نهائی شدن پلان نصب کردن شاه آينده در

نهائی شدن پلان نصب کردن شاه آينده در ملاقات سردار نادر خان با سفير همفريز در پشاور

(به اساس اسناد آرشيف انگلستان)

سفير انگليس فرانسيس همفريز (Francis Humphrys) ، يکى از طراحان و مهره هاى عمدۀ توطئه هاى انگليس عليه رژيم امانى، بتاريخ ٢٥  فبرورى از کابل  ذريعۀ طياره و نادرخان از بمبئى ذريعۀ ريل  به يک وقت به پشاور رسيدند.  همفريز اظهار داشت که تقدير يکبار ديگر او و نزديک ترين دوست قديمى اش را در يک زمان و محل يکجا ساخت . (قابل ياداوريست که آخرين ملاقات خصوصی همفريز وزيرمختار انگليس ها با سردار نادر خان که در آن وقت سپه سالار و وزير حربيۀ رژيم امانی بود، در کابل به تاريخ  ١۳ جون سال ١٩٢٣م  صورت گرفته بود. گزارش مفصل آن ملاقات را ميتوانيد در مضمون   سوابق، روابط و تعهد سپه سالار محمد نادر خان به همکاری با انگليس ها بخوانيد). همفريز بعد از استقلال افغانستان و معاهدۀ  ٢٢ نومبر سال ١٩٢١ اولين سفير انگلستان در کابل تعين و از تاريخ ٢٧ جنورى ١٩٢٢ تا ختم حکومت غازى امان الله خان و مؤفقيت توطئه هايش در آنجا بود.

همفريز يک مامور باتجربۀ انگليس بود که قبل از آن بين سالهاى ١٩٠٤ تا ١٩١٧ در پوست هاى مختلف  سياسى ايالت سرحدى شمال غربى کار کرده و در سال ١٩١٨ هم براى مدتى در  قواى هوائى شاهنشاهى نو تأسيس انگلستان  در هند بريتانوى مأموريت داشت . او بعد از آن بحيث پوليتيکل ايجنت خيبر و معاون وزارت  خارجۀ حکومت هند بريتانوى کار کرده و با امور افغانستان و خصوصيات افغانها آشنائى کامل داشت .  خانم همفريز دختر «هيرالد ارتر دين»  اولين کمشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى بود.

ماستر پلان انگليس  در افغانستان  تنهابه ازبين بردن  و يا تعويض امان الله خان خلاصه نميشد، ورنه با کناره گيرى او از صحنه مشکل حل  و نيازى به ادامۀ بازى خطرناک  براى نه ماه ديگر باقى نميماند، بازى ايکه در آن اقتصاد نيم بند و ابتدائى کشور  ازبين رفته، سير انکشاف و پيشرفت مملکت نيم قرن به عقب کشانده  شده و افغانستان به صحنۀ خانه جنگى  ها و برادرکشى ها و مصايب گوناگون تبديل گرديد.

اسناد و شواهد نشان ميدهند که  در پلان انگليس ها برانگيختن احساسات مردم افغانستان عليه رژيم  امانى، ضعيف ساختن رژيم و ايجاد هرج ومرج  در کشور، آماده ساختن زمينۀ تقاضا و دعوت به نامزد مورد نظر انگليس ها و در نهايت  روى کار آوردن رژيمى که حافظ منافع انگليس ها در منطقه باشد، شامل بود.

درين جا يکی از مهمترين اسناد آرشيف انگلستان را که نقل صورت جلسۀ ملاقات سفير همفريز با سردار نادر خان و برادرانش  (سردار هاشم خان و سردار شاه ولی خان) در پشاور ميباشد، در رابطه با نهائی شدن پلان نصب کردن شاه آيندۀ افغانستان  نقل ميکنم، پلانی که وارد شدن ماستر پلان انگليس ها به مرحلۀ نوين را نشان ميدهد.

