په سیمه کې جګړه او زموږ ملي ګټې

د سیمې په کچه جګړه زموږ د ملي ګټو په خلاف ده، هر هېواد خپله ستراتيژي او ګټې لري، زموږ ملي ګټې په هیڅ جګړه کې د نه ښکېلتیا کې دي.
افغانستان لپاره دا بسنه کوي چې، په تېرو پنځه لسیزو کې زموږ کلی او هېواد په اور وسوځېد، موږ نه یو تیار چې په کومه جګړه کې مداخله وکړو.
البته دلته ما ځیني قوي او منطقي دلیلونه راوړي.
１. د تېرو لسیزو ویجاړی:
افغانستان نږدې پنځه لسیزې د دوامداره جګړو سره مخ شوی، له ۱۹۷۹ کال د شوروي یرغل څخه تر ۲۰۰۱ وروسته د امریکا په مشرۍ جګړې او له هغه مخکې او وروسته داخلي شخړو پورې، دغو جګړو کې دې کلي او ښارونه ویجاړ، بنسټیز تاسیسات لمنځه لاړل او بې شمېره ژوندونه یې واخیستل. انساني او اقتصادي زیانونه—میلیونونه بې ځایه شوي، ویجاړ اقتصاد او د نسلونو زیانونه دا ثابتوي چې جګړې یوازې رنځ راوړی. د افغانستان ملي کټه د دې ویجاړونکي دورې په ماتولو کې ده، نه د نویو جګړو په پیلولو کې.

２. سوله د ستراتيژیک لومړیتوب په توګه:

د لسیزو بهرنيو مداخلو او نیابتي جګړو وروسته، د افغانستان لومړنی ستراتيژیک هدف باید ثبات او بیا رغونه وي. په هر ډول سیمه ییزه یا نړیواله جګړه کې ښکېلتیا به کمزوري انساني سرچینې، د مالي او سیاسي زیان ترڅنګ به له بیا رغونې، تعلیم، روغتیا برخه کې پوره پوره زیانمن شو. سوله یوازې اخلاقي ارمان نه، بلکې د ملي ځواک او خپلواکۍ د بیا رغولو لپاره عملي اړتیا ده.

３. خپلواکي او بې طرفي:
هر ملت حق لري چې خپلې ستراتيژیکې کټې تعریف کړي، او د افغانستان لپاره دا پدې معنی ده چې د بهرنیو اجنډاوو په جال کې له بندېدو ډډه وکړي. په تاریخي توګه، افغانستان د لویو قدرتونو د سیالیو لپاره د جګړو میدان پاتې شوی، چې داخلي وېش یې رامنځته کړ او رنځ یې اوږد کړ. د هر ډول جګړې څخه د انکار له لارې، افغانستان کولی شي خپله خپلواکي ثابته کړي، د بې طرفۍ پالیسي غوره کړي او د سیمه ییزو یا نړیوالو قدرتونو د سیالیو د لوبېدونکي په توګه د کارولو مخه ونیسي.

４. اقتصادي بیا رغونه د نظامي ښکېلتیا پر ځای:
د افغانستان اقتصاد کمزوری دی، پراخه بې وزلي او په کرنه او مرستو تکیه لري، په جګړه کې ښکېلتیا به سرچینې وچې کړي، بهرنۍ پانګونه به وتښتوي او د سوداګرۍ لارې به مختل کړي، لکه د چابهار بندر یا سي پېک سره تړلې پروژې، چې د اقتصادي ودې لپاره مهمې دي له ستونزو سره مخ شي. سولې ته لومړیتوب ورکول به افغانستان ته اجازه ورکړي چې په اقتصادي خپلواکۍ تمرکز وکړي او خپل ستراتيژیک موقعیت د جګړې پر ځای د سوداګرۍ مرکز په توګه وکاروي.

５. سیمه ییز ثبات د افغانستان په کټه:
په سیمه کې جګړه که د ایران، پاکستان یا مرکزي اسیا هېوادونو سره تړاو لري نو افغانستان هم بې ثباته کړي، د سرحدونو پورې غاړې شخړې به ستونزې لکه د کډوالو جریان، قاچاق او وسله والي ډلې زیاتې کړي، چې افغانستان یې د کنټرول او مهار لپاره مبارزه کړې. د بې طرفۍ په ساتلو سره، افغانستان کولی شي ځان د منځګړي یا بې طرفه اړخ په توګه وښيي، د سیمه ییزې همکارۍ وده ورکړي او د ویجاړونکي سیالیو پر ځای دیپلوماتیک نفوذ ترلاسه کړي.

６. د خلکو اراده او ملي یووالی:
د افغانستان وګړي، چې د لسیزو جګړو رنځ یې ګاللی، په پراخه کچه سوله غواړي، هره اداره یا هر مشرتابه چې ملي کټو ته لومړیتوب ورکوي باید د خلکو دا احساس منعکس کړي. په جګړه کې ښکېلتیا به د خلکو له خوا د بې باورۍ خطر رامنځته کړي، کمزوری ملي یووالی به مات کړي او داخلي شخړې به بیا راژوندۍ کړي. د نه ښکېلتیا ژمنتیا د سوله ییز راتلونکي لپاره د ټولنې ارمان سره سمون لري او د حکومت مشروعیت پیاوړی کوي.

７. د نیابتي جګړو مخنیوی:
د افغانستان تاریخ ښيي چې ډېری وخت د نیابتي جګړو قرباني شوی، چیرې چې بهرني قدرتونه وسله والې ډلې تمویلولي او ملاتړ یې کړي ترڅوم خپلې ګټې ترلاسه کړي.
په سیمه ییزو شخړو کې ښکېلتیا به ښایي افغانستان بیا دې جال ته راکش کړي، بهرني مداخلې ته به بلنه ورکړي او خپلواکي به یې زیانمنه کړي، د نه ګډون له لارې، افغانستان کولی شي خپله خاوره د نورو د اجنډاوو لپاره د جګړې ډګر په توګه د کارولو مخه ونیسي.

８. اخلاقي او بشري اړتیا:
له ستراتيژیکو حسابونو هاخوا، د جګړې د مخنیوي لپاره ژور اخلاقي دلیل شته، د افغانستان د خلکو کافي وینه تویه شوې، ملي کټې یوازې د قدرت یا جیوپولیټیک په اړه نه ده، بلکې د اتباعو د عزت، ژوند او راتلونکي ساتنه ده، د سولې ژمنتیا دا بشري اړتیا ته درناوی کوي، د شخړو د حل لپاره د خبرو اترو له لارې یو مثال وړاندې کوي، نه د تاوتریخوالي له لارې.
په پایله کې، د افغانستان ملي کټې په روښانه توګه د جګړې څخه د مخنیوي او سولې تعقیب سره تړلې ده. د پنځو لسیزو جګړو زخمونه دا په ګوته کوي چې هیڅ بهرنۍ یا سیمه ییزه جګړه د افغانستان اړتیاوو ته خدمت نشي کولی. خپلواکۍ، بیا رغونې او بې طرفۍ ته لومړیتوب ورکولو سره، افغانستان کولی شي د ثبات او سوکالۍ په لور لاره هواره کړي، او اجازه ورنکړي چې کلي او خلک بیا وسوځي. دا دریځ نه یوازې ستراتيژیک دی، بلکې د افغان ملت د مقاومت او ارمانونو یو پیاوړی ثبوت دی.

ایا نړۍ د دریمې نړیوالې جګړې په درشل کې ده؟