د سالنګ تونل د بیا رغووني په موخه د حق العبور اخیستل

نژدې لس ورځي ترمخه د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا برادر د سالنګ د بیا رغوني پروژه پرانیستله او ویه ویل، دا له قوش تپې څخه وروسته دوهمه لویه ملي پروژه ده، چي پرانیستل کېږي.

د طالبانو د ټولګټو په وزارت کي یوه سرچینه، چي نه غواړي نوم يې په دغه راپور کي یاد سي دویچه ویله ته وویل، ټاکل سوې ده، چي  د « تول پلازا» له لاري له مسافرینو او موټروانانو څخه د سالنګ جوړوني له پاره حق العبور راټول سي.

د سالنګ د ساتني او څارني مسؤل مولوي عبدالکریم اغا دویچه ویله ته وویل، د سالنګ په دواړو خواوو کي د «تول پلازا» جوړولو چاري رواني دي او د دې ځایونو په جوړېدو سره به له مسافرو او موټروانانو څخه د سالنګ د بیا رغوني له پاره پیسې راټولیږي.

عبدالکریم اغا وايي: «دغه طرح چي د کمېسیون او ریاست الوزرا د اقتصادي مرستیالۍ له خوا په جریان کي ده، همدارنګه د تول پلازا په جوړېدو سره به له مسافرانو او موټروانانو څخه د سالنګونو د بیا رغووني له پاره پیسې راټولیږي.»

د سالنګونو د ساتني او څارني د مشر په وینا، د سالنګونو د بیارغووني چاري ۱۰ ورځي ترمخه د دوو داخلي او خصوصي شرکتونو له خوا شروع سوې او اوس يې هم کار روان دی او په راتلونکو دوو کالو کي به د سالنګ د دواړو خواوو تونل او سړک ۸۰ کیلو متره بیا ورغول سي.

د طالبانو دغه طرح د موټروانانو او مسافرانو له غبرګون سره مخامخ سوې ده. دوی وايي، خلک د خوراک له پاره ډوډۍ نه لري او طالبان له بېلا بیلو لارو پیسې راټولوي.

د بلخ کابل پر لار یو موټروان، مستعار نوم خلیفه عمر، چي بار وړونکی ټېلر موټر لري، چي په میاشت کي دوه واري کابل ته ځي او راځي، دی وايي، چي تراوسه يې یوازي د ټرانسپورټ کمېشن ورکاوه.

خلیفه عمر وايي، کاروبار نه سته تر ۱۰ یا ۱۵ ورځو انتظار وروسته یو بار ورته پیداکیږي، چي له شمال څخه پلازمېني کابل ته سوداګریز مالونه لکه سیخ او سیمینټ ولېږدوي: «موږ په ټېلر کي ۳۴ټنه سوداګریز مال لېږدوو، چي پر هر ټن باندي ۱۷۰۰ افغانۍ کرایه ځیني اخلو، ۳۳ زره د موټر تېل کیږي، ۱۰۰ افغانۍ د ټولګټو وزارت ترازو ته ورکوو او ۱۵۰۰ افغانۍ د ټرانسپورت د کمېشن اداره راڅخه غواړي.»

خلیفه عمر وايي، هره میاشت له ټېلر موټر څخه ۲۰ زره افغانۍ لاس ته راوړي او که چیري اړ کړل سو، چي له لاس ته راغلو پیسو څخه نیمايي په حق العبور کي ورکړي، نو مجبور دی، چي نور خپل موټر ودروي: «موږ يې یوار د ټرانسپورټ د کمېشن ادارې ته ورکوو او که چیري پر سالنګونو هم حق العبور راڅخه وغواړي، اړ کېږو، چي خپل موټر ودروو، کاروبار نه سته همدااوس هم د تېلو او ټېرو پلورونکو پوروړي یوو. »

مسافران هم د طالبانو پر دغه وړاندیز نیوه که کوي او وايي،طالبانو ته ښاييده، چي  د دې وړاندیز او مقررې پرځای يې خلکو ته د کار پر پیداکولو فکر کړی وای، ترڅو خلک د لوږي له لوږي ژغول سوي وای!

د مزار شریف یو اوسیدونکی، چي په میاشت کي یوار د خپلو دوستانو او کورنۍ لیدولو له پاره کابل ته راځي همدغه خبره کوي: «دا ښه خبره ده، چي سالنګونه بیاورغول سي، خو موږ ډوډۍ نه لرو، وزګارتیا او فقر ډېر دی، اوس، طالبانو پرېکړه کړې ده چي له خلکو حق العبور واخلي، دا ښه کار نه دی.»

د سالنګ لار ۹ شمالي ولایتونه له پلازمېني کابل او د هیواد له سویل سره نښلوي همدارنګه له همدې لاري د منځنۍ اسیا هیوادونه له پاکستان سره تړل کېږي، چي د ورځي په سلهاوو لوی او کوچني موټرونه پر دې لاري تګ راتګ کوي.

د چارو کارپوه طارق فرهاد وايي، په نورو هیوادونو کي هم حق العبور دود دی او دا چي نړيوال بنسټونه او باندني هیوادونه د طالبانو ملاتړ نه کوي، نو طالبانو اړ دي، چي له خلکو حق العبور راټول او د سړکونو په رغولو يې ولګوي.

فرهاد زیاتوي، په دې خاطر، چي پاکستان له منځنۍ اسیا سره ونښلي، نو اسلام اباد پر طالبانو زور اچوي، چي د سالنګونو د بیا رغولو چاري په ژر بشپړي کړي.

جمعه خان اراک د اقتصادي چارو  یو بل کارپوه وايي، د سالنګونو بیا رغوونه ډېري بودجې او زیاتو پیسو ته اړتیا لري، چي دا پیسې د خلکو له توان څخه لوړي دي او طالبانو ته ښايي، چي د نړيوالي ټولني غوښتني ومني، ترڅو په دې ډول د باندنیو هیوادونو په مرسته د بیا رغووني چاري په سم ډول سرته ورسوي.

اراک دویچه ویله ته وویل: «هرڅومره چي طالبان پر موټروانانو فشار راوړي او پیسې ځینی وا خلي، په همهغه کچه بیا موټروانان پر مسافرانو فشار راوړي، چي په پایله کي د دغو ټولو فشارونو زور د عام ولس ملا ماتوي.»

له هغه وروسته، چي د ۲۰۲۱م کال د اګسټ میاشتي پر ۱۵نېټه طالبانو یوار بیا د افغانستان واګي په لاس کي ونیولې، نو په لسهاوو ملي او غټي پروژې، چي د باندنیانو په مرسته تمویلېدلې په ټپه ودرېدې.

دویچه ویله

***************************************