ځمکه ښويدنه څه شی دی او لاملونه يې څه دي؟

د ځمکې پيژندنې د علم له مخې ځمکه ښويدنه هغه عمليه يا پروسه ده چې د هسک نه د ټيټ په لور د ځمکې د جا ذبې قوې د کشش په وسيله منځ ته راځي .
يعنې د غرونو د هسکو برخو نه د خاورو او تيږو لويې لويې تختې په کتلوي بڼه دغرونو لمنو ته راښويږي ، که چيرې د غرونو په لمنو کې کلي او کورونونه اباد وي نو طبعي خبره ده چې په دغسې سيمو کې به ځاني او انساني تلفات هم ورسره مله وي. دغه ډول ښويدنې عموما په هغه غرونو کې زياتې وي چې د نشيبونو ميلان يې د٢ – ٣ درجو نه زيات وي .
يو بل ډول يې عمودي ښويدنه يا سملاسي سقوط دی ، کله چې د ځمکې لاندې اوبه د يوې سيمې نه تيريريږي ، نو که په هغه سيمه کې داسې رسوبات لکه مالګه چونه يا اهکونه او يا هم نوره ميده خاوره وي ، نو هغه د ځمکې په لاندې اوبو کې په اسانۍ حل کيږي ، همدا اوبه بيا دغه خاوره يا حل شوي رسوبات د چينو او يا هم کاريزونو او کوهيانو له لارې ځان سره د ځمکې مخ ته وړي ، او په نتيجه کې ورورو هلته يوه خاليګاه يا تشه را منځ ته کيږي ، د زمانې په تيريدو او د پورتنی فشار او د ځمکې کشش په نتيجه کې پورتنی پوړ سملاسي سقوط کوي چې ورسره سم په شاوخوا غرونوکې هم د پاسه نه د ښکته په لورد خاورو او ګټو ښويدنې ملې وي 
دا ښويدنې عموما د پسرلي د بارانونو او د وارو د ويلي کيدو د موسم په وخت کې زياتې وي ، ځکه همدا باراني اوبه د بيلابيلو درزونو له لارې دغرونو دننه برخو ته ځي هلته پستې خاورې مرطوبه وي او د پاسنيو درنو تيږو د کتلوي ښويدنې د پاره لاره هواروي . 
په افغانستان کې د ځمکې د جاذبې له مخې ښويدنې عموما د هندوکش په سيمه او د هيواد شمال ختيځ او مرکزي برخو کې زياتې وي . 
په ١٩١١م کال کې په پامير کې هم همدغسې يوه ښويدنه منځ ته راغلې وه ، چې څه ناڅه اته مليارده ټنه خاورې او تيږي له پاسه لاندې راوښويدې او د مرغاب د سيند په وړاندې يې د ٦٠٠ مترو په ارتفاع ديوال جوړ کړ، په هندوکش کې د ښويدنې يو بل لوي لامل زلزله ده ، 
بدخشا ن په ټول افغانستان کې هغه سيمه ده چې هلته تر ټولو زياتې زلزلې کيږي ، د هرې زلزلې په نتيجه کې دا امکان شته چې د کلکو تيږو لويې لويې کتلې يو له بله بيلې کړي او د وخت په تيريدو کيدای شي همدا کتلې له پاسه ښکته را ښويه شي . 
لنډه دا چې د ځمکې په ښوويدنې کې زلزلې ، د ځمکې د جاذبې قوه ، د ځمکې لاندې اوبه اود ځمکې سطحي يعنې د بارانونو او سيلابونو اوبه لوي رول لري ، همدا رانګه انساني فعا ليتونه لکه د کانونو د راسپړنې له پاره دصفونو کيندل ، د ساختماني موادو را سپړنه او داسې نور 
د ځمکې د راښويدنو د پاره تر اوسه وړاندويه ناشونې ده ولې د مسلکي کسانو له خوا دومداره څيړنې کولی شي د ځمکې په ښويدنو په مخ نيوي او د انساني تلفاتو په کموالي کې يې مرسته وکړی . 
مثلا د ماهيپر د غره په لمنو کې هره ورځ په هره دقيقه کې موټر ځي راځي ، که مسولين وخت نا وخت ورشي هغه لويې لويې ګټې چې ورلاندې استنادي نقطې يې کمزورې شوي وي ، پيدا اکړي او هغه بيرته تقويه کړي نو کيدای چې د ښوويدنې مخه يې ونيول شي 
همدا رنګه څو کاله د مخه د کابل دهمزنګ په غره کې هم ځمکې ښويدنې پيښې رامنځ ته شوې وی ، چې خلک يې د زياتو ستونزو سره مخ کړي و ، همدا رنګه څو کاله دمخه د درونټې په سيمه کې د غره نه ډيره لويه کتله رابيله او د څو ورځو د پاره يې دکابل – جلال اباد لويه لاره بنده کړې وه .
زما وړانديز دادی چې دحکومت د بيړنيو مرستو کميټه بايد د دې ډول پيښو د تلفاتو د مخنيوي د پاره، په خپل تشکيل کې بايد مسلکي انجينرانو ته ځای ورکړي څو هغوي په کال کې څو ځلې پرله پسې دغسې خطري سيمو ته لاړ شي ، هلته څيړنې وکړي او کمزورې نقطې پيدا او له منځه يوسي