چرا انگلستان نخواست اولتر حکومت خاندانی

چرا انگلستان نخواست اولتر حکومت خاندانی نادرشاه را به رسميت بشناسد؟

(از لابلای اسناد آرشيف انگلستان)

انگليس ها حتی قبل از آنکه نادر خان به تاريخ ۱۶ اکتوبر سال ۱۹۲۹ م  وارد کابل شده  و پادشاهی اش را اعلام کند، برای شناسائی رژيم خاندان  طلائی فعاليت های مخفيانۀ را  آغاز نموده بودند، در حالی که  خود بريتانيا نخواست  از کشورهای ديگر  در شناسائی  رژيم  دست نشانده اش پيشقدم شود.

درين قسمت ، نخست  از  زمان  وقوع چند رويداد يا تلاش انگليس ها برای  آماده ساختن زمينۀ تاسيس روابط خارجی رژيم نادری ياد آور می شويم، و بعد از آن به علت اصلی اين اقدام انگلستان ، که نخواست  اولترحکومت خاندانی نادرشاه را به رسميت بشناسد، روشنی می اندازيم.

• ۱۲ ماه اکتوبر ۱۹۲۹، ارگ کابل به محاصرۀ جنگجويان اقوام سرحد درآمده و حبيب الله  کلکانی در تاريکی شب فرار ميکند.
• ۱۴ ماه اکتوبر، تلگرام مرموزی  از طرف وزارت خارجه [؟]  افغانستان در کابل، فتح کابل را به اطلاع کشور های جهان مانند مصر، پولند، ليتوانيا، سويس، بلجيم، فنلند، جاپان، ترکيه، ايران، جرمنی، ايطاليا و فرانسه ميرساند.

در همين تلگرام آمده است که «پادشاه آيندۀ افغانستان توسط لويه جرگه از نمايندگان ملت انتخاب خواهد شد و مارشال [؟] نادر خان فردا وارد کابل خواهد شد».  (تلگرام شماره ۵۷۰ مؤرخ ۱۶ اکتوبر ۱۹۲۹ مقامات ايالت سرحدی شمال مغربی).

• ۱۵ ماه اکتوبر، تلگرام مرموز ديگری به کشور های جهان اطلاع ميدهد. که «مارشال محمد نادر خان بتاريخ ۱۵ اکتوبر به پايتخت افغانستان رسيد و به خاطر فداکاری های بزرگ و خدمات درخشانش توسط نمایندگان ملی [؟] افغانستان به اتفاق آرا [؟] به رسمیت شناخته  شده و به عنوان پادشاه افغانستان اعلام  و بیعت شد». (کاپی رها شدۀ تلگرام وزارت خارجۀ افغانستان از کابل  به وزارت خارجۀ انگلستان، لندن).
• بتاريخ ۲۱ ماه اکتوبر انگليس ها از طريق راپور های مطبوعات اطلاع حاصل ميکنند که قره خان (معاون کميسارى خلق در امور خارجه اتحاد شوروی) به حکومت افغانستان [؟] از رسيدن تلگرام شان [؟] اطمينان داده است. (تلگرام  شماره ۳۲۹۷   مؤرخ ۲۱ اکتوبر ۱۹۲۹ وزير دولت در امور هند L/P&S/10/1301.)
• ۲۲ ماه اکتوبر، نادرشاه به عجله اعلام ميکند که فيض محمد خان به حيث سرپرست امور خارجی تعين و از طرف ميرزا محمد خان کمک خواهد شد.
• ۲۵ ماه اکتوبر ۱۹۲۹، حکومت بريتانيا تصميم گرفته تا رژيم خانوادۀ نادر خان را به رسميت نشناسد. ولی دفتر وزارت دولت برای امور قلمرو های بريتانيا (کانادا، استراليا، زيلاند جديد، افريقای جنوبی، ايالت آزاد ايرلند) متن تلگرامی را به وزارت دولت برای امور هند بريتانوی ارسال ميکند که به جواب تلگرام ۱۵ ماه اکتوبر از کابل ارسال شده است. (تلگرام  شماره ۳۳۳۴ مؤرخ ۲۵ ماه اکتوبر وزارت دولت برای امور هند).
• ٢٨ ماه اکتوبر، نادرشاه لست افرادى را که به پست هاى مهم تعين شده بودند، به اطلاع انگليس ها ميرساند. درين لست  سردار فيض محمد خان زکريا  بحيث وزير خارجه شامل بود. (تلگرام  شماره ٣٣١۷   مؤرخ ۲۸ اکتوبر ۱۹۲۹ به وزير دولت در امور هند L/P&S/10/1301.)

