چرا جاده ی صلح افغانستان از پاکستان عبور نمی کند؟

تغییرات در رهبری هییات مذاکره کننده صلح طالبان و انتخاب پایتخت کشورهای مختلف از جمله دوحه ، اسلو و تاشکند برای میزبانی گفتگو های صلح به جای پاکستان نشان می دهد که اسلام آباد نفوذ خود بر طالبان را آهسته آهسته از دست می دهد.

منبع : فارین پالیسی

نویسنده :فهد همایون

برگردان: سید جمال اخگر

هییات طالبان به رهبری ملا عبدالغنی برادر معاون این  گروه در اواخر ماه اگست ، به اسلام آباد سفر نموده در انجا با وزیر امور خارجه پاکستان و رئیس اطلاعات ‌ای اس آی شاخه ارتش دیدار کردند.

نخستین نشست در وزارت امور خارجه پاکستان بمنظور تسریع روند مذاکرات بین الافغانی که بار ها به دلیل اختلاف بر سر آزادی زندانیان طالبان از سوی مقامات افغان به تاخیر افتاده بود ، برگزار شد. به نظر می رسد نشست ملا برادر مفید واقع گردیده باشد زیرا اکنون تیم مذاکره کننده طالبان دردوحه پایتخت قطر حضور دارند و قرار است اولین گفتگوی مستقیم صلح را با هییات دولت افغانستان برگزار کند.

اما در این دور گفتگوها طالبان را عبدالحکیم قاضی القضات طالبان که یک روحانی تندرو است‌ بجای ملا برادر‌ که توافقنامه صلح ماه فبروری را با ایالات متحده  به امضا رسانیده‌ بود ، هدایت می کند.این تغییرات گسترده در هیئات مذاکره کننده طالبان نشان می دهد که پاکستان نفوذ خود بالای این گروه را ازدست می دهد.

اسلام آباد برای سال‌ها رابطه ی دشواری با ملا برادر ۵۰ ساله رییس دفتر قطر و بازوی سیاسی طالبان داشته است. وی قبل از ۲۰۱۸ برادر  مدت ۸ سال را در زندان پاکستان سپری کرد. ودر نهایت به دستور زلمی خلیلزاد کسی که ایالات متحده وی را به پیدا کردن راه برای گفتگو بین طالبان  و واشنگتن مامور ساخته بود، آزاد شد.

سپس تلاش های سریع اسلام آباد و واشنگتن زمینه را برای 9 دور مذاکره فراهم کرد ، که بالاخره در اواخر ماه فبروری  سال جاری دو طرف به توافق رسیدند.

در گام نخست توافقنامه دوحه موضوع کاهش نیروهای ناتو‌ به  ۷۰۰۰  و لغو تحریم‌ های آمریکا بر‌طالبان در ماه اگست پیش بینی شده بود.

 گفتگوها بین طالبان و دولت افغانستان ، که قرار بود‌به دنبال امضای توافقنامه در تابستان آغاز شود ، بیشتر از توقع با تاخیر مواجه شد. ویروس کرونا و اختلافات سیاسی داخلی بین دولتمردان افغانستان نگرانی ها را در مورد این که مبادا دولت انچه را که برای مذاکرات از موقف قدرتمند لازم است نداشته باشد چه رسد به حفظ توافق بر سر تقسیم قدرت با طالبان .

عدم موجودیت یک تضمین معتبر برای صلح افغانستان مشکل بزرگ دیگری است که طرف های درگیر با آن مواجه اند.غرب معتقد است که پاکستان می تواند نقش ضامن صلح را بازی کند اما آن کشور درین راستا صادقانه عمل نمی کند. که همین باعث گردیده تا ایالات متحده به نوبه خود اغلباً بر شریک قبلی خود فشار وارد کند.

