ناکامی هاشم خان در سمت مشرقی

ناکامی هاشم خان در سمت مشرقی يکی از موانع مهم در تطبيق پلان انگليس ها

(از لابلای اسناد آرشيف انگلستان)

يکی از مشکلات  و عوامل کندی در  تطبيق پلان انگليس ها برای رساندن سپه سالار نادر خان به قدرت، ناکامی هاشم خان در سمت مشرقی بود.  بعد از آنکه محمد نادرخان و شاه ولى خان  صبح ٦  مارچ بطرف ټل و هاشم خان بطرف لالپوره  (لعلپوره) حرکت کردند، تلاش هاى هاشم خان در ولايت مشرقى يک قسمت مهم اين پلان را تشکيل ميداد. در تورخم حدود دوصد (۲۰۰) نفر به شمول  ماسل خان (محصل خان) کوډاخيل و پاچا گل پسر حاجی صاحب تورنگزۍ، جمع شده بودند. (مکتوب عاجل  ۶۰۶ مؤرخ  ۷ مارچ ۱۹۲۹ کمشنر عالی ايالت سرحدی شمال غربی، پشاور تحت عنوان «راپور وضعيت افغانستان).

طوريکه  قبلا در يکی از اسناد محرمانۀ موجود در آرشيف انگلستان ديده شد،  اولين شرطیکه سران مهمند در جرگۀ لالپوره به هاشم خان پيش نمودند، آن بود که   آنها تنها بشرط اعادۀ سلطنت امان الله خان به وى کمک خواهند کرد. ». چانس کاميابی هاشم خان از همين جا رو به ضعف گذاشت. وی زمانيکه به شينواری ها رو آورد، آنها نيز در جرگۀ «اچين» برخلاف انتظار عين شرط را تکرار نمودند.

مهم تر و عجيب تر اينکه همان ملک محمد علم خان و ملک محمد افضل خان، که چهار ماه پيش بنيانگذاران شورش شينوار بودند، هاشم خان را ناکام و مايوس از منطقۀ خود بيرون کردند. (تلگرام شماره ۱۱۴۴-ايس مؤرخ ۱۴ مارچ ۱۹۲۹ کمشنر عالی ايالت سرحدی شمال غربی، پشاور به دفتر خارجه برای هند در لندن).

فيصلۀ جرگۀ اقوام در هډۀ جلال آباد هم که به تاريخ ۱۹ مارچ به پايان رسيد، و در آن فيصله شد که اقوام برای دو ماه آينده از هيچ کانديدی طرفداری ننموده و منظر سير رويداد ها در کابل بمانند، شکست ديگر هاشم خان بود. دريک سند ديگر آرشيف انگليس ها درين رابطه به وضاحت ديده ميشود که هاشم خان هيچ نوع حمايت فعالی را بدست نياورد. (تلگرام شماره ۴۹ – سی مؤرخ ۲۷ مارچ ۱۹۲۹ کمشنر عالی ايالت سرحدی شمال غربی، پشاور به مرکز).

چانس کاميابی هاشم خان با خوگياڼی ها هم ازين بهتر نبود. چنانچه بعد از آنکه قوای حبيب الله کلکانی از کابل حرکت کرد، ملک های خوگيانی هم او را تنها گذاشته و به قوای کلکانی پيوستند. بدين وسيله  هاشم خان هم مانند والی علی احمد خان در سمت مشرقی ناکام شد و در مدت کمتر از يک ماه از همان راهی که آمده بود، دوباره به خاک تحت ادارۀ انگليس ها وارد شود.

اينکه چرا انگليس ها به هاشم خان اجازه ندادند تا نزد برادران خود به سمت جنوبی برود، و وی را به کويته فرستادند، علتش بعد از ناکامی پلان شان در سمت مشرقی، استفاده ازين مهره در پلان آينده برای قندهار بود. به گفتۀ «ولف»، نويسندۀ امريکائی کتاب افغانستان، «انگليس ها قواعد بازی را خود شان طرح نموده بودند و صرف عملی کردن آن بدوش نادرخان و برادرانش گذاشته شده بود» که بايد قدم به قدم و مرحله به مرحله مورد اجرا گذاشته ميشد.

منابع

• اسناد محرمانۀ آرشيف هند بريتانوی در لندن، مکتوب عاجل ۶۰۶ مؤرخ  ۷ مارچ ۱۹۲۹ کمشنر عالی ايالت سرحدی شمال غربی، پشاور تحت عنوان «راپور وضعيت افغانستان»).، دوسيۀ  شماره    L/P&S/10/1301  اسناد سياسی و محرم.
• اسناد محرمانۀ آرشيف هند بريتانوی در لندن، تلگرام شماره ۱۱۴۴-ايس مؤرخ ۱۴ مارچ ۱۹۲۹ کمشنر عالی ايالت سرحدی شمال غربی، پشاور به دفتر خارجه برای هند در لندن .
• اسناد محرمانۀ آرشيف هند بريتانوی در لندن، تلگرام شماره ۴۹ – سی مؤرخ ۲۷ مارچ ۱۹۲۹ کمشنر عالی ايالت سرحدی شمال غربی، پشاور به مرکز.

(پايان)