محمد نادرخان و  برادرانش بتاريخ ٢٨ فبرورى در پشاور با همفريز ملاقات کردند.  درين ملاقات اولين سؤالى را که نادرخان  طرح کرد اين بود  که «انگليس ها چه کسى را براى  نشستن بر تخت افغانستان ترجيح ميدهند، و آيا امان الله خان يک کانديد قابل قبول است؟»  او بعد از گرفتن  اطمينانى که  انگليس ها به امان الله خان، حبيب الله کلکانى و على احمد خان  کمک  نميکنند، جزئيات پلان را فهميد. پلان طورى طرح شده بود که  مسئوليت سقوط رژيم امانى به عوض انگليس ها بگردن  خود او يعنى اشتباهاتش در رابطه با اصلاحات و عجله نمودن در تطبيق آن  دانسته شده، و آوردن شاه آينده هم  کار  انگليس ها نى بلکه انتخاب مردم  پنداشته شود.  نادر خان  از همفريز خواست، بحيث يک دوست سابقه ، وى را در راه پياده کردن اين پلان  رهنمائى کند.  به او گفته شد که بايد نقش يک قهرمان  و ناجى مردم  را در جلوگيرى  از ادامۀ جنگ داخلى بازى کند. بهترين را ه براى رسيدن به اين هدف وادار ساختن قبايل افغانستان به فرستادن نمايندگان شان به يک مجلس در منطقۀ مرکزى [لويه جرگۀ] خواهد بود، تا يک نفر را بحيث پادشاه انتخاب کنند.  بدين وسيله افغانستان از خطر تجزيه و ملوک الطوايفى  نجات يافته  و او هم القاب  قهرمان و ناجى و …… را بدست خواهد آورد.

بر او تاکيد شد که اين همه بايد تحت نام  آن پاليسى [نام نهاد] «بى طرفى و عدم مداخله  در امور داخلى افغانستان» که قبلا در مجلس عوام انگلستان قرائت شده بود، صورت بگيرد.  بريتانياى کبير آماده است تا به شاه جديد براى کاميابى در تاسيس يک حکومت با ثبات در سرتاسر کشور دست دوستى اش را دراز کند.

نادرخان  از سفير انگليس براى مشوره و اطمينان شخصى اش به گرمى سپاسگذارى نموده  گفت که «بسيارى از شک هاى که در ذهنش وجود داشت، رفع شدند». او گفت که براى خدمت و نجات کشور  از بربادى سعى اعظمى بخرچ خواهد داد.  او علاوه کرد که براى پياده نمودن پلان چارۀ ندارد جز اينکه خود و برادرانش  به کشور سفر نموده، مجلس نمايندگان اقوام را داير،  و با اتفاق آرا براى جلوگيرى از  خونريزى کار کند. نادر خان پيشنهاد کرد که براى سه روز بيشتر در پشاور بماند، بعد از آن يک برادر براى ملاقات با برادر شان شاه محمودخان به جنوبى رفته ، او و برادر ديگر احتمالاً به جلال آباد خواهند رفت.

نادر خان در آخر اظهار داشت که بريتانياى کبير يگانه کشوريست که  در روز هاى پريشانى افغانستان،  دوستى حقيقى  را نشان داده است. او از هموطنانش شواهدى را بدست آورده است که بيطرفى و ثبات انگليس ها شهر کابل و سفارتخانه هاى خارجى را از نابودى نجات داده و انشا الله اگر ما بتوانيم نظم را بر قرار کنيم، افغانستان اين نيکى را هرگز فراموش نخواهد کرد.   (تلگرام شماره ٢٦٦ مؤرخ  اول مارچ ١٩٢٩ سفير کابل  از پشاور به وزارت خارجۀ انگلستان) .

به توصيۀ همفريز محمدنادر خان با کمشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى نيز ملاقات هاى نموده و جزئيات کار را با او و همکارانش مورد مذاکره قرار داد. ضمن اين مذاکرات اشخاصى  راکه بايد بين آنها وظيفۀ قاصد و رابط را اجرا کنند، نيز به همديگرمعرفى نمودند. اين اشخاص از طرف انگليس ها ايم اى حکيم و شيخ محمد صادق و از طرف نادرخان حاجى محمد اکبر خان و الله نواز خان بودند.

(پايان)

منبع:

• اسناد آرشيف هند بريتانوى، تلگرام شماره ٢٦٦ مؤرخ اول مارچ ١٩٢٩ سفير کابل  از پشاور به وزارت خارجۀ انگلستان .

مقالات قبلی عبدالرحمن زمانی درين رابطه :