یادی از علیاحضرت سرورسلطان (سراج الخواتین)/۱
کاندید اکادمیسن اعظم سیستانی
یادی از علیاحضرت سرور سلطان (سراج الخواتین)/۱
مادری که با تربیت فرزندی چون امان الله استقلال را به افغانها هدیه کرد:
مقدمه:
با دریغ و افسوس که درجوامع اسلامی زن موجود درجه دوم به حساب می اید و بنا برآموزه های دینی نمیتواند استعدادش را مثل مردان در عرصه های گوناگون اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و نظامی بکار اندازد. صرف در طبقات بالا واشرافیت اسلامی برخی زنان امکان یافته اند تا در عرصه سیاست و بنیاد کار های خیریه و ساختن عبادتگاه ها توانایی ها و شایستگی خود را تبارز بدهند و از خود نام و نشانی در تاریخ بگذارند،
در افغانستان تنها میتوان از گوهرشاد آغا زن شاهرخ میرزای تیموری نام برد که درقرن پانزدهم میلادی نه تنها در سیاست و امور کشور داری نقس بازی کرد بلکه در اعمارمدارس ومساجدی پرشکوه در هرات ومشهد دست یازبده و از خود آثار مهمی به یادگار گذاشته است.
از قرن پارنزدهم تا اوایل قرن بیستم مازنی را درکشور سراغ نداریم که هم در سیاست و هم در کارهای خیریه عمومی از قبیل اعمارعبادتگاه ها یا بنیاد مدرسه و اموزشگاه ها امکانات مالی واستعداد ذاتی خود را بکار گرفته باشد.
در اوایل قرن بیستم بعد از رویکار آمدن امیر حبیب الله خان به اثر هوشیای سیاسی علیاحضرت سرور سلطان مادر امان الله‌خان ،یک بار دیگر ما شاهد حضور فعال یک زن باسواد و هوشیار و سیاستمدار و دانشور درخانواده سلطنتی افغانسنان استیم که در سطور زیر با او بیشتر آشنا میشوبم.
@ @ @ @
علياحضرت سرور سلطان مادر امان ﷲ خان ملکه رسمى افغاستان ،يکى از زنان فهمیده، ، هوشیار و بانفوذ در حرمسرای اميرحبیب الله خان بود. واز اکتوبر ۱۹۰۱ تا جنوری ۱۹۲۹ مدت سی سال نقش مهمی در سیاست و اقدامات مدنی وتجددخواهی شاه امان الله بازی کرد.
علياحضرت سرورسلطان ملقب به «سراج الخواتین»، دختر شاغاسی شیردلخان ابن شاغاسی میردادخان بارکزائی بود.شاغاسی شیردلخان،صاحب پنج دخترو هشت پسربود.دختر اولش تاجور سلطان نام داشت،که در عقد نکاح سردار محمدعلیخان محمدزائی بود. پسران او محمدیونس خان سابق نایب الحکومه قندهار و محمدولیخان بودند.دحتردوم، سرورسلطان،خانم امیرحبیب الله (علیاحضرت) و دخترسوم بی بی همدم،نامزدشهزاده عبدالله جان،ولیعهد امیر شیرعلیخان و دخترچهارم بی بی خاورجان و دختر پنجم بی بی زینب جان نام داشتند.
