آب را خت نسازید، ماهی بدست تان نخواهد آمد!

جمعیت استفاده کنندگان انترنت در افغانستان با وجود قیمت گزاف شبکه های انترنتی روز تا روز دیگر رشد می کند و اکثر افراد با سواد و جوانان بین سنین هجده تا سی و دو سال را تشکیل می دهد.

طبق آمار نشر شده، از میان تمامی استفاده کنندگان خدمات انترنتی در کشور، نود و پنج در صد آنها از رسانه اجتماعی فیسبوک استفاده می کنند و این اپلکیشن یکی از پر طرفدار ترین و پر استفاده ترین شبکه در درون کشور می باشد.

اگر از کانال های رسمی بگذریم، به راحتی با سر زدن به صفحه های رسمی ارگ، سپیدار و صفحه های شماری از سیاسیون مطرح و ترازاول کشور میتوان حدس زد که شمار استفاده کنندگان فیسبوک بین دو تا سه میلیون کاربر می باشد، ازین جهت است که در زمان کارزار های انتخاباتی و اکنون نیز فیسبوک یکی از پر طرفدار ترین دریچه پیام رسانی برای مخاطبان می باشد.

در جو بوجود آمده سیاسی کشور، گاه فیسبوک آنقدر پر اهمیت  می شود که بلند پایگان حکومتی استعفا نامه شان را ازین دریچه به رییس جمهور پیشکش می کنند، کاری که نشاید نظیرش در کشور های دور و نزدیک ما صورت گرفته باشد.

به همین منظور نیز در زمان کارزار های انتخاباتی تمامی کاندیدان ریاست جمهوری توجه خاصی در تبلیغات فیسبوکی داشتند و ازین طریق میخواستند تا اذهان عامه را تحت مدیریت دسته انتخاباتی شان قرار دهند.

شماری از کاندیدان، مستقلانه صفحات فیسبوکی شان را مدیریت می کردند و شماری معاش بگیر هایی را درین بخش تعیین کرده بودند تا به نفع تیم شان کمپاین کنند.

از همین روست که این روز ها اصطلاح “فیسبوک چلونکی” ها بیشتر از هر زمان دیگری از سوی مردم و سیاسیون مطرح میشود و رقیبان شان را برای خدشه دار ساختن افکار عمومی به داشتن معاش بگیر های انترنتی متهم می کنند که وظیفه شان شایعه پراگنی در فضای مجازی عنوان میشود.

شماری از دسته های مطرح انتخاباتی، با تدبیر وارد کارزار های انتخاباتی شده اند و حتی فیسبوک چلونگی هایشان تحت برنامه تیمی عمل میکنند و اما کم نیست تعداد دیگری که سراپا گسیخته به نشر و پخش خبرهای فیسبوکی دست می زنند، که بیشتر همین افراد باعث بوجود آمدن جو نا مناسب در فضای فیسبوکی شده است و با وارد کردن اتهامات به تیم های رقیب و افراد شناخته شده به جعل خبر پرداخته و می خواهند فضای مجازی را با نشر خبر های سیاه دود آلود سازند که تفکیک خبر های درست از نادرست برای مخاطبان دشوار شود.  

در یک شبانه روز، کم نیست خبر هایی که در فیسبوک نشر و دست به دست می شود، این روز ها برای دانستن داغ ترین فاکت ها مردم به فیسبوک هایشان مراجعه می کند و بحث های داغ میان جوانان نیز بحث های مطرح شده فیسبوکی است و اما شمار زیادی از خبر های نشر شده ازین دریچه منبع مشخص ندارد و جز کتک حرمت و ترور شخصیت در آن چیزی دیگری نیست، چی بسا که این چنین خبر ها زودتر به مخاطبان منتقل میشود.

از دید حرفه ای سه گونه منابع نشر خبر وجود دارد:

1. سفید: منابع دست اول/رسمی و خبر های نشر شده از آدرس های رسمی می باشد.

2. خاکستری: صحت وثقم این خبر تا حدی موثق میتواند باشد.

3. خبر های سیاه: به آن دست از خبر هایی اطلاق میشود که منبع مشخص ندارد.

