بېنېټ: افغانستان کې بشري سرغړونې بې ساري دي

هغه د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلې ته د خپل رپوټ تر وړاندې کولو وروسته خبریالانو ته وویل: «دا زور زیاتی ښايي د ۱۹۹۶ کال څخه هم ډېر وي، ځکه تر ۲۰۰۱ کال څخه وروسته کله چې جمهوریت جوړ شو، د تېرو شلو کلونو د لاسته راوړنو په ساتلو ډېر ټینګار کېده او تر ټولو جدي مسله داده چې افغانستان د نړۍ په کچه یوازینی هېواد دی چې هلته تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي تړلي دي او اوس خبره ۴۰۰ ورځو ته ورسېده.»

ریچارډ بېنېټ دا هم ویلي چې د نجونو ښوونځیو تړل کېدو سره د ولایتونو په کچه توپيري چلند کیږي.

ده زیاته کړې چې په یوه ولایت کې د طالبانو د ځايي چارواکو په مشوره تر شپږم ټولګي پورته هم د نجونو ښوونځي پرانېستي ول، ده د ولایت نوم نه دی یاد کړی.

ښاغلی بېنېټ افغانستان ته په ۱۲ ورځني سفر تللی ؤ او د نورو ولایتونو ترڅنګ یې په پنجشېر کې هم له طالب چارواکو او خلکو سره کتلي دي.

د طالبانو په حکومت تور دی چې په پنجشېر کې یې د مقاومت جبهې په نوم خلک ځورولي او ان د جګړې پرمهال نېول شوي بندیان یې په ډزو وژلي.

بېنیټ وویل، پنجشېر کې یې له خلکو سره کتلي او ده ته یې داسې انځورونه او بیلګې ورښودلي چې ښيي له محکمې پرته جنګي بندیان اعدام شوي. هغه په دې اړه وويل: «زما په باور هلته د بشري حقونو او نړېوالو قوانینو څخه د سرغړونې جدي اندېښنې شته او دې لپاره دلايل هم موجود دي.»

ریچارډ بېنېټ وویل، په لږکیو برېدونه او په رسنیو ډېرېدونکي فشارونه نور لاملونه دي چې ښيي افغانستان کې بشري آزاۍ له څومره ګواښونو سره مخامخ دي.

دی زیاتوي رسنۍ تر فشار لاندې دي او په سخته څارل کیږي، دوی نه پرېښودل کیږي چې د پېښې له ځایه او روغتونونو څخه خپلواک مالومات ترلاسه کړي.

په رسنیو کې د ښځو او نجونو د کار محدودیت په اړه یې وویل:«ددغو محدودیتونو له امله ډېری ښځینه خبریالانو په رسنیو کې خپلې دندې پریښي دي.»

بېنېټ وايي، افغانانو داسې احساس کړې چې نړۍ یو ځل بیا هېر کړي دي. هغه وویل:«دا د نړۍ مسؤلیت دی چې افغانان هېر نه کړي.»

طالبانو په سملاسي توګه د ښاغلي بېنېټ دغو څرګندونو ته غبرګون نه دی ښودلی، خو تل یې ټینګار کړی چې خلکو سره د اسلامي شرعي قوانینو له مخې چلند کیږي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت یوې اعلاميي ویلي په افغانستان کې یې د بشري وضعیت ارزونې لپاره د ملګرو ملتونو د بې پرې څېړنو ته زمینه برابره کړې ده.

طالبان وايي ځیني کسان د علمي او قانوني تګلارو خلاف د ټولیزو شبکو د شایعاتو او اوازو له مخې رپوټ ورکوي چې دا د اړوند بنسټونو باور او بې پرې توب ته زیان رسولی شي.

هغوی ادعا کوي چې د ۲۰۲۱ میلادي کال د اګست ۱۵مې بدلون څخه وروسته په افغانستان کې بشري وضعیت کې د پام وړ مثبت بدلون رامنځته شوی دی.

د ستونزو حل په څه کې دی؟

هاخوا د چارو یوشمېر کتونکي په دې باور دي چې په افغانستان کې د بشري حقونو په تړاؤ د مکررو اندېښنو په څرګندونو او ادعاوو ستونزې نه حلیږي.

په کابل کې سیاسي شنونکي امان الله هوتکي دویچه ویله ته وویل، په هېواد کې د اساسي قانون او نورو مدني او بشري قوانینو نشتوالي ددغو ستونزو زېږنده دي. «زما په نظر مسلکي کسان په کار دي چې په دندو وګومارل شي او واک ورکړل شي، یو قانون رامنځته شي، اصول وي، بیا ممکنه ده چې د بشري سرغړونو مخه ونېول شي.»

ددغه افغان کارپوه پروینا، هغه قوانین لایحې او اصول نامې په افغانستان کې نشته چې نړېوال او خلک یې غواړي.

ښاغلي هوتکي وویل، سره له دې چې د طالبانو حکومت د شرعي قانون د شتون خبره کوي خو ټینګار دادی چې ددغه قانون د تطبیق لپاره هم باید یو طرزالعمل موجود وي.