بند‌ امیر از دید یک جهانگرد آلمانی

بند‌ امیر از دید یک جهانگرد آلمانی

هنس هسو فون ولت‌هایم Hans Hasso von Veltheim جهانگرد آلمانی، در سال ۱۹۳۸ به افغانستان سفر کرد. در قسمتی از کتاب خود، یادداشت‌های روزانه از آسیا Tagebücher aus Asien به این سفر خود پرداخته است. آنچه او پس از دیدن بند‌امیر نوشته است برای من مانند یک شعر زیبا به نظر آمد:

«… وزیر فرهنگ افغانستان می‌خواست برایم فلم رنگه بدهد که (بند‌امیر) را عکاسی کنم. خوش شدم که آنرا با خود نیاورده بودم. بنابر احساس من، چنین چیزی را نباید نقاشی نمود و به صورت رنگه اصلاً نباید آن را عکاسی کرد. اگر تقدیر الهی چنان رفته باشد که دیدن آن نصیب شود، باید همانند یک لطف عظیم، خاموش و سرشار از امتنان آن را احساس کرد.»

دیدن زیبائی بند‌امیر او را وادار به نوشتن این سطور کرده است:

«…افغانستان مملو از عجایب طبیعی مقایسه‌نشدنی و از همین سبب تشریح‌ناپذیر و منحصر به فرد است. انسان با دیدن آن‌ها، همیشه دوباره از خود می‌پرسد که اصلاً آیا هنوز در سیارهٔ ما قرار دارد یا خیر.»

در جریان بازدید از بت‌های بامیان در ۱۷ جون ۱۹۳۸، در یکی از سموچ‌ها در نزدیکی تندیس‌ها به یک یادگار شوخی‌آمیز بر می خورد که قریب صد سال پیشتر از او، در سال ۱۸۳۵ میلادی، چارلس ماسون آن را بر دیوارهٔ آنجا نوشته بود:

«از جهان‌بی‌خبری، اگر این مغاره را کشف کرد، بداند که چارلس ماسون قبل از او اینجا بوده است.» (چارلس ماسون همان انگلیسی است که از ترس افغان‌ها با نام مستعار خود را امریکایی معرفی کرده بود و چاپ کتاب‌هایش در سال ۱۸۴۱، باعث شهرت گنجینه‌های باستانشناسی افغانستان شد.)

فون ولت‌هایم گپ های جالبی را هم از زبان مردم ثبت کرده است. مثلاُ، خزاینی که سلطان‌محمود با خود از سومنات آورده بود، در بتخاک کابل دفن کرده و تا هنوز جای آن پیدا نشده است. در کابل برایش گفته بودند که کابلی‌ها می گویند، وقتی شیطان از آسمان به زمین انداخته شد، به شهر کابل افتاد.

فون ولت‌هایم که مهمان وزیر حربیه شاه‌محمود خان بوده می نویسد که عکاسی از شهر کهنه و بازار کابل ممنوع بود. فقط اجازهُ عکاسی از عمارت های نو‌ساخت داده شده بود. بسیاری از اعضای کابینه در کتاب سفرنامه او جملات یادگاری نوشته بودند. از جمله وزیر خارجه، فیض محمد خان نوشته بود: شما صاحب یک روح زنده‌ً آسیایی هستید.