امروز ۲۸ جدی ۱۲۶۳ش.(۱۷ دیسمبر ۱۸۸۵م.) سالروز ۱۳۶ مین تولد یکی از قهرمانان ملی فرهنگ نوین کشور محمد گل خان مومند است. وی را می که میتوان در تاریخ معاصر کشور نماد وحدت ملی افغانستان دانست در حوزه های سیاسی، نظامی و فرهنگی افغانستان تلاش و کار مستمری نموده و با جانفشانی های بی امانش توانست چرخ مبارزاتی را در جنگ سوم افغان و انگلیس به حرکت درآورد. وی یکی از ریفورمست های فرهنگ و اداره کشور در دوره بعد از استقلال افغانستان شمرده می شود. وزیر محمد گل خان در کنار امور نظامی و اداری گام های بلندی در توسعه ادبیات و فرهنگ زبان دری و پشتو برداشته است. وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی به مکتب نظامی جهت تحصیلات عالی رفت و پس از فارغ التحصیلی به گارد سلطنتی پیوست و بعداً قوماندان گارد سلطنتی و سپس لوی درستیز در وزارت دفاع افغانستان شد و هم رئیس پوهنتون نظامی منصوب گردید.
محمد گل خان مومند در تلاش های سیاسی که افغانستان در سطح بین المللی داشت با محمد ولی خان دروازی بدخشاني داعیه استرداد اسقلال افغانستان رابا تأیید کشور های جهان بدست آورده و خبر سلطنت امیر امان الله خان را رسماً اعلان نمودند. بعداً قوماندان عمومی لویه پکتیا مقرر شد و به ادامه آن در ولایت بلخ در مزارشریف و ننگرهار (مشرقی) مناصب اداری و نظامی را به پیش برد.
بعد از سقوط سلطنت امانیه، وی در دسته سوم نظامی فتح کابل با مارشال شاه ولی خان توانست کابل را از نظارت اداره حبیب الله مشهور به (بچه سقاو) برهاند و از جبهه شرقی داخل کابل شد.
در دوره سلطنت محمد نادر شاه، محمد گل خان مومند به حیث وزیر کشور مقرر شده و مدت سه سال والی در ولایت های کاپیسا ، پروان ، قندهار و فراه بشکا دورانی و نظارتی در احیأی ریفورم اجتماعی محمد نادر شاه بود و سپس به مدت پنج سال برای ولایت های بدخشان ، مزارشریف و میمنه در دوره سلطنت محمد ظاهر شاه مسوولیت اداری داشت.
از نظر علمی ، ادبی محمدگل خان مومند، نویسنده، شاعر، کار های مهم تعلیمی و فرهنگی را در اشاعه زبان های پشتو، دری، و انسجام فرهنگی افغانستان برای وحدت ملی کشور انجام داد. البته محمد هاشم خان اولین صدراعظم دوره مطلقه محمد ظاهرشاه دراین راستا باوی کارکرده و وی را حمایه می نمود کارهای اساسی ادبی و اهتمام وی در زمینه زبان پشتو مشهود بود. به همین دلیل است که وی چندین گلچین یا کتاب و فرهنگ لغت به زبان پشتو مانند سند پشتو (اولین فرهنگ لغت پشتو) روش زبان پشتو (دستور زبان پشتو) را نوشته و گردآوری کرده است که اولین اثر مهم گرامری در ادبیات و خط پشتو است. برای رشد و توسعه زبان پشتو ، داستان های کوتاه پشتو و کارهای دیگر ی انجام داد. وی برای اولین بار پس از یك سال انجمن ادبی پشتو (پشتو تولنه) را بنیان نهاد و محمد عثمان خان باركزی را به عنوان رئیس انجمن منصوب كرد ، كه وی آن را گامی بزرگ فرهنگی خواند.
در دوره مسوولیت وی بحیث وزیر داخله کشور، مسأله اسکان و علفچر های کوچی ها یکی از مسایل عمده اجتماعی افغانستان بود که در سراسر افغانستان نیز تعمیم یافت.
وی یکی از قهرمانان استرداد استقلال افغانستان در جبهات شرق افغانستان نیز شمرده می شود. رحش شاد، یادش گرامی و جاودان باد.
برگرفته از کتاب: قهرمانان استقلال افغانستان
نوشته و تألیف: دکتور محمد حلیم تنویر
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