از اسناد آرشيف انگلستان به مشاهده ميرسد که اتحاد شوروی با بی خبری از فريبکاری  و اقدامات گمراه کنندۀ انگليسها، در عکس العمل به تلگرام های  ۱۴ و ۱۵ ماه اکتوبر، باز هم  بحيث اولين کشور جهان حکومت به اصطلاح افغانستان آزاد را به رسميت می شناسد. پيغام قره خان که از طريق سفارت روسيه در کابل به وزارت خارجۀ افغانستان  ارسال شده بود، به نام «حکومت افغانستان» فرستاده شده  بود. در پيغام آمده است که «به نام حکومت اتحاد جماهير شوروی، کميساری خلق در امور خارجۀ اتحاد شوروی، تایید ميکند که مناسبات دوستانۀ دو حکومت تغير نيافته و اظهار آماده گی ميکند تا اين مناسبات را برای تحکيم استقلال  افغانستان و انکشاف  اقتصادی و فرهنگی آن  مطابق به قرارداد موجود، توسعه بخشد». (تلگرام شماره ۳۲۶۷ مؤرخ ۵ نومبر ۱۹۲۹ به وزارت دولت  برای امور هند در لندن)

ريه تالی ستيوارت، نويسندۀ کتاب «آتش در افغانستان» که به روابط مخفيانۀ نادرخان با انگليس ها و علل مخفی نگهداشتن اين روابط اشارات زيادی دارد، در مورد علت اصلی اين اقدام انگلستان ، که نخواست  اولترحکومت خاندانی نادرشاه را به رسميت بشناسد، مينويسد که «روسيه يک بار ديگر اولين کشوری بود که حکومت افغانستان را به رسميت شناخت. انگليس ها گفتند که ” اگر ما در شناختن [رژيم نادری] عجله کنيم،  تصور خواهد شد که ما نادر را به تاج و تخت رسانديم . خود نادر به اندازه کافی باهوش است بداند که  اين  اقدام درنظر هموطنانش یا شوروی هیچ سودی برای او نخواهد داشت .  ادامه حدس زدن  [به رسميت نه شناختن] به نفع او و همچنان ما خواهد بود” ». ((Rhea Talley Stewart (2000) Fire in Afghanistan 1914-1929, page 573.

منابع:

• اسناد آرشيف انگلستان، تلگرام شماره ۵۷۰ مؤرخ ۱۶ اکتوبر ۱۹۲۹ مقامات ايالت سرحدی شمال مغربی
• اسناد آرشيف انگلستان، کاپی تلگرام وزارت خارجۀ افغانستان از کابل  به وزارت خارجۀ انگلستان، لندن
• اسناد آرشيف انگلستان، تلگرام  شماره ۳۲۹۷   مؤرخ ۲۱ اکتوبر ۱۹۲۹ وزير دولت در امور هند L/P&S/10/1301.)
• اسناد آرشيف انگلستان، تلگرام  شماره ۳۳۳۴ مؤرخ ۲۵ ماه اکتوبر وزارت دولت برای امور هند
• اسناد آرشيف انگلستان، تلگرام  شماره ٣٣١۷   مؤرخ ۲۸ اکتوبر ۱۹۲۹ به وزير دولت در امور هند L/P&S/10/1301.)
• تلگرام شماره ۳۲۶۷ مؤرخ ۵ نومبر ۱۹۲۹ به وزارت دولت برای امور هند در لندن
• Rhea Talley Stewart (2000) Fire in Afghanistan 1914-1929, page 573

(پايان)