د دوحې دریمه ناسته

لیکوال: سیاسي شنونکی او د پوھنتون استاد دکتور عبیدالله برھاني

ژباړ‎ہ او لنډیز: حفیظ الدین پیرزادہ

__________________

د افغانستان په اړ‎ہ د ملګرو ملتونو ناستې د افغان ډي فکټو  (  De fact ) حکومت له بشپړ ګډون پرته خپلو موخو ته د رسېدو په برخه کې له سترو ننګونو سره مخ دي.

په دې وروستیو کې سیاسي ډګر د ملګرو ملتونو د سرمنشي د سیاسي مرستیال او د قطر د بهرنیو چارو د مرستیال تر منځ د ډیرو ناستو ولاړ‎و شاھد و.

ھغوی په دې لړ‎ کې  د مۍ له ۱۸مې څخه بیا د ھمدې میاشتې تر ۲۱مې نېټې پورې کابل ته د دوحې درېیمې ناستې د چمتووالي په موخه سفرونه کړ‎ي.

ټاکل شوې دا غونډہ د روان کال د جون په ۳۰ او د جولای په لومړۍ نېټه په دوحه کې غونډه جوړه شي.

په دې سفرونو کې د افغانستان د اوسني حکومت له لوړ پوړو چارواکو سره څو ناستې تر سرہ شوي تر څو افغان دولت وھڅوي گډون پکې وکړ‎ي.

د موجودہ حکومت لخوا د دوحې تیرې ناستې بایکاټ کولو دا جوته کړ‎ہ چې ټول ھغه مجالس او پریکړ‎ې چې افغان حکومت پکې گډون ونکړ‎ي، بې کومې مثبتې پایلې پای مومي.

ھمدا راز د یوې داسې اجماع پر ایجاد ټینگار چې له افغانستان سره د نړیوالې همکارۍ لپاره د اقتصادي او سیاسي اړیکو د جوړولو او د بشردوستانه او مرستندویه خدماتو لپاره د اوزارو د لوړولو په موخه چې افغانان د نن ورځې په ستونزمنو شرایطو کې ورسره لاس او ګریوان دي

په همدې حال کې د قطر د بهرنیو چارو مرستیال وزیر د خپل سفر په ترڅ کې ټینګار کړی چې د اسلامي امارت د استازو له شتون پرته ناستې بې ګټې دي. په همدې اساس د دواړو خواوو تر منځ د بحث شرایط او موضوعات تبادله شوي او پر ځینو برہ ذکر شویو نکتو توافق شوی، چې یو څو یې دلته تر مطالعې لاندې نیسو.

د بالقوة چارواکو دریځ (د طالبانو حکومت) چې په نړیواله کچه پیژندل شوی نه دی او په نړیوالو بنسټونو کې مدغم شوی نه دی، ځکه چې نړیواله ټولنه په هیواد کې د ټول شمولیت یا د ښځو د حقونو په مسله کې پرمختګ نه ویني. او دا اوس په دوحه کې د دریمې نړیوالې غونډې لپاره چمتووالی نیسي چې په دې غونډه کې د ګډون لپاره رسمي بلنه ورکړل شوه، په حقیقت کې د لومړي وزیر سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر لخوا اعلان شو. د افغانستان د خلکو د یوازیني مشروع استازي په توګه د کابل د بلنې پر اړتیا ټینګار کوي چې “که زموږ شرطونه ومنل شي، موږ به په راتلونکې غونډہ کې په فعاله توګه ګډون وکړو.” هغه زیاته کړه، نړۍ باید له افغانستان سره د اقتصادي او سیاسي اړیکو د پراخولو هڅه وکړي او د متقابل احترام پر بنسټ د مثبتو تعاملاتو د ترلاسه کولو لپاره سیاسي خنډونه له منځه یوسي.

په دوحه کې د کابل د درېیمې ناستې اجنډا د بحث لپاره په لاندې ډول عمده موضوعات لري:

۱- مالي او بانکي وضعیت:

په افغانستان کې د مالي او بانکي سیستم پر ښه والي تمرکز.

۲- د مخدره توکو سره مبارزه او د بزګرانو لپاره د معیشت بدیلونه:

د مخدره توکو سوداګرۍ سره د مبارزې لپاره د حل لارې لټول او بزګرانو ته د اقتصادي بدیلونو چمتو کول.

۳- د خصوصي سکټور پراختیا:

د سیمه ایز اقتصاد د پیاوړتیا لپاره د خصوصي سکتور د ودې ملاتړ.

۴- د اقلیم بدلون:

پر افغانستان د اقلیم د بدلون د اغیزو په اړه بحث او د تلپاته حل لارو لټون.

تمه دہ د نړیوالې ټولنې د بدلیدونکو دریځونو له امله به کابل په دوحه کې په دریمه ناسته کې ګډون وکړي، ځکه چې دا درک شوې وه چې د اقتصادي فشارونو او بندیزونو دوام پالیسي کومه پایله نه لري.

پر دې سربیره اوسنی رژیم له سترو داخلي او خارجي ګواښونو سره مخامخ نه دی، بلکې له ګاونډیو او نورو هیوادونو سره یې اړیکې پراخیږي. دا حرکتونه د واشنګټن سره د سیالۍ په چوکاټ کې او په افغانستان او ټوله سیمه کې د هغې د حیاتي ګټو په پام کې نیولو پرته د نړیوالې ټولنې د ښکیلتیا څخه ویرہ لري.

ښایي نړیوال اوس په دې پوہ شوي وي  چې په افغانستان کې د ټیکاو او پرمختګ لپاره د کابل حکومت مشارکت اړین دی. په دوحه کې راتلونکې غونډه ښايي له افغانستان سره د قوي اقتصادي او سیاسي اړیکو د جوړولو او په سیمه کې د تلپاتې پراختیا او اوږدمهاله ثبات د ترلاسه کولو لپاره د پخوانیو خنډونو د لرې کولو په موخه له افغانستان سره د نړیوالو همکاریو د نوې لارې په ټاکلو کې مرسته وکړي.

د افغانستان د مسئلې په اړه به په دوحه کې دریمه ناسته د نړیوالو او سیمه ایزو سیالیو په نظرکې نیولوسرہ او د مختلفوھیوادونو د ستراتیژیک موقعیت  هیلو، او ننګونو ترمنځ د یوه اقتصادي دهلېز په توګه ترسره شي.

خو دا ځل ټول  د ثبات او پرمختګ د لاسته راوړلو او د امنیتي اندیښنو د لیرې کولو په لور، د مثبتو گامونو په تمه دي.

وګورو چې راتلونکې ورځې د کړکیچ ځپلي افغانستان لپاره څه پخپله لمنه کې لري.

___________________________

یادونه: دا لیکنه د سپینې ماڼې په عربي ویبساټ کې نشر شوې، دلته یې لنډہ پښتو ژباړ‎ہ وړ‎اندې کیږ‎ي