زبان و‌‌فرهنگ پارسی دری باید اول سپاسگزار یعقوب لیث باشد و ‌دوم از فردوسی

زبان و‌‌فرهنگ پارسی دری  باید اول سپاسگزار

 یعقوب لیث باشد و ‌دوم از فردوسی

دوتندیس از یعقوب لیث بنیانگذار نخستین دولت عیاران سیستان

[دوسه شب قبل دوصاحب نظرایرانی درتیک تاک درتمجید از فردوسی وشاهنامه اوداد سخن میدادند، در ارتباط آن سخنان این نوشته  را آماده کردم. خدا کند  این نوشته  تا گوش آنها هم برسد.س]

درست است که فردوسی با سرودن شاهنامه خدمت بزرګی به زبان وادب پارسی نمود چنانکه  میگوید:               

بسی رنج بردم دراین سال سی          عجم زنده کردم بدین پارسی

فردوسی اگربا سرودن شاهنامه بزبان پارسی عجم را زنده کرد، اما کسی که پارسی را زنده کرد تا شاهنامه یی در این زبان به نظم آید، یعقوب لیث سیستانی بود نه کسی دیگر. 

اگر یعقوب لیث به حمایت این زبان برنمی خاست، و با از جان گذشتگی آنرا بجای عربی زبان رسمی و زبان دربار و دفتر و دیوان  خود نمی ساخت، شاید زبان عربی تا امروز همچنان زبان رسمی و زبان کتابت در ایران و افغانستان  باقی میماند و آنگاه شاهنامه ای هم بوجود نمی آمد. پس معلوم است که یعقوب لیث بزرگترین خدمت را به زبان و ادبیات پارسی دری انجام داه است تا آنجا که دوقرن بعد از او، این زبان به آن درجه ازپخته گی وشکوفائی خود رسیده بودکه  فردوسی  شاهنامه را به آن  زبان سرود. پس زبان وادب پارسی باید اول از یعقوب لیث سیستانی سپاسگزار باشد و‌در مرحله دوم از فردوسی طوسی.

از یعقوب لیث نه تنها بخاطر احیای زبان پارسی باید سپاسگزار بود بلکه  باید بخاطر اعلام استقلال سرزمینهای ایران وافغانستان  نیزسپاسگزار بود. تاریخ تاسیس حکومت های مستقل ملی ‌در افغانستان وایران عهد اسلامی، از  تشکیل دولت عیاران سیستان و زمان احیاء زبان دری بجای عربی و قطع کاروانهای باج وخراج  سیستان وکابل وبلخ وخراسان وفارس به بغداد بدستور یعقوب لیث  آغاز می یابد.

پس این یعقوب لیث کی بود؟

یعقوب لیث شجاع ترین ، هوشمند ترین،وملی اندیش ترین شخص در میان گروه عیاران سیستان بود که با داشتن روحیهٔ پرشور  میهن پرستی وسری سر شار از غرورملی ، موفق به تاسیس نخستین دولت مستقل ملی  در نیمه دوم قرن سوم هجری گردید.

یعقوب لیث شخصیت شجاعی بود که  درشهر زرنج از پای کورهٔ رویگری برخاست وشامل گروه عیاران وجوانمردان گردید و درهنگامه ها بر ضد ستم  حکام دولتی سهم گرفت و نه تنها سیستان را از چنگ عمال ستم  پیشۀ خلافت عباسی نجات داد،  بلکه با تأمین وحدت مردم سیستان از سیستان یک امپراتوری ساخت، امپراتوری  ‌ایکه از سیستان تا رود آمو درشمال و تا ننګرهار ولغمان ومرز های هند درشرق و تا دجله  وفرات درغرب و تا دریای عمان درجنوب گسترده بود. یعقوب لیث مدت ۱۷ سال براین امپراتوری مستقلانه حکم راند.

