د جدې غونډه د ايران او سعودي د خپلمنځي رقابت ښکار شوه / خوشحال آصفي

په داسې حال کې چې ټاکل شوې وه په روانه اونۍ کې د افغان سولې په تړاو د سعودي عربستان په جده ښار کې غونډه ترسره شي چې په کې به د امريکايې، پاکستاني، سعودي او وسله والو طالبانو د استازو تر څنګ د افغان حکومت استازي هم ګډون ولري؛ خو ايران ته د وسله والو طالبانو له سفر وروسته سمدستي دغې ډلې د سعودي عربستان د جدې له غونډې انکار کړی دی. د دغې ډلې وياند زبيح الله مجاهد ويلي د جدې ناسته يې په پلان کې  نه وه او نه به په کې  ګډون وکړي. د مجاهد په وينا د جدې  ناستې کې يې ګډون په اړه پلان نه لري خو د افغانستان روان کړکېچ د پای ته رسولو په موخه به له امريکايانو سره خپلو خبرو ته دوام ورکړي.

دا په داسې حال کې ده چې په متحده عربي اماراتو کې د طالبانو او امریکا له ناستې وروسته ټاکل شوې وه، چې د افغانستان سولې په اړه بله ناسته د سعودي عربستان په جدې ښار کې ترسره شي. د متحده عربي اماراتو په پلازمينه ابوظبۍ کې د امريکا او طالبانو د ناستې پر مهال د افغان حکومت استازو تمه درلوده چې د وسله والو طالبانو سره به يې هم خبرې وشي، خو طالبانو ورسره له ليدو انکار وکړ او ټينګار يې کړی و، چې دوی يوازې له امریکا سره خبرې  کوي او له افغان حکومت سره نه غواړي خبرې ترسره کړي.

اوس په وروستيو د جدې په غونډه کې له ګډونه د انکار څخه دوه ورځې وړاندې طالبانو ايران ته سفر درلود او له ايراني چارواکو سره يې خبرې ترسره کړي دي. خو اوس پوښتنه دا ده چې ايران ته له سفر وروسته سمدستي طالبانو ولې د جدې له غونډې انکار وکړ؟

څو دليلونه شته چې پر اساس يې طالبانو د جدې په غونډه کې له ګډونه انکار وکړ

لومړی؛ د ايران لمسون

ايران او سعودي عربستان چې له پخوا راهيسې يې اړيکې ترينګلې او يو د بل رقيبان دي؛ په وروستيو کې دواړه هڅه کوي چې د افغانستان په سوله کې خپل شتون ولري. په وروستيو کې کله چې سعودي عربستان له پاکستان سره د شپږ ميليارده ډالرو مرستې اعلان وکړ نو پاکستان هم هڅه وکړه د افغانستان په سوله کې سعودي عربستان هم د پخوا په څېر دخيل شي. د پاکستان د همدې هڅو په لړ کې د وسله والو طالبانو او امريکا تر منځ خبرې هم په ابو ظبۍ کې ترسره شوې. خو کله چې د سعودي عربستان سيال د پاکستان له دغې لوبې خبريږي نو سمدستي طالبان ايران ته غواړي او ترې غواړي چې د جدې په راتلونکې غونډه کې ګډون ونه کړي.

ايران ځکه نه غواړي طالبان د جدې په غونډه کې ګډون وکړي، چې ايران له سعودي سره رقابت لري او د افغانستان په سوله کې نه غواړي چې سعودي عربستان حضور ولري.

دوېم؛ د طالبانو د جګړې پر ضد د سعودي فتوا

کابو شپږ مياشتې وړاندې د چنګاښ په مياشت کې د سعودي عربستان په جدي ښار کې د نړۍ د ۳۳ اسلامي هیوادونو علماء سره راټول شوي وو او ټولو په ګډه په افغانستان کې د طالبانو جګړه ناروا او حرامه وبلله. طالبان چې په افغانستان چې خپلې روانې جګړې ته جهاد وايې نو کله چې د سعودي عربستان فتوا له وسله والو طالبانو د جګړې جواز واخيست نو د طالبانو او سعودي عربستان اړيکې هم خرابې شوې. طالبانو هغه مهال د سعودي فتوا د امريکا په خوښه بللې وه. نو اوس هم د همدې لپاره يې د جدې په غونډه کې له ګډونه انکار وکړ چې له يوې خوا ايران ترې غوښتل چې د جدې په غونډ‌ه کې ګډون ونه کړي او له بلې خوا يې له سعودي عربستانه د ورکړل شوې فتوا قصد اخيست.

درېيم؛ د سعودي او قطر رقابت

کلونه کيږي چې وسله وال طالبان په قطر کې خپل سياسي دفتر لري او تر ډيره د سیمي هيوادونو ته د طالبانو سفرونه هم له همدغې دفتره همغږي کيږي. سعودي عربستان او قطر په خپل منځ کې ښې اړيکې نه لري او سعودي هڅه کوي چې له قطره د طالبانو دفتر هم سعودي ته انقال شي. د قطر دفتر په سر هم د وسله والو طالبانو او سعودي اړيکې چندان ښې نه وي او همدا د قطر او سعودي ترينګلي اړيکې هم د دې سبب شوې چې په قطر کې د طالبانو سياسي دفتر طالبانو ته اجازه ورنکړي چې په جدې ښار کې د افغان سولې په تړاو راتلونکې غونډه کې ګډون وکړي.

د ايران او سعودي رقابت؛ د جدې غونډه به ترسره شي؟

اوس د سعودي عربستان او ايران او د سعودي ـ قطر تر منځ د رقابتونو له امله داسې ښکاري چې د جدې غونډه ترسره نه شي. خو دلته بايد دا يادونه وشي چې که د جدې غونډه نه ترسره کيږي نو دا په دې مانا نه ده چې له وسله والو طالبانو سره به د خبرو غوړيدلی ټغر ټوليږي. بلکې له طالبانو سره به د امريکا خبرې تر هغې دوام ولري څو پورې چې دواړه لوري د افغان جګړې د پای په اړه يوې موافقې ته نه وي رسيدلي.