یادی از فداکاری میرهاشم خان و محمدعمر پیلوت

میرهاشم خان، وزیرمالیۀ عهد امانی از(۱۹۲۰-۱۹۲۹) پدرکلان داکتر سید عبدالله کاظم،بود، مردی که به گناه هواداری ازشاه امان الله در فردای به تخت نشینی نادرشاه بطورمرموزی به شهادت رسید. چونکه در روز اعلان پادشاهی نادرخان پیشنهادکرده بود: بهتراست تابارگشت شاه امان الله،سپهسالار از امور سلطنت کفالت کنند واین سخن به قیمت جان او تمام شد.

میرهاشم خان همان مرد شجاعی وحاضر جوابی بود که وقتی بچۀ سقاو حاکم کوهستان را در ارگ شاهی به درخت از یک پا آویزان کرده بود،خطاب به میرهاشم خان گفت:

تو”لاتی”(کافر) بزرگ هستی!

جواب داد: من کافرنیستم، بلکه مسلمان حقیقی وسیدهستم .

پسرسقاو دوباره پرسید: مگر توهمان نیستی که بودیجه را ساختی؟

میردرپاسخ گفت، بلی،بودیجه یک لفظ کفرنیست، یک سیستم قدیم حساب است. درخانه، دکان همه بودیجه دارند.بودیجه یک نام جدید است که به محاسبه داده اند. میربا این پاسخ معقول خود، دهن شاه بیسواد را بست و از مرگ نجات یافت وبعد بچۀ سقاو او را به صرف غذا دعوت نمود. (آتش درافغانستان ،ص ۱۱۷ )

ریه تالی ستیوارت، نویسندۀ کتاب “آتش درافغانستان” از کارنامه های شجاعانۀ میرهاشم خان وزیرمالیه شاه امان الله درجای دیگر یادکرده مینویسد:« میرهاشم وزیرمالیه،عمر پيلوت را(یکی از شاگردانی که شاه امان الله وی را برای آموختن پیلوتی به شوروی وقت فرستاده بود) بخانه خود برد ویک کيسه طلارا پيش روى وى نهاد وگفت: اين طلامال شماست، بشرطيکه طياره را بقندهار ببرى! عمر پيلوت با کمال شهامت کيسه طلا را به ميرهاشم خان مسترد نمود وصرف يک سکه را که نام امان ﷲ خان درآن حک شده بودگرفت و روز بعد درحاليکه طياره بيش از رفت و برگشت غزنى بنزين نداشت، طياره را آنقدر ارتفاع داد که وى را قادر ساخت به ميدان هوائى قندهار فرود آيد و از طرف هواداران امان اﷲ خان استقبال شد. شاه امان الله توسط این طیاره اوراق تبلیغاتی خودرا برفرازغزنی پخش نمود. ” (همان،ص ۱۶۴)

در آن زمان ودر آن شرایط برای انجام چنین کار خطرناکی، آدم باید خیلی شجاع ونترس باشد تا سرخود وخانوادۀ خود را برای کمک به یک رهبر سیاسی برکف گذارد.

واین فداکاری واز خودگذری را میرهاشم خان درحق شاه امان الله کرد.

خون چنین مردی در رگها و شرائین نواسه اش ، داکتر سید عبدالله کاظم نیزجریان دارد وبنابرین تعجب آورنیست اگر وقتی از استقلال و دورۀ امانی یاد میشود، در گفتار ونوشته های ایشان نوعی خوش بینی و احترام خاصی نسبت به آن دوره و آن شاه مترقی احساس میگردد.

روانهای آندومردان حق پرست وترقیخواه شاد ویادشان گرامی باد.

6 /9/ 2022

تکمله : از داکترکاطم:

دلیل اصلی شهادت میرهاشم خان وزیر مالیه (یک شب قبل از اعلام سلطنت محمدنادرشاه) انگیزۀ جز وفاداری او به شاه امان الله چیزی دیگر نبود و در آنوقت کسی نمیتوانست زبان به بیان حقیقت بکشاید و باید برای شهادت او نیز دلیلی تراشیده می شد و حتی ناظر و راننده موتر او را بنام “مسجدی خان” بردند به حیث قاتل برای سه سال زندانی کردند. پدر مرحومم چون از اصل موضوع آگاه بود، بعد از سه سال جرأت کرد و با ارائه ابراء خط رسمی ، راننده و ناظر وفادار پدر خود را از زندان رها کرد. شرح حال موضوع را مرحوم عبدالصبور غفوری در کتاب “سرنشینان کشتی مرگ یا زندانیان قلعه ارگ” از زبان مسجدی خان که در آنجا زندانی بود، بیان کرده است. علامه فیض محمد کتاب در کتاب “تذکر الانقلاب” درچند جا از تماس محمدنادرخان و ارسال نامه به میرهاشم خان مبنی به همکاری با او گزارش داده است که یکی از این نامه بدست سقوی ها افتاد و موجب زندانی شده میرهاشم خان تا سقوط کابل کابل گردید. میرهاشم خان با صداقتی که به شاه امان الله داشت از همکاری با نادر خان جهت رسیدن او به سلطنت ابا ورزید و حتی این مطلب را در حضور همه در قصر چهلستون خان با همنوائی با نظر شهید محمد ولی خان و سردار شیراحمد خان شوهر خواهر محمدنادرخان بیان کرد و لذا محمدنادرخان ادامه حیات اور از همان اول لازم ندید، با آنکه میرهاشم خان برای نجات حیات علیشاه خان و سردار اسدالله خان از مرگ در زندان خدمت کرد، طوریکه اسدالله خان شرحی مبسوطی در کتاب خود تحت عنوان “رویدادهای مهم زندگی اعلیحضرت محمدنادرشاه شهید” تذکر داده است (صفحه 92 تا 98). لذا آنچه اقای وحید ابراهیم فرموده اند، آوازه های است که حامیان نادرشاه در آنوقت انتشار دادند تا دلیل اصلی شهادت میرهاشم خان را از موقف سیاسی او به یک موضوع شخصی تحریف نمایند.

نوت:

از محترمه نیلوفرجان ومحترمه هیلی جان حصین و قدرت الله اندړ بخاطر نشرعکسهای دوقهرمان گمنام هریک مرحوم میرهاشم خان ومحمدعمرپیلوت تشکر میکنم .