ترنم صلح در اشعار دری

معاون سرمحقق محمد متین مونس –

صلح جو، به کسی اطلاق میشود که ضد جنگ و خشونت قرار گیرد و حامی آشتی، آرامش و زنده گی مسالمت آمیز و بدون منازعه و جدال باشد.

صلح طلبی به معنای تقاضای صلح کردن و قطع جنگ و خونریزی، سازش و آشتی کردن است.

به بیان دیگر واژۀ صلح به معنای ختم جنگ، نا آرامی، خونریزی، وحق تلفی بوده و مفهوم سازگاری، آشتی، صفا، صمیمت، دوستی، مهر ورزیدن، آسایش و آرامش را افاده میکند.

به گونه تفاهم و هر عاملی که سبب نزدیک شدن انسان ها به منظور ختم جنگ و ستیز باشد معنی لغوی صلح را افاده میکند.

پژوهشگر ژرف نگر محمدفاضل (شریفی) در یک پاراگراف از صلح چنین تصویری ارایه داشته است:« صلح عبارت از فهم یکدیگر، شناخت فهم و درک توانایی ها بر اساس همکاری با همی، مشارکت در کارها، پیداکردن وجوه مشترک برای ادامه زنده گی مسالمت در فضای آرامش و امنیت در اجتماع سالم و انسانیت است.» (۱(

انسانها برای ادامه حیات به آرامش و امنیت نیاز دارد که در فضای صلح، همزیستی مسالمت آمیز و همدیگر پذیری میتوانیم به این آرمان نایل آییم. بنابر این نیاز مبرم است تا میان افراد جامعه فرهنگ صلح و آشتی را تقویت نموده و مزایای صلح را توضیح دهیم و فرهنگ خشونت، جنگ و ستیز و تعصب را از اذهان افراد جامعه بزداییم.

یک راه ترویج فرهنگ صلح در جامعه، مراجعه به دیوان های شعراء و ادبیات است زیرا شاعر سروده اش را با احساسات و عواطف یکجا ساخته و تصویری از ارزش های صلح ارایه میدارد که بر روان خواننده اثر گذار است و جنگ را با همه زشتی هایش نفرین میکند و از پیامدهای ناگوارش چنان در شعر ناله سر میدهد که اشخاص جنگ ستیز را از مسیر نادرست جنگ بازمیدارد و مفاهیم دوست داشتن را به او می آموزاند و نارسایی های ویرانی، کشتار، انفجار، تجاوز، تحقیر، تبعیض و ستیزه جویی را برملا میسازد.

به یقین که شاعران رسالتمند در کنار پالایش ارزشهای هنری شعر به موضوع، مضمون و محتوای شعر نیز ارج فراوان قایل هستند، با روشن بینی و ژرف نگری راه و رسم انسانی، شایسته گی، بهروزی و آرامش را درپیش میگیرند و به انحرافاتی که خلاف ارزشهای انسانی باشد، گردن نمی نهند. اکثر شاعران هدفمند زبان فارسی در رابطه به مزایا و فضای گوار و فرحت بخش صلح سروده هایی زیبا و دلنواز دارند و با پرداختن به مسایل اخلاقی، تربیتی و انسان ساز درخت پربار ادبیات دری را بارورتر ساخته اند، ضرورت های انسانی و اجتماعی را با زیور شعر آذین بخشیده و افراد جامعه را برای تحقیق و تعمیم آن به سوی اجتماع فارغ از خشونت و جنگ ترغیب نموده اند به گونۀ مثال خواجه حافظ شیرازی در بیتی چه زیبا موضوع فرح بخش صلح را به تصویر کشیده و پند داده است.

یک حرف صوفیانه بگویم اجازت است   =  ای نوردیده صلح به از جنگ و داوریست(۲)

فردوسی حماسه سرای بی بدیل زبان فارسی_ دری که در شاهنامه روح دادگری و سلحشوری را پرورش داده است به صلح و اتحاد عادلانه که هویت، حیثیت، وقار و عقیدۀ انسان را در فضای مسالمت آمیز بارور می سازد پسندیده و توصیه نموده است اگر نیرومند، پیل زور، پهلوان وقهرمان میدانهای نبرد هستی با آن همه صلح بهتر بوده و ستوده تر از جنگ است. مشاهده می کنیم

اگر پیل زوری و یا شیر چنگ   =  به نـــزد مــنــت صلح بهتر ز جــنگ (۳)

سرور دهقان عارف شاعر معاصر از چترسیاه، دود وغبار جنگ اظهار انزجار کرده کامگاری و آسایش را در پرتو نور درخشان صلح می بیند و ندای صلح، محبت، دوستی و آرامش را سر میدهد، از مصلحین تمنا میکند که به دروازه های جناح های متخاصم بروند و همه جناح های درگیر را از جنگ و خشونت بازدارند و تحفۀ صلح را به ارمغان بیاورند

                                     بر در نیک و بد برو حلقۀ صلح را بزن

                                    گو که طواف میکنم قبلۀ خاص و عام را (۴)

پیام فرملی شاعر معاصر جنگ های هستی سوز و بنیاد برانداز، حیله ها و دسایس جنگ افروزان را نکوهش نموده و هموطنان را به اتحاد، همبسته گی و برادری دعوت مینماید. وی در بیت زیر کامگاری بخت، آسایش روزگار، عافیت کشور و ملت جنگ کشیده مارا در فضای صلح آمیز دیده و سروده است.

     گر بخت باز یار و مددگار ما شود =   نیکو شود ز صلح دگر روزگار ما (۵)

باردیگر پیام بیزاری اش را از جنگ اعلان نموده و مصیبت های بیشمار جنگ را برشمرده و در ستایش از صلح چنین داد سخن داده است.

