پاکستان یو ناکام ریاست (دولت) دی؟/ ژ: حبیب الرحمن تاثیر

ناکامي یوه غمیزه ګڼل کېږي، ناکامي یواځيي د شخصیتونو غمیزه نه، بلکې د هیوادونو هم غمیزه کیدی، یوه جدي غمیزه، د دې غمیزې پر سر د شخصیتونو ردعمل بېل بېل وي، د ځینو شدید او د ځینو لږ کم، مګر هر عاقل او فهمده کس ناکامي په ډیره اوښیارۍ سره فهموي، خو د هیوادونو هغه نوره هم شنجیده خبره ده، هیوادونه د خلګو مجموعه ده، د هیواد ناکامي اجتماعي ناکامي ده، دغه ټول ولس چې د دغه هیواد وګړي دي، په یو ناکام هیواد کې چې کوم خلګ په انفرادي ټوګه بریالي وي، هغه هم د دغه اجتماعي ناکامۍ په پایله کې په راښکیلېدو کې مجبور وي، نو ټوله ټولنه د دغه ناکامۍ د غمیزې ښکار وي.

په انفرادي توګه یو شخص بریالی دی که ناکام؟ دوه نظرونه کیدی شي، کامیابي او ناکامي، په انفرادي توګه بېل بېل تعریف کیدی شي او په دې کې همېشه د نظر اختلاف او د بحث ګنجایش وي، مرګ د هیوادونو مسله بالکل مختلف ده، د هیوادونو کامبابي او ناکامي په متفقه او معلومه پیمانه وي، د غه متفقې قاعدې او فورمول کوم بل دي، د دغه قاعدو او فورمولونو په رڼا کې په ډیره اسانۍ سره دا ښکاره کېږي چې په نړۍ کې کوم هیوادونه کامیاب او کوم کوم ناکام دي او بیا پر هغوی باندې د بحث یا غلطۍ کنجایش هم بېخي لږ وي.

د دغه قاعدو او فورمولونو په رڼا کې یوې امریکايي (تنګ ټینګ فنډ فارپیس) او (فارن پالیسي) مجلې له دوه زره پنځم کال راوروسته هر کال د نړۍ د ناکامو هیوادونو نوملړ خپروي، په دغه نوملړ کې هر کال پاکستان د نړۍ په لومړیو لسو ناکام هیوادونو کې شامل وي، چې بیا په ناکام هیوادونو کې شامل هیوادونو په دغه نوم باندې احتجاج وکړ چې له هغه وروسته دغه مجلې د ناکام پر ځای د کمزوري یا نازک هیوادونو توری ورته کارول پیل کړي.

په تېر ۲۰‍۱۶م کال کې هم (فارن پالیسي) مجلې د ټولنیزې، سیاسي، معاشي او تندلارېتوب د شمېر په رڼا کې د ۱۷۸ نازکو هیوادونو نوملړ خپور کړی وو او د دغه نوملړ د تیارولو له پاره دغه مجلې له دیرش زره سرجینو څخه تقریبا ګټه اخیسته ده، د دغه نوملړ په اساس په نازک یا کمزوري هیوادونو کې صومالیه په لومړي سر او بیا د عراق او افغانستان په رنګه د تشدد ځپلي او د جګړې ښکار هیوادونه له پاکستان څخه په دغه غم کې ډیر وروسته دي او پاکستان د ناکامۍ په فهرست کې په ۱۴م نمبر دی.

په زړه پورې خبره دا ده چې د ایتوپیا او یوګنډا په رنګه ډوکالي ځپلي او وروسته پاته هیوادونه هم تر پاکستان څو واره بهتر دي، چې په دغه نوملړ کې په ۲۳ او ۲۴ نمبر باندې راځي، د دغه نوملړ په تیارولو کې تر ټولو لومړی د یو هیواد د ابادۍ ستونځه او نسبت لیدل کیږي، په دغه هیواد کې د بېځایه شویو او کډوالو د شمیر جاج اخیستل کیږي او بیا دې ته کتل کيږي چې په دغه هیواد کې د دننه د اوسیدونکیو بېلابېلو انساني ډلو ترمنځ تضادونه او ډولونه څه ډول دي او د بشري حقونو څه حال دی.

له دغه ژورې تجربې څخه وروسته دا پایله راووته چې کوم هیواد ناکام دی او کوم کامیاب دی؟ فارن پالیسي مېګزین چې د کومو هیوادونو جاج اخیستی چې پاکستان یې نازک یا ناکام هیواد کرځولی دی، دا د حیرانۍ خبره نه ده، خو د تشویش خبره ضرور ده، شنونکي وايي په پاکستان کې د دغه ویروونکي غږ په وړاندې ځکه څوک غږ نه پورته کوي چې دا د مایوسئ یو سخت حالت دي او د دغه هیواد مشران او وګړي تر دغه ذهني فشار لاندې دي، په کوم کې چې د ناکامۍ یو تریخ حقیقت پروت دی او هغوی قبول کړی دی.

دغه ذهني کیفیت دغه خبرې ته اشاره کوي چې په راتلونکو کالو کې حالات نور هم د خرابوالي لور ته ځي چې دولتي چارواکي د اوږدې مودې د فکر استعداد نه لري، هغه پوهيږي چې دوی لنډمهاله دي، هغه له دغه لحظو او دغه ورځو څخه خوند اخیستونکي دي، هغه پوهیږي چې سبا د دوی نه ده او نه سبا ته پریشانه کیږي، مګر د زوال دا سفر چې په ډیره تیزۍ سره رفتار کوي دا د پرېښانۍ خبره ده، یو قدرتي افت، یوه حادثه، یوه وړوکې غوندې پېښه د زوال په سفر کې د برق غوندي تیزیدی شي، د پاکستان او صومالیې ترمنځ ډیره لږ فاصیله ده، چې یواځې په یوه ګام ترسره کیدی شي.