ملاقات مخفيانۀ ديگر سردار نادر خان و برادرانش با مقامات عاليرتبه انگليس در وزيرستان

(به اساس اسناد آرشيف انگلستان)

به سلسلۀ ملاقات های مخفیانۀ سردار نادر خان و برادرانش با مقامات عاليرتبه انگليسی (عمدتا سفيران و فرستادگان

خاصی که از دولت بريتانيا نمايندگی ميکردند)، تا حال چند سند مهم به نشر رسيد که ميتوان آنرا از لينک های ذيل بدست

آورد:

1. ملاقات ١۳ جون سال ١٩٢٣م سردار نادر خان در دوران اغتشاش منگل با سفير انگليس فرانسيس همفريز (سوابق،

روابط و تعهد سپه سالار محمد نادر خان به همکاری با انگليس ها) و (تعجب سفير انگليس ، افشای راز مهم و بهائیکه

سردار محمد نادر خان در رابطۀ همکاری ی با انگليس ها پرداخت)

2. ملاقات دهم (۱۰) ماه جنوری ۱۹۲۶ سردار محمد نادر خان با «رابرت هوجسن» سفير امريکا در مسکو که

مصروف ديدار از فرانسه بود ( پيشکش يک قسمت بزرگ خاک افغانستان توسط سردار محمد نادر خان به انگليس ها)

3. ملاقات ۲۸ فبروری ۱۹۲۹ م سردار نادر خان و برادرانش با سفير همفريز سفير انگليس در کابل که به پشاور آمده

بود (نهائی شدن پلان نصب کردن شاه آينده در ملاقات سردار نادر خان با سفير همفريز در پشاور).

اين اسناد از آرشيف انگلستان همه اسناد دست اول بوده که در تحقيقات تاريخی و بازنگری رويداد های تاريخی بسيار مهم

شمرده ميشوند. سفرای که ازين ملاقات های خود به وزارت خارجه انگلستان، پارلمان آنکشور، وزارت امور هند

بريتانوی، وايسرای هند بريتانوی و گورنر جنرال صوبۀ سرحد وغيره گزارش داده اند، نقش های مهمی را نه تنها در

تدارک پاليسی های استعماری بريتانيای کبير در نيم قارۀ هند، بلکه پياده نمودن آن پاليسی ها نيز داشته اند. اين گزارش ها

از راپور های استخباراتی عادی که از شعبات مختلف استخباراتی انگليس ها در منطقه جمع آوری ميشدند، و در يک

بخشی از آرشيف مربوط هند بريتانوی موجود اند، متفاوت ميباشند. نميتوان گفت که اين مسؤلين و مامورين عالی مقام

انگليس به دولت های خود گزارش های دروغين و گمراه کنندۀ داده باشند.

در رابطه با ملاقات های مخفيانۀ ديگر سردار نادر خان و برادرانش با مقامات عاليرتبه انگليس امروز سند ديگری را

خدمت علاقمندان تاريخ معاصر کشور تقديم ميکنم که خود بخوانند و قضاوت کنند.

محمد نادرخان و برادرش شاه ولى خان بعد از ظهر ششم مارچ ١٩٢٩ به «ټل» در وزيرستان رسيده و توسط مکوناچى

نمايندۀ سياسى انگليس ها در ايجنسى کرم مورد استقبال قرار گرفت . مکوناچى، که سابق بحيث شارژدافير سفارت انگليس

در کابل مأموريت داشت، و بعدا بحيث پوليټيکل ايجنت «کرم» يکجا با کرنيل لارنس (جاسوس انگليس مشهور به لارنس

عربی اينبار به نام مستعار «ايرمن شاو») در همان منطقه در پياده کردن ماسترپلان انگليس ها، يکى علنى و ديگرى

بصورت مخفى، براى سقوط سلطنت غازى امان الله خان و رژيم امانى توطئه ميچيدند.

مکوناچی درگزارش نيمه رسمى خود مينويسد که «آنها [محمد نادرخان و برادرش شاه ولى خان] ساعت پنج بعد از ظهر

به «على زى» رسيدند. ما ترتيبات اقامت شانرا در «ډاگ بنگله» گرفته بوديم . آنها دعوت نور حسن را پذيرفته و

ساعت شش بعد از ظهر، براى گذشتاندن شب، آنطرف دريا به قريۀ «انځرۍ» رفتند. من صبح هفتم مارچ دريا را عبور

کرده يکجا با کپتان هارتيگان به ملاقات سرداران رفتم. آنها آنطرف دريا منتظر من بودند و ما با هم به «ريست هاوس

على زۍ» برگشتيم، جائيکه ملاقات ما يکساعت ادامه داشت. آنها از من خواستند نامۀ شانرا به شاه محمود خان برسانم تا

در «پاړاچنار» آنها را ملاقات کند…شاه محمود خان ساعت ١٠ شب از طريق «پيوار» رسيده و شب را با سردار نادر

خان و سردار شاه ولى خان در «ډاگ خانه» سپرى نمود. شاه محمود خان را احمد على خان (برادرزاده اش)، غوند مشر

محمد هاشم خان، عبدالله خان و الله نواز خان همراهى ميکرد. بعد از آن مجلس خصوصى سه برادر داير شد. مطابق به

اطلاع موجوده درين مجلس شاه محمود خان مکتوبى را که از حبيب الله کلکانى آورده بود، به نادرخان داد. نادرخان با

خواندن مکتوب از ته دل خنديد. يک جملۀ را که او به آواز بلند خواند چنين بود:

2

«من اين همه را براى شما انجام دادم. بسيار بعيد به نظر ميرسد که من توسط تمام مردم بحيث پادشاه

انتخاب شوم . اگر شما به روابط دوستانۀ خود با من ادامه دهيد و بمن کمک کنيد، من به آمدن شما به

کابل کدام اعتراضى نداشته و از من مزاحمتى نخواهيد ديد.»