یعقوب لیث،نخستین شاهی در افغانستان و ایران بود که بخش افتخار برانگیز تاریخ کشور ما وایران را رقم زده است. او بود که‌ برضد استبداد عمال خلافت بغداد قیام کرد و پس ازتحکیم پایه های حاکمیتش در سیستان وهرات وکرمان زبان دری را بجای عربی در دربار خود رسمیت بخشید وبدینسان  استقلال سیاسی   خود را به خلافت بغداد اعلام داشت.

یعقوب لیث با برسمیت شناختن زبان دری بجای زبان عربی کاری بزرگ و فوق العاده برای رشد و شگوفائی زبان بومی مردمان سیستان و افغانستان و ایران انجام داد که درنتیجه حمایت بیدریغ او از زبانی  که بدان تکلم میکرد، شعرای بزرگی چون  محمد ابن وصیف سگزی،رودکی سمرقندی  ، دقیقی بلخی فردوسی طوسی،  سعدی وحافظ شیرازی ومولانای بلخی وده ها وهزاران  ادیب و سخنور دیگر دراین زبان بظهور رسیدند که بانام واشعارشان جهانیان آشنا اند.

 اگریعقوب لیث ازاین زبان حمایت نمیکرد و زندگی خود را برسردفاع از آن نمیگذاشت، شاید هرگز شاهنامه فردوسی بوجود نمی آمد.آنانی که امروز  به فردوسی وشاهنامه او  افتخارمی کنند، باید سری بگریبان انصاف فروکنند و اعتراف نمایند که یعقوب لیث سیستانی بیشتراز فردوسی طوسی به زبان وادبیات دری خدمت کرده است.

از برکت اقدام میهن پرستانه یعقوب لیث سیستانی است امروز در زبان  دری نه تنها شاهنامه وفردوسی و مثنوی مولوی را داریم بلکه هزاران کتاب سودمند شامل: شعر وداستان وتاریخ وجغرافیه وفلسفه وعرفان وغیره نوشته شده است که ازخواندن هریکی از آنهامی سطح آگاهی ما بیشترمیشود و افق دید ما نسبت به محیط پیرامون وجهان بیشتر و بیشتر میگردد. به این خاطر باید از یعقوب لیث نه تنها به حیث احیاءکنندهٔ زبان دری، بلکه بحیث حامی استقلال ملی قدردانې کنیم و سپاسگزار باشیم ویادش را گرامی بداریم.

به کلام دیگر، یعقوب لیث درواقع تجسم تاریخی رستم عصر اسلامی بود. همچنانکه رستم  چهان پهلوان سیستان درتاریخ حماسی عصرسلاطین کیانی (یعنی کیقباد وکیکاوس وکیخسرو) مدافع سرسخت سرزمین آریانا در برابر تورانیان بود، یعقوب لیث نیزبرای دفاع از آن جغرافیا در برابر استیلای دوصد ساله اعراب برجغرافیای آریانا برخاسته بود و قطعاً حاضر نبود تن به اطاعت ازخلفای بغداد بدهد وبه آنها باج وخراج بپردازد.

 باورمندم که کارنامه های ماندگار یعقوب لیث را فرزندان آگاه سیستان و افغانستان وایران هرگز فراموش نمیکنند. چنانکه درایران روز ۷ جدی، بنام روز بزرگداشت زبان وفرهنگ پارسی دری نام گذاری گردیده است و تخمین یکصد ملیون باشندگان فلات شامل ( ایران وماوراء النهر وافغانستان وبخشی از ترکیه وپاکستان) از یعقوب لیث رویگرزادۀ سیستانی بخاطر احیاء این زبان سپاس گزاری میکنند واین عمل شهامت آمیز  وافتخار انگیز او  ثبت تاریخ ادب وفرهنگ زبان پارسی دری گردیده است.

انتظار فرزندان آگاه سیستان اینست تا هر وقتی که از زبان پارسی و از شاهنامه فردوسی تجلیل بعمل می آید ،از یعقوب لیث بحیث احیاکننده زبان وادب دری نیز سخن بمیان آید، درغیر این صورت  چنین تجلیلی ناقص  خواهد بود.

نام و یاد یعقوب لیث این ابرمرد تاریخ وطن ما جاویدان باد ! 

08/جون/ 2024

پایان