افول یک ستارۀ درخشان مطبوعات افغانستان / ملالی موسی نظام

ملالی موسی نظام                                                                                                              ۱۶/۰۵/۲۰۱۸

افول یک ستارۀ درخشان مطبوعات افغانستان

مرحوم عبدالقدیر فهیم به ابدیت پیوست

با تأسف و تألم عمیق اطلاع یافته اییم که محترم عبدالقدیر فهیم شخصیت سابقه دار و نهایت ورزیدۀ مطبوعات افغانستان به روز دوشنبه هفتم ماه می ۲۰۱۸ مطابق به ۱۷ ثور ۱۳۹۷ درایالت ورجینیای ایالات متحدۀ امریکا داعی اجل را لبیک گفت. جنازۀ مرحومی قرار وصیت خودش به وطن وی افغانستان انتقال یافته و در حضیرۀ آبایی شان درقریۀ «تره خیل» ولایت کابل به روز جمعه11 ماه می مطابق به 21 ثور به خاک سپرده شد. انا لله انا الیه راجعون.

مرحوم فهیم که در غربت از وطن دهه ها را مأمور شعبۀ پشتوی صدای امریکا در واشنگتن بود، با تجارب طولانی در ادبیات دری و پشتو و نطاقی در یکی از السنۀ ملی کشور، تعداد زیادی از نطاقان جوان زبان پشتو را رهنمایی و کمک مینمود و گویا اساس ژورنالیزم خاص مطبوعات افغانی را در غربت همچنان به مقام و منزلت شایسته ای ترویج و ترقی داده است.

در پروگرام خاصی که به مناسبت درگذشت مرحوم فهیم به تاریخ ۹ می از طرف شعبۀ پشتوی صدای امریکا پخش گردید، تعدادی از مأمورین آن تشکیل مطبوعاتی جهانی ضمن یاد آوری از  اخلاق حمیده، شکیبایی، حسن سلوک و دسترسی طولانی به مطالعه و دانش عالی و خدمات صادقانۀ نامبرده، از اصول خاص تعلیم و رهنمایی همکیشان در زمینۀ نطاقی لسان پشتو که در حقیقت برای پروگرام های مؤسسۀ صدای امریکا کاملاً تجربۀ جدید بوده است، تقدیر، تمجید و سپاس گزاری نمودند. خانم شایسته سادات که آمریت شعبۀ پشتو را بر عهده دارد، از مرحوم فهیم منحیث استاد نهایت دانشمند، با حوصله و خوش رفتاری که با شاگردان و اطرافیان در کمال ملایمت و حوصله مندی برخورد مینمود، به بسیار نیکی یاد نمود و درگذشت وی را یک ضایعۀ مطبوعاتی دانست. وی ابراز نمود که مرحوم فهیم در امور نطاقی نهایت خبره و کار فهم بوده و رهنمای خوبی درین مسلک به شمار میرفت که داشته های خویش را با مهربانی و تحمل و اخلاق عالی با همکاران شریک می نمود.

خانم زیبا خادم هم که از مرحوم فهیم به صورت بسیار پسندیده و محترمانه یاد مینمود، حضور ویرا غنیمت بزرگی در حلقۀ مأمورین افغان تشکیل صدای امریکا و ارتقاء و پیشرفت لسان پشتو دانسته مخصوصاً از مهربانی و روش پسندیده ای که با دوستان فرهنگی داشت به بسیار نیکی یاد آور گردید. در حقیقت قسمت هایی ازین صفحات به کمک محترمه میرمن زیبا خادم در اختیار اینجانب قرار گرفته است که قلباً از ایشان سپاسگزارم.

از همکاران مطبوعاتی مرحوم عبدالقدیر فهیم که در پروگرام مذکور اشتراک نموده بود، یکی هم محترم اکبر ایازی بود که ابراز نمود که سال ها پیش برای گذشتاندن امتحان برای استخدام در صدای امریکا از ایالت دیگری عازم واشنگتن گردید، ولی همینکه تعیین شد که مرحوم عبدالقدیر فهیم امتحان ایشان را میگیرد، با سابقه، تجارب و توانمندی ای که مرحوم فهیم داشتند، آقای ایازی امکان پیروزی خویش در امتحان را بعید میدانست، ولی با روش خاص و لطفی که از آن انسان والا طبیعت مشاهده نمود، سال های متمادی در جوار شان به اجرای وظیفه پرداخت و دوستی وصمیمیت بین شان بوجود آمد.