پسران شاغاسی شیردلخان،عبارت بودنداز :خوشدلخان(لوی ناب)،محمداکرم خان، محمدعمرخان(حاکم اعلی فراه)،محمدعلم خان(حاکم لوگر،پل علم محتملاً از ساخته های اوباشد)، محمدعمرخان (کرنیل یاور علیا حضرت) ،سکندرخان(والی قندهار)،سلطان علیخان،محمدعلی خان، ومحمد یوسف خان- در 27 شعبان 1297 هجری درشاه برج نوروزی قندهار درجنگ دوم با انگلیسها شهید شد-(معصوم هوتک، کندهاری ورونه، ص211)
برطبق ضبط آقای هوتک،سرورسلطان درسال 1874 متولد شده بود و در پانزده سالگی به نکاج سردار حبیب الله خان در آمد.اما بقول پوپلزائی، سرور سلطان در سال 1291ق (مطابق 1874م) از بطن بینظیرسلطان پوپلزائی متولد شد و درماه رمضان سال 1307 قمری(1891م) درسن 17 سالگی به نکاح شهزاده حبیب الله خان در آمد.( پوپلزائی،سلطنت امان الله شاه ، ص 42)
اولین فرزند علیاحضرت شهزاده امان الله است که درروز پنجشنبه 10برج جوزای 1271 شمسی مطابق 31 می 1892در درۀ زرگر پغمان[درمحل طاق ظفر] چشم بجهان گشود و امیر عبدالرحمن خان نام امان الله را براو گذاشت.میرزا محمدیوسف در قطعه شعری از سرورسلطان و قوم وتبار اوچنین یاد کرده است:
سلطان جهان شاه زنان سرور بارک
همــواره تــرا تــاج شهی باد تبارک
هرسال تـومسـعود بود ماه همایون
هر روز توفرخنده و هرلمحه مبارک
(پوپلزائی،همان،ص35)
علیاحضرت زنی فهمیده وتعلیم دیده وباسواد بود وهشت پارۀ قران را حفظ داشت ومیخواست تا تمام قرآن را حفظ کند.![Kan vara en bild av en eller flera personer]()
او درمسایل سیاسی واداری کشوربه امیر مشورت میداد.علیا حضرت به لحاظ فهم ودسترسی به امور سیاسی وحضور وابستگانش درمقامات مهم دولتی نسبت به سایر زنان امیر یک سروگردن برتر بود. او در برکشیدن امیر حبیب الله خان برتخت سلطنت ، از ملکه حلیمه زن محبوب امیر آهنین که به نظامیان پول وطلا بخشش میکرد تا پسرش شهزاده محمدعمر را بجانشینی پدرش بردارند، نیز پیشی گرفت.
علیاحضرت سرورسلطان به رجال بارسوخ خانواده پدری ومادری خود در دربار خاطرنشان نمود که بسلطنت رسیدن شهزاده عمر، به معنی کنار رفتن درانیها از قدرت است، بدینسان صاحب منصبان درانی را درجبهه شهزاده حبیب الله خان قرارداد و رجال بانفوذ درانی قبل ازاینکه مرگ امیر عبدالرحمن خان را اعلام کنند، اول حبیب الله خان را در باغ بالا به جانشینی امیرمتوفی اعلام و به اوبیعت نمودند وسپس شهزاده محمدعمر را به مجلس فراخواندند وبه او گفتند به امیر جدید (حبیب الله خان) تبریک بگوید واو هم سلطنت امیر حبیب الله را تبریک گفت و بدین صورت نقشه ملکه حلیمه نقش برآب گردید.
امیر حبیب الله خان این خدمت سیاسی علیاحضرت را بی پاداش نگذاشت و او را با لقب «سراج الخواتین» بنواخت و از امتیازات پادشاهی برخوردارش ساخت و موتری تیز رفتار درخدمت اوگذاشت و بیرق دولتی برموتر و برقصراو به اهتزاز درآمد و موزیک و سلام شاهی به استقبال موکب او اجرا میگردید.( پوپلزائی،همان اثر ، صص42-43)
بعدتر بي بي حليمه به ياري هواداران خود در دربار توطئه ای را سازمان داد تا امير حبيب الله خان را از قدرت کناربزند. ولي توطئه افشاء گرديد و تمام کساني که در آن شرکت داشتند زنداني شدند. اين توطئه را مستوفی الممالک ميرزا محمد حسين ( پدر خليل الله خليلي)، کشف نمود و امیر هم امور ضبط احوالات خود را بدو سپرد. امیربه منظور کوتاه کردن دست حلیمه از دسيسه بازي، اورا وادار کرد تا تمام دارائي خود را به قسم هدیه به امير انتقال بدهد.[ و خودش را از ارگ به قصربوستان سرایی درمحل مقبرۀ امیر عبدالرحمن خان کوچ داد.]
(صفحاتی از تاریخ افغانستان، ص30- 31،نوشته سردار رحیم ضیائی، چاپ لیموژفرانسه،2010)
بقیه دارد
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.