات ریښو ته د نلونو او سوري‌لرونکو پایپونو له لارې ورکول کېږي. دا سیستم له یوې خوا د اوبو مصرف ډېر کموي، او له بلې خوا حاصل زیاتوي، ځکه چې اوبه ضایع نه کېږي او مستقیم ریښو ته رسېږي.

۲. د قطره‌ییز سیستم اړتیا په افغانستان کې

۲.۱ اقلیمي اړتیا
•   افغانستان له اوږدمهالو وچکالیو، کم‌ورښته اقلیم او د اوبو د زیرمو کمښت سره مخ دی.
•   د یخچالونو وېلې کېدل او اقلیمي بدلونونه د اوبو راتلونکي ته جدي ګواښونه پېښوي.

۲.۲ اقتصادي اړتیا
•   کرنه د افغانستان د اقتصاد شاوخوا ۷۰٪ برخه جوړوي.
•   د سنتي اوبه‌خور له امله حاصلات کم، خو د اوبو لګښت ډېر دی.

۲.۳ د اوبو د ضیاع مخنیوی
•   بیالو اوبه‌خور کې نږدې ۴۰–۶۰٪ اوبه ضایع کېږي، خو قطره‌ییز سیستم کې تر ۹۰٪ پورې سپما کېږي.

۳. د قطره‌ییز سیستم ګټې

۳.۱ د اوبو سپما
•   هره قطره اوبه په کنټرول شوي ډول نبات ته رسیږي، هیڅ ضیاع نه لري.

۳.۲ د حاصلاتو زیاتوالی
•   د رطوبت کنټرول له امله نباتات غوره وده کوي.
•   مناسب سرې ورکول له اوبو سره یو ځای (fertigation) حاصلات زیاتوي.

۳.۳ د خاورې ساتنه
•   د خاورې د تخریب، ټوپ وهلو یا د سطحې جریان خطر کموي.

۳.۴ کارګر کموي
•   د سیستم کنټرول اتومات یا نیمه اتومات دی، ډېره کاري قوه نه غواړي.

۴. د پلي کېدو فرصتونه په افغانستان کې

۴.۱ د نړیوالو ادارو مرسته
•   FAO، USAID، JICA او نور نړیوال سازمانونه چمتو دي د اوبو سپما پروژې تمویل کړي.

۴.۲ د ځینو ولایتونو پیل شوې تجربې
•   په کندهار، هلمند، هرات، بدخشان کې د قطره‌ییزو سیستمونو ابتدایي پروژې ښه نتیجه ورکړې ده.

۴.۳ د خلکو علاقمندي
•   ډېر کروندګر اوس پوهېږي چې د سنتي میتودونو دوام نور د هغوی بقا نه تضمینوي.

۵. خنډونه او ننګونې

۵.۱ لوړ لګښت
•   د قطره‌ییز سیستم لومړنی لګښت (پایپونه، فلټرونه، پمپونه) نسبتاً لوړ دی.

۵.۲ د ټکنالوژۍ نشتوالی
•   ډېری کروندګر تخنیکي پوهه نه لري او سیستمونه باید وارد شي.

۵.۳ د بریښنا او انرژۍ ستونزه
•   سیستم ته اوبه رسول اکثر وخت بریښنا یا لمریزه انرژي غواړي.

۵.۴ د پالیسۍ او قانون نشتوالی
•   د اوبو کارونې څرنګوالی منظم قوانین نه لري.

۶. وړاندیزونه او حل‌لارې

۶.۱ د دولت او نړیوالو مرسته
•   د کرنیزو بانکونو له لارې سبسایدۍ (مرستې) ورکړل شي.
•   د سیستم د نصب تخنیکي روزنه ورکړل شي.

۶.۲ عامه پوهاوی
•   د کروندګرو لپاره عملي روزنیز ورکشاپونه جوړ شي.
•   د رسنیو له لارې د قطره‌ییز سیستم اهمیت بیان شي.

۶.۳ د ټکنالوژۍ بومی کول
•   د محلي شرکتونو له لارې ارزانه تجهیزات تولید یا را وارد شي.
•   د نوښتګرو ځوانانو ملاتړ وشي چې داخلي حل‌لارې رامنځته کړي.
البته :- په یوه وچ‌اقلیم هېواد کې لکه افغانستان، د قطره‌ییز اوبه‌خور سیستم پلي کول یوازې انتخاب نه، بلکې یو حیاتي ضرورت دی. دا سیستم نه یوازې د اوبو ستونزه حل کوي، بلکې د کرنې کیفیت، حاصلات او عایدات هم زیاتوي. که دولت، خلک، او نړیوال بنسټونه یو ځای کار وکړي، نو دا سیستم د افغانستان د کرنیز تحول لپاره یو مهم ګام دی.
درنښت …….یارب 🤲🏻

د ملي شتمنۍ د زمکو د وېش مدیریت او تنظیم طرحه