ناگفته نماند که در پروگرام خاص صدای امریکا مصاحبه های کوتاهی با تعدادی از هموطنان هم صورت گرفت که هر یک از اخلاق عالی، شرافتمندی، پایداری در دوستی و صداقت مرحوم فهیم خاطراتی را بیان داشته و از روش نیکو و شخصیت عالیوی یاد آور گردیدند، از آنجمله محترم حفیظ کرزی از منطقۀ واشنگتن مختصری فرمود که محترم فهیم با نهایت دوستی و احترامی که به شهید محمد موسی شفیق داشت، ولی در عصر وزارت و صدارت وی هیچگونه مقرری ای را به مقامات بالاتر از همان مأموریت وزارت اطلاعات و کلتور که مشغول بود، نپذیرفت.

از آلمان چند دقیقه ای هم محترم غلام محمد آزمون که داماد مرحوم فهیم هست، از اوصاف نیک، علمیت و مطالعات وسیع و دانشمندی وی یاد آور شد و فوت وی را ضایعه ای بزرگ برای فامیل، دوستان و اهل مطبوعات کشور دانست.

نویسندۀ این سطور و خانوادۀ وی که هیچ نوع قرابت فامیلی با مرحوم عبدالقدیر فهیم نداشته اند، از آوان طفلی که مرحومی دوست برادران و پسر کاکای وی بوده است، نامبرده را شریف ترین، مهربان ترین و انسانی نهایت درجه قابل احترام و تمجید میشناسد…… باید تصدیق نمود که این دوست و شخصیت عالی مرتبت که حیثیت یک برادر بزرگوار را داشت، تا دم مرگ، همۀ ما را فامیل خویش محسوب مینمود.

همان طور که ذکر گردید، عمری را نسل های متعدد خانواده دوستی مشفق، متواضع، شریف، بی توقع، دانشمند، صاحب مطالعه، وطن پرست، مردم دوست و شریک غم و شادی را چون محترم عبدالقدیر فهیم در کنار خود ها داشته اند. البته خاطرات زیادی ازصداقت  نامبرده به خاک، وطن و مردم آنرا میتوان به این خلاصه نمود که باوجود مأموریت نطاقی در رادیو مسکو، در آوانیکه با دسیسه های گوناگون در شوروی، هزاران جوان افغان در لحاف کثیف شستشوی مغزی پیچیدند و دردا که جاسوس، پرچمی و خلقی و دشمن وطن بار آمدند، بدون تردید فهیم در حالیکه به درجۀ عالی فارغ التحصیلی از مسکو نایل آمد، مانند جناب محمد نسیم اسیر ملک الشعرای افغان ها در مهاجرت، با تجارب عینی از آن رژیم منحوس کاملاً بیزار بود و نفرت داشت.

فهیم در عصر جمهوریت سردار محمد داود خان که در پهلوی بسیاری از دستگاه های دولتی، وزارت اطلاعات و کلتور که وی مأمور نهایت سابقه دار آن بود هم «عملاً» در کنترول کمونستان وطنی در آمد، از روی احتجاج از موقف خویش استعفی داد.

بعد از کودتای منحوس ثور و اشغال افغانستان ذریعۀ قوای شوروی سفاک و موجودیت از افغانیت برگشتگان خلق و پرچم، مرحوم فهیم هم در اوایل دهۀ هشتاد میلادی، راهی ایالات متحدۀ امریکا گردید و چندی بعد ذریعۀ مؤسسۀ صدای امریکا در شعبۀ جدید التأسیس پشتو به کار آغاز نمود که تا سال2006 دوام نمود.

یکی از خاطره های فراموش ناشدنی ای را که ازین دوست شریف و وطن پرست به یاد دارم و با اشخاص زیادی در میان گذاشته ام چنین است:

در اوایل دهۀ هشتاد میلادی که افغانستان عزیز و مردم مظلوم آن در اشغال اتحاد شوروی بودند، روزی مرحوم فهیم اطلاع داد که از سر کار برای دیدار به منزل ما می آید؛ حین ورود وی را نهایت متأثر و پریشان حال یافتیم، بعد از پرس و جو، بالاخره در حالیکه چشمانش غرق اشک بود، بیان داشت که «احمد شاه مسعود» که تا آن زمان مردم ما در داخل و خارج وی را یک مجاهد سر به کف وطن پرست می انگاشتند، با آمریت قوای متجاوز شوروی، به اساس امضای یک پروتوکول، آتش بس را اعلام نموده است. مرحوم فهیم که صدایش میلرزید ادامه داد که منبعد که خاطر روس ها از نقاط سوق الجیشی ای که «احمد شاه مسعود» کنترول داشت، جمع میگردد، ولایات شرق، غرب و جنوب را به خاک فرش خواهند نمود و جنگ مردم افغانستان با عساکر اشغالگر به درازا میکشد! که الحق چنان شد و «مسعود» در صدد حفظ سالنگ ها و پایپ لین به نفع شوروی بر آمد، هرگز معاهدۀ آتش بس را نه گسست و دست به تار و مار نمودن مجاهدین داخلی مناطق اطراف خویش زد.