یکی از نمونه های اعمال فشار بر پاکستان اقدام گروه ویژه مالی یا FATF مستقر در پاریس  بود که این کشور را به دلیل پولشویی و تمویل مالی تروریزم در سال ۲۰۱۹ در لست خاکستری قرار داد. و آن کشور را با تهدید وام گرفتن از بانک های جهانی مواجه کرد. اما در برخی موارد روابط ایالات متحده با پاکستان نیز بهبود یافته است. اکنون مقامات دو کشور بیشتر مواظب هستند تا یکدیگر را به سنگ اندازی در روند صلح و بی ثبات سازی منطقه متهم نکنند.

تعهد پاکستان برای حفظ ثبات منطقه ای و صلح از نظر  مفهومی بر اتصال شرق و غرب تأکید می کند ، که این  می تواند باعث افزایش چشم اندازهای تجارتی و اقتصادی افغانستان شود.

دیده می شود که  ایالات متحده در قسمت سیاست تند خود در قبال شبکه حقانی گروه که از دیر زمان اسلام آباد متهم به پناه دادن به آن شده بود، بازنگری کرده است ، اسلام آباد نیزاصرار دارد که پس از آغاز عملیات در سال 2014 این گروه دیگر از پاکستان منتقل شده اند.

 یک تعداد از اگاهان پاکستانی این رویکرد امریکا را عجیب می دانند زیرا در نخست از پاکستان می خواست تا شبکه حقانی را از بین ببرد اما اکنون برای آنها در اعاده حیثیت ازهمه پیش قدم شده است.

 نفوذ پاکستان بر طالبان به دلیل سیاست پویای آنها در میان این افراد این گروه و استقلال مالی و سیاسی آنها کمرنگ شده است.

انتصاب اخیر ملا یعقوب فرزند ملا عمر رهبر گروه طالبان به عنوان رییس شورای نظامی طالبان نشان دهنده ظهور نسل جدیدی از رهبران است که تسلط پاکستان بر این گروه را تجربه نمی کنند.

–         اکنون طالبان بیش از اسلام آباد به عنوان ضامن منافع خود به دوحه نگاه می کنند. 

طالبان ،اکنون دو حه را بیشتر از اسلام آباد ضامن منافع خود می بینند از همینرو  تقاضا کردند که زندانیان طالبان آزاد شده‌ از سوی حکومت افغانستان را به جای پاکستان به قطر بفرستند . و هنگامی که مذاکرات بین الافغانی آغاز می شود ، انتظار می رود که آنها نشست های در پایتخت کشور های مختلف از جمله دوحه ، اسلو و تاشکند داشته باشند  اما به دلیل پیوند ملا برادر با‌ اسلام آباد آن کشور را انتخاب نکردند.

برخلاف گذشته ، عواملی که می تواند تلاش های صلح را از بین ببرد به میزان نفوذ پاکستان بالای طالبان ارتباط دارد.

اولین مورد عامل بازدارنده در کابل است جای که هنوز در مورد صلح با طالبان یک اجماع واحد وجود ندارد . توافق دوجانبه فبروری میان ایالات متحده و طالبان که دولت افغانستان را کاملاً کنار گذاشته بود آشکارا نا رضایتی های را در داخل افغانستان به دنبال داشت. طی هفته های اخیر یک سری حملات مرگبار بدون این که کسی مسئولیت آن را به دوش بگیرد در کابل و اطراف آن  بوقوع پیوست که ظاهراً هدف آن تخریب پروسه صلح با میانجی گری آمریکا بود. وقوع این حملات نگرانی ها در مورد احتمال لغو شدن مذاکرات بین الافغانی را افزایش داد.

اخیراً غنی با صدور فرمانی 46 عضو شورای عالی مصالحه ملی را معرفی کرد که اعضای شورا به مشکل دو برابر‌ تیم مذاکره کننده که از آن باید نظارت کند را می سازد، این امر دوام آن را زیر سوال می برد.حامد کرزی ، رئیس جمهور پیشین ، که نام وی در لیست اعضای شورای عالی مصالحه ملی قرار داشت از عضویت درین شورا کناره گیری کرد.