با در نظر داشت سه نکته بالایی به صراحت میتوان گفت که بیشترین خبر های نشر شده در فیسبوک دارای منابع سیاه می باشد و شماری کوشش می کنند زیرپوست ژورنالیستان، به نشر این دست از خبر ها اقدام کنند تا فیصدی بیشتری از افراد را تحت دایره نشر خبر شان هدف قرار دهند.

نشر لیست های رای دهندگان در نقاط مختلف کشور آنهم به گونه قلمی در فضای مجازی از نمونه این دست خبر ها می باشد که شماری از ژورنالیست خوانده ها دست به نشر گسترده آن به منفعت تیم های مشخصی زدند.

در همین حال خوش آمد گویی رییس جمهور به شخص برنده در آرگ ریاست جمهوری و انتقال مسالمت آمیز نیز جزی از خبر هایست که از سوی دسته های رقیب به تعبیر عکس گرفته شده است و از آن منحیث ابزار برای تبلیغ سو استفاده می کنند، هر چندی که این ابراز نظر رییس جمهور در خور تحسین و احترام به آرای مردم و قانون اساسی کشور می باشد.

افغانستان با وجود داشتن قانون اساسی که آزادی بیان را از هر گونه تعرض مصون می داند و قانون رسانه های همگانی، قانون حق دسترسی به اطلاعات را نیز دارا است که نه تنها در منطقه بلکه حتی در جهان کم نظیر است و از دید قانونی بستر مناسبی را برای نشر و پخش خبر ها مساعد ساخته است.

اما دو دلیل عمده وجود دارد که با وجود بستر قانونی بازار شایعه و خبر های سیاه گرم است.

1. طی سالیان متعدد و با وجود رشد رسانه ها و قوانین نافذه در کشور خبرنگاران مستقل و حرفه‌ی کمتر ظهور کردند و زمینه اطلاع دهی از سوی ارگان های حکومتی فراهم نشد تا در شگوفایی این دست از خبرنگاران بکوشند، شاید حکومت درین هجده سال به ضرورت وجود خبرنگاران مسلکی و مستقل در جامعه پی نبرده بودند.

2. نهاد های مسول در نشر و پخش اطلاع رسانی در موقع ضرورت کوتاه آمدند ازین روست که نشر شایعه و خبرهای با منابع سیاه رشد کرده و به نوعی مردم نیز با آن خو گرفته اند.

ازین رو امروز بازار شایعه گرمتر می باشد و نبود/کمبود ژورنالیستان مستقل و حرفه ای باعث بمیان آمدن خلا و رشد شایعه شده است.

بنابران میتوان نتیجه گرفت که تنها وجود بستر قانونی، کافی ایجاد فضای مناسب نیست و باید حکومت برای رشد و بمیان آمدن ژورنالیستان آزاد و مسلکی زمینه سازی بکنند و نهاد های جوابده باید سر وقت به سوال های بوجود آمده در اذهان عمومی پاسخ ارایه بکنند.

در پای؛ از کمیسیون های انتخاباتی و نهاد های طرف می خواهم تا در سر وقت به نشر خبر های شان بپردازند و نگذارند که شایعه جای پا باز بکند.

از دسته های رقیب و پیشتاز انتخاباتی می خواهم تا در کارزار ها و کمپاین های تیمی شان افکار عامه را محترم بشمارند و از پیش قضاوت ها جدن پرهیز کنند.

در گام سوم از ژورنالیستان عزیز می طلبم تا خود دست به نشر شایعه نزنند و بالای نهاد های مسول فشار وارد کنند تا به سوال های مطرح شده در اذهان عمومی پاسخ داده شود و باید در نظر داشته باشند که بی طرفی یکی از اصول و قاعده بازی مسلک ژورنالیستی می باشد.  

در اخیر برای افراد سودجو می خواهم یاددهانی کنم که دیگر آن زمان ها را گاو بلعیده است که با خت کردن آب بتوانید ماهی بگیرید!

اکنون مردم به فهم دقیق از سیاست و سیاست بازی رسیده اند.

حشمت صمیم احمدزی

سخنگوی دسته انتخاباتی دولت ساز