ندارد جنگ حاصل جز تباهی

جهان روشن شود ازپرتو صلح

نــزیبد آدمــــی را جنگ وپیکار

درود و مرحبا بر رهبر صلح (۶)

باز هم در زیر چتر آرامش دهنده صلح سیر باغ و گلگشت بوستان را بس زیبا ترنم کرده و سروده است

در زیر چتر صلح بهارانم آرزوست

گلگشت و سیرباغ و گلستانم آرزوست

میهن شکوه وشوکت و شانی برای تو

همچو بهشت روضۀ رضوانم آرزوست(۷)

پیام در سروده یی نفرت و انزجارش را از جنگ، آوازهای مهیب و دلخراش توپ و تانک، تفنگ، انفجار و انتحار بازتاب داده است. وی از نفاق پراکنده گی، برادرکشی، تباهی مردم، ضعف و بی ثباتی دولت وکشور خسته و دلتنگ شده، از بارگاه خداوند التجا نموده و با تضرع استدعا کرده است که جنگ از این کشور رخت بربندد زیرا در پرتو صلح، همبسته گی، وحدت و همدلی میهن آباد و معمور می گردد.

از تو نموده قهر چرا صلح ای وطن  =  اکنون گرفته جنگ به دستش عنان ما

اکنون به گوش ما رسد آواز انفـــجــار = یا رب مباد جنگ در مـــیــــان مـــــا

دنیا شود بهشت ز همبسته گی و صلح = باشد نفاق و جنگ به نقص و زیان ما(۸)

عبدالحمید اسیر از فضای آگنده و آلوده جنگ و آنهایی که برای کسب جاه و مقام سلاح برداشته و با هم می جنگند به صلح فراخوانده و سروده است

آیــیــد به خود اندکی ای جاه پرستـــان

در صلح بود عافیت ای تیغ به دستان(۹)

عبدالواصل لطیفی در بیت ذیل از طرف های درگیر جنگ التماس نموده که هنوزهم برای صلح و آشتی دیر نشده است از جنگ دست بکشید و بیشتر از این کشور را به مخروبه مبدل نسازید، به سوی صلح بشتابید و افتخار صلح و آرامش را از آن خود سازید. وی آرزوی دلپذیز صلح آمیزش را چنین بازتاب داده است

یا رب اگر نصیب شود افتخار صلح

در چشم خویش سرمه نمایم غبار صلح

میـــهــن خراب گشت از آسیب جنگ ها

وقت است آن که طرح کنیم ابتکار صلح (۱۰)

عبدالعلی مستغنی در ادبیات زیر تصویر زیبا از وطن دوستی کشیده اتفاق و همدلی را ستوده و بیان داشته است.

مکن به اهل وطن در وطن نفاق مکن

گرفته است ببین خصم دین کنار وطن

دهـــیـــد هموطنان دست اتفاق به هـم

بود امید که گردد همین حصار وطن (۱۱)

حیدری وجودی، راز سعادت دوجهان را وحدت و اتفاق گفته و در سروده یی مردم مسلمان را به وحدت و اتفاق چنین فراخوانده است.

ای رهروان کعبه و قرآن یکی شوید =  با دست و دیده به دل وجان یکی شوید

روشندلان نور حضور مــحــــمــدی = ای صاحبان گوهر و ایــمان یکـــی شوید

راز سعادت دوجهان در محبت است = ی مردم نجیب و مســـلمان یـــکــی شوید

بغض و نفاق دشمن اولاد آدم اســـت  =  ای مردم مــنــور افـــغـــان یــکـــی شوید(۱۲)

آنچه در این مقاله پیشکش شما گردید گوشۀ از مزایای عطرآگین اشعار دری در مورد صلح بود که مشامها را طراوت و شادابی میبخشد، مطالبی راجع به صلح در این برهۀ زمان رسالت شان را انجام داده و هموطنان عزیز را به وحدت، اتفاق و یکپارچه گی دعوت نموده اند.

مأخذ

۱ـ محقق محمد فاضل شریفی، صلح و ادبیات کودکان، مجله خراسان، شماره ۱۱۲، انتشارات اکادمی علوم افغانستان. کابل: ۱۳۵۹ ش. ص ۱۳۳.

۲ـ  حافظ شیرازی، دیوان غزلیات. انتشارات پیام. تهران: ۱۳۹۰ ش، ص ۳۱۶.

۳ـ  فردوسی    شاهنامه

۴ـ  غلام سرور دهقان. مرزعۀ  دهقان، مطبعه وارسته، کابل: ۱۳۵۶ ش، ص ۵.

۵ـ محمد آصف پیام فرملی. کعبۀ دل محموعه اشعار پیام. مطبعه محرابی، کابل: ۱۳۸۵، ص ۷۵

۶ـ همانجا ، ص ۹۲.

۷ـ همانجا، ص ۴۳.

۸ـ  همانجا، ص ۷۱

۹ـ عبدالحمید اسیر، خط بوریا ، چاپ دوم، چاپ مطبعه احمدی، کابل: ۱۳۸۳ ش، ص ۲۴۰.

۱۰ـ عبدالواصل لطیفی، سمند شعر، اهتمام نثاراحمد ، چاپ چهارم، پشاور: ۱۳۶۹ ش، ص ۴۰.

۱۱ـ عبدالعلی مستغنی، غزلیات، مطبعۀ دفاع ملی، کابل: ۱۳۵۴ ش، ص ۹۶.

۱۲ـ حیدری وجودی، شایه معرفت. چاپ سوم، پشاور: ۱۳۸۰ ش، ص ۱۷۰.