مشکل دوم استراتیژی ایالات متحده است که ترامپ می خواهد به اجبار بیشتر نیروهای آمریکایی را به استثنای 5000 تن تا انتخابات ریاست جمهوری در ماه نوامبر از افغانستان بیرون کند.

برای بسیاری در افغانستان و منطقه میزان تعهد سیاسی ایالات متحده برای تضمین توافق بین افغانستان و طالبان که چگونه صورت خواهد گرفت تا کنون مشخص نیست .

به گفته پنتاگون ، ایالات متحده در حال حاضر پنج پایگاه خود  در افغانستان را بسته است و تا حد زیادی استفاده از نیروی هوایی را كه عامل مهمی در دور نگه داشتن طالبان می باشد را محدود ساخته است.

 تهدید ترامپ برای خروج همه ی نیروهای امریکایی و قطع کمک ها به حکومت افغانستان می تواند به طالبان جسارت بیشتر ببخشد.

 –          شامل ساختن فرماندهان تندرو در تیم مذاکره کننده طالبان نشان می دهد که آشتی زیاد هم آسان نخواهد بود.

موضوع سوم مربوط به ساختار داخلی طالبان و ابهام در خواست های آنها برای پس از توافق صلح می باشد .

اگر چه طالبان که مسئول برگزاری مذاکرات بین الافغانی است اختیار عام و تام در تعیین اجندا ، تصمیم روی استراتیژی و حتی امضای توافقنامه را دارند. اما موقف رهبران آنها محمد عباس استانکزی و عبد الحکیم نا متعادل به نظر می رسد.

فاصله گرفتن ملا برادر از دفتر سیاسی طالبان مستقر در دوحه سوال های را مبنی بر نفوذ وی بالای گفتگو های صلح برانگیخته است و احتمال می رود جناح های مختلف اهداف مختلف را دنبال می کنند.

حداقل ، گنجانیدن فرماندهان تندرو در تیم مذاکره کننده جدید طالبان  نشان می دهد که سازش کار آسانی نخواهد بود و به نظر می رسد که  ممکن طالبان به کاهش تدریجی خشونت بیشتر لبیک بگویند تا آتش بس کامل .

–          چهارم خطر خرابکاران منطقوی   

مدت ها است که واشنگتن پاکستان را به حفظ منافع ناسالم استراتیژیک در بازی های اخیر در افغانستان متهم می کند بدون این که تهدیدات که از خاک افغانستان متوجه پاکستان می گردد را ارزیابی کند.

در همین حال اگاهان در اسلام آباد از مخربین  مختلف که می توانند بصورت بالقوه مصالحه در افغانستان را مختل سازند، ابراز نگرانی می کند.  دهلی نو می گوید به طالبان نباید در حکومت آینده افغانستان اجازه ورود داده شود.مقامات هند همچنان مذاکرات مداوم بین ایالات متحده و طالبان را عقب نشینی از منافع هند در منطقه می دانند.

 در حالی که کمک های بشردوستانه و مالی هند به افغانستان آن کشور را به یکی از بزرگترین تمویل کننده مبدل می کند ولی تلاش های این کشور برای ایجاد  یک رابطه دفاعی و استراتژیک با کابل باعث ناامنی پاکستان می شود و این نگرانی را ایجاد می کند که هند ممکن گروه های شبه نظامی را در ولایات شرقی افغانستان به عنوان مانع منطقه ای حمایت کند.

در نتیجه یافتن راه برای پایان  دادن جنگ افغانستان آسان تر است از ادامه جنگ درین کشور .

آغاز روند مذاکرات بین الافغانی قطعاً اقدام خوشبینانه خواهد بود اما گفتگو ها به تنهای صلح را تضمین نمی کند مگر این که موانع فرا راه صلح تشخیص و در رفع آن اقدام صورت گیرد.

و با توجه به عوامل تهدید کننده فوق ، واضح است که روند صلح افغانستان با چنین چالش های مواجه خواهد شد .