خلاصۀ سوانح مرحوم عبدالقدیر فهیم که در متن پشتو از جانب برادرزادۀ وی داکتر «محمد اسمعیل مین» که با دو برادر زادۀ دیگر با وی حیات بسر میبردند، از آرشیف منزل وی تهیه گردیده است، به هموطنان عزیز تقدیم گردید. اینک مختصری را هم درینجا از آن صفحات اقتباس مینمایم:

مرحوم عبدالقدیر فهیم فرزند مرحوم تورن جنرال محمد شاه خان در سال ۱۹۲۹ در قریۀ « تره خیل» از مربوطات ولایت کابل متولد گردیده، بعد از آموزش علوم دینی در محل بود و باش وی، در شهر آراء شامل لیسۀ حبیبیه شد. نامبرده که ذهن روشنی در آموزش داشت، به زودی به ادبیات علاقمند گردیده و مورد تفقد و توجه استاد خویش مرحوم «محمد اسلام خان مین» قرار میگرفت و اشعار و مقالات را به صنوف بالاتر قرائت می نمود. فهیم که علاقمندی زیادی به امور مطبوعات هم داشت، از صنف دهم بصورت نیمه وقت به عمارت رادیو کابل در نزدیک «پل باغ عمومی» در پروگرام ها شرکت مینمود، طوریکه میتوان گفت که یکی از قدیمترین شخصیت های مطبوعاتی افغانستان شمرده میشود.

مرحوم فهیم در طول حیات مطبوعاتی دسترسی وسیعی به ادبیات، ترجمه، فلم های هنری، فن نطاقی و امثالهم داشت که این تجارب را سخاوتمندانه برای یک عمر در خدمت اهل مطبوعات در داخل و خارج افغانستان قرار داد.

مرحوم فهیم از سال ۱۹۵۷ – ۱۹۶۲ منحیث نطاق پشتو در رادیو مسکو مقرر شد که در پهلوی نطاقی، آثار و ترجمۀ متون مهم و فیلم های زیادی برای آرشیف رادیو افغانستان تهیه نمود. وی همچنان درین سال ها از یونیورستی مسکو حایز دیپلوم پوهنتون گردیده و مؤفق شد که اشعار «رحمن بابا» را با اثری از «پوشکین» نویسندۀ روسی در تقابل قرار دهد.

مرحوم فهیم در بازگشت به وطن به خدمات فرهنگی مختلفه در وزارت اطلاعات و کلتور مقرر گردیده و فعالیت ادبی و مطبوعاتی فراوانی را در جمع آثار کلتوری و افتخارات افغانستان، مخصوصاً برای شناسایی کشورش به جهان آغاز و اداره می نمود که درین راه مصدر خدمات بزرگی گردیده است و آثار چاپی زیادی با ترجمه و تحقیقات به جا گذاشته است. در سال 1966 با تبدیلی به رادیو افغانستان، منحیث رئیس عمومی ارتباط خارجی اجرای وظیفه مینمود. منبعد به پوست های ریاست نشراتی لسان پشتو در باختر آژانس تعیین گردید.

محترم قدیر فهیم در سال 1975 از جانب وزارت اطلاعات و کلتور برای پخش پروگرام پشتوی جام جم به رادیو تهران مقرر شد که در عین زمان برای شاگردان مافوق لیسانس لسان پشتو  را تدریس مینمود.

مرحوم عبدالقدیر فهیم از سال 1975 به مناسبت موجودیت چپیان و کمونیست ها در دولت داود خان، از وزارت اطلاعات و کلتور استعفی نموده و در یک شرکت خصوصی به کار مشغول گردید. نامبرده از سال 1982 تا سال 2006 طوریکه ذکر گردید، مأمور مؤسسۀ صدای امریکا در شهر واشنگتن دی سی بود.

در خاتمه از خداوند بی نیاز برای دوست و برادر عزیز ما مرحوم عبدالقدیر فهیم، بهشت برین و برای دوستان و بازماندگان ایشان صبر جمیل تمنا مینماییم. آمین.

پایان