يک سند بزرگى هم به نادرخان داده شد که مقصدش روشن نبود، و شايد بيعت نامۀ اقوام «آريوب» بوده باشد. نادرخان

از شاه محمود خان راجع به طرز برخورد اقوام پرسيد. شاه محمودخان در جواب گفت که همۀ شان طرفدار نادرخان

ميباشند، به استثناى غلجى هاى احمدزى، بعضى از لوگرى ها و شيعه هاى خوشى . سردار نادرخان گفت که هيچ آن کارى

را نبايد کرد که مردم فکر کنند آنها (برادران) با امان الله خان خصومت دارند، يا در صورت ناکامى شان رسواى مردم شوند. سردار

شاه محمود خان بايد اعتماد مردم را حاصل کند و تا معلوم شدن تلاش هاى هاشم خان در ولايت مشرقى کدام کار ديگرى

را انجام ندهد. اگر آنها حمايت ولايات جنوبى و مشرقى را حاصل کنند، هر چهار برادر به کابل خواهند رفت.

ايم اى حکيم هم که راجع به او در تلگرام ٨ فبرورى بمن اطلاع داده بوديد، ساعت ٢ صبح توسط موتر از پشاور

رسيد… سردارشاه محمود خان يک بستۀ کوچک خشت هاى طلا را به سردار نادرخان سپرد. ساعت ٨ و ٣٠ صبح هشتم

مارچ سردار نادرخان و شاه ولى خان به عزم خوست به على زۍ برگشته و سردار شاه محمود خان و همراهانش هم نيم

ساعت بعد از آن از طريق پيوار عازم آريوب شدند. هر سه برادر بعد از ظهر همان روز به ترتيب بمقصد خوست و

آريوب از سرحدگذشتند.» (اسناد آرشيف هند بريتانوى، يادداشت شماره ٢١٨ مؤرخ ٩ مارچ ١٩٢٩ مکوناچى پوليتيکل

ايجنت کرم به کمشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى در پشاور).

مکوناچى بعداً در گزارش رسمى خود نوشت که «بتاريخ ٧ مارچ بعد از صحبت عمومى و ذکر خاطرات مناسبات قبلى

ما در کابل، سردار نادرخان گفت که ميخواهد پروگرامش را بمن بگويد و در رابطه نظر من را بحيث يک رفيق خواست

. ختم آنى ناسازگارى هاى فعلى در کابل و ولايات جنوبى و مشرقى بسيار مهم بوده، و باشندگان اين مناطق بايد دوستانه

و از راه حسن نيت گردهم آمده يک شخص ميانجى (ثالث) را تعين کنند تا اسباب نا آرامى موجوده را ارزيابى نموده،

ترتيب امور آينده، بشمول جانشينى تخت و تاج ، را بگيرد. خطر اصلى موجود امان الله خان بود که موقعيتش را در

جنوب غرب و شمال استحکام ميبخشد…او بعد از آن راجع به درک من از تمايل احتمالى ولايات جنوبى و مشرقى راجع

به خودش پرسيد. من گفتم از صحبت هائيکه من با قبايل نموده ام، درک کرده ام که اين ولايات بصورت عمومى از

رهبرى او پيروى نموده و حتى او را بحيث امير قبول ميکنند، اما او را يک شخص مريض و خستۀ پنداشته فکر ميکنند

که کدام تمايلى به ادعاى تاج و تخت ندارد.»

مکوناچى در راپور خود علاوه ميکند که سردار نادر خان بصورت مشخص از من خواهش نمود که هيچ کدام از تبصره هايش بايد به

جرايد راه نيابند، و من وعده دادم که مطبوعات از آن اطلاعى نخواهد يافت. او ميگويد که درجريان صحبت با معاون پوليتيکل

ايجنت، شاه ولى خان بصورت مطلق از راپور روزنامۀ منکر شد که در آن سردار نادر خان در لاهور اعلام داشته بود که تصميم

گرفته است سلطنت را به امان الله خان بازگرداند.

مکوناچى از ملاقات يک هيئت فرستاده شدۀ خلافتى هاى تل با شاه محمود خان نيز اطلاع داده مينويسد که شيرزمان و

گلباز در صبح هشتم مارچ از شاه محمود خان خواست تا به آنها اطمينان دهد که سردار نادرخان و برادرانش تمام نارضايتى هاى

شخصى شان را کنار گذاشته متحدانه براى اعادۀ سلطنت غازى امان الله خان بکوشند. سردار شاه محمود خان در جواب گفت که

خانوادۀ او خواهان تاج و تخت براى خود شان نميباشند. (اسناد آرشيف هند بريتانوى، يادداشت مکوناچى پوليتيکل ايجنت

کرم در رابطه با تبصره هاى سردار نادرخان، شاه ولى خان و شاه محمود خان در دوران بازديد از کرم ٦ تا ٨ مارچ

١٩٢٩. L/P&S/10/1301).

منابع:

 اسناد آرشيف هند بريتانوى، يادداشت شماره ٢١٨ مؤرخ ٩ مارچ ١٩٢٩ مکوناچى پوليتيکل ايجنت کرم به کمشنر

عمومى ايالت سرحدى شمال غربى در پشاور.

 اسناد آرشيف هند بريتانوى، يادداشت مکوناچى پوليتيکل ايجنت کرم در رابطه با تبصره هاى سردار نادرخان، شاه

ولى خان و شاه محمود خان در دوران بازديد از کرم ٦ تا ٨ مارچ ١٩٢٩. L/P&S/10/1301.

پایان