از نشست گروه بین‌المللی تماس تا نشست علمای اسلام

نشست ‘گروه بین‌المللی تماس’ با حضور نماینده‌گان ۵۰ کشور و سازمان‌ جهانی به تاریخ (۱۰ حوت ۱۳۹۵) در مقر سازمان همکاری‌های اسلامی یا (OIC) در شهر جدۀ عربستان سعودی برگزار شد. موضوع اصلی بحث در این نشست بر امنیت و ثبات افغانستان می‌چرخید.

در این کنفرانس، هیأتی از افغانستان به ریاست حکمت خلیل کرزی معین سیاسی وزارت امور خارجۀ افغانستان، اشتراک کرده بود. کرزی در سخنرانی خویش به این نشست گفت که حکومت افغانستان برخی اصلاحات را زیر دست دارد که می‌تواند در رسیدن به صلح در این کشور کمک کند. علاوه بر این در این نشست اعلام شد که در آیندۀ نزدیک کنفرانس علمای جهان اسلام در مورد صلح و ثبات در افغانستان به میزبانی عربستان سعودی برگزار خواهد شد.

در این تحلیل در کنار معرفی گروه بین‌المللی تماس، به نتائج کنفرانس اخیر این گروه در رابطه به افغانستان و طرح کنفرانس علمای اسلام و موثریت آن در قضیۀ صلح و جنگ در افغانستان، پرداخته شده است.

گروه بین‌المللی تماس

گروه بین‌المللی تماس یا International Contact Group (ICG) در سال ۲۰۰۸ میلادی براساس پیشنهاد ریچارد هالبورک نمایندۀ پیشین امریکا برای افغانستان و پاکستان و نظارت کشور آلمان ایجاد شد. این گروه شامل حدود ۵۰ کشور و متشکل از نماینده‌گان خاص رؤسای جمهور کشورهای همکار با افغانستان می‌باشد که جلسات آن از جانب وزارت خارجۀ کشورهای عضو انسجام می‌یابد.

این گروه سالانه سه الی چهار بار جلسات‌اش را در کشور‌های مختلف برگزار می‌کند و هدف اساسی ایجاد این گروه، به وجود آوردن همآهنگی میان نماینده‌‌گان خاص کشور‌ها در امور افغانستان بود تا در مورد مسایل عمدۀ افغانستان بحث و تجدید تعهد کنند. در نشست‌های گروه بین‌المللی تماس بیشتر به دست‌آورد‌های افغانستان و جامعۀ بین‌المللی در ساحات مختلف پرداخته می‌شود، ولی اشتراک کننده‌گان تعهد مستقیم کمک‌های مالی نمی‌کنند.

بیستمین کنفرانس گروه بین‌المللی تماس

کنفرانس هفتۀ گذشته بیستمین نشست گروه بین‌المللی تماس بود که به میزبانی سازمان همکاری‌های اسلامی (OIC) و حکومت افغانستان در شهر جده برگزار شد. در هیأت حکومت افغانستان نماینده‌گان شورای عالی صلح و شورای امنیت ملی نیز اشتراک ورزیده بودند.

در کل بحث این کنفرانس روی وضعیت سیاسی، امنیتی و اقتصادی افغانستان و تاکید بیشتر روی پروسۀ صلح بود. رئیس سازمان همکاری‌های اسلامی در این کنفرانس ابراز داشت که قرار است در ماه‌های آینده در مورد صلح و ثبات در افغانستان، یک کنفرانس بین‌المللی علماء برگزار شود. این همان نشستی است که افغانستان انتظار دارد در آن جنگ کنونی بر ضد حکومت افغانستان غیرمشروع اعلام شود و طالبان برای پیوستن به صلح تشویق شوند.

در این کنفرانس برخلاف گذشته، لحن هیأت حکومت افغانستان در رابطۀ به موضوع مذاکرات صلح با گروه‌های مخالف مسلح دولت متفاوت بود. هیأت افغان گروه‌های مخالف مسلح دولت را دشمنان “قصی القلبی” مردم عام، زنان و کودکان افغان خواند و تأکید کرد که از ملت افغانستان در برابر حملات این گروه‌ها دفاع خواهد کرد.

علاوه بر این در این کنفرانس روی دست‌یابی کشورهای منطقه به یک استراتیژی مشترک در امر مبارزه علیه “تروریزم” تأکید شد، زیرا بهبود وضعیت امنیتی در افغانستان به رونق اقتصاد و پیشرفت تجارت و ترانزیت در منطقه کمک می‌کند و در آن منفعت جمعی تمامی کشورهای منطقه است.

تلاش حکومت برای برگزاری کنفرانس علمای اسلام

حکومت افغانستان دعوت دینی طالبان از مردم به جنگ علیه «اشغال خارجی» را رد می‌کند، اما در عین حال اهمیت و قدرت فتواهای دینی را نیز درک کرده و همواره تلاش کرده تا یک کنفرانس بین‌المللی علمای جهان اسلام را سازمان‌دهی و از طریق آن جنگ جاری در افغانستان را از نظر شرعی رد کند.

در این زمینه حکومت افغانستان در زمان ریاست جمهوری حامد کرزی تلاش کرد تا با کمک کشورهای اسلامی به ویژه عربستان سعودی، یک کنفرانس بین‌المللی علمای جهان اسلام را برگزار نماید و توجه این کشور را به قضیۀ تامین صلح در افغانستان جلب کند، اما با وجود تلاش‌ها این کار صورت نگرفت.

پس از روی کار آمدن حکومت وحدت ملی رهبران این حکومت نیز همان تلاش‌ها را تعقیب نمودند. رئیس جمهور غنی پس از رسیدن به قدرت سه بار به عربستان سعودی سفر کرد و نیز بیانیه‌یی به حمایت از عربستان سعودی در جنگ‌ یمن صادر کرد و افغانستان بخشی از اتحاد ضد “تروریزم” به رهبری عربستان سعودی شد. وزیر خارجۀ افغانستان رسما از ایاد امین مدنی سرمنشی سازمان همکاری‌های اسلامی تقاضای برگزاری کنفرانس علمای اسلامی در بارۀ صلح افغانستان کرد.

رئیس اجرائیه حکومت وحدت ملی نیز در اکتوبر ۲۰۱۶م در سفرش به عربستان سعودی، موضوع کنفرانس علمای جهان اسلام را با مقامات سعودی مطرح کرد و از آن‌ها خواست تا با استفاده از جایگاه و نفوذی که در بین کشورهای اسلامی دارد، کنفرانس بین‌المللی علمای جهان اسلام را برگزار نماید.

بالآخره در کنفرانس اخیر (۱۰ حوت ۱۳۹۵) گروه بین‌المللی تماس اعلام شد که کنفرانس علمای اسلام در ماه‌های آینده به میزبانی عربستان سعودی برگزار خواهد شد. هرچند هنوز هم مشخص نیست که این کنفرانس برگزار خواهد شد یا خیر؟ چون در گذشته نیز سخن از برگزاری چنین کنفرانسی زده شده بود، ولی گمان می‌رود که به دلیل عکس‌العمل و مخالفت جدی طالبان، این کنفرانس به تعویق افتاد و تاکنون برگزار نشده است.

موثریت کنفرانس علمای جهان اسلام

حکومت افغانستان تلاش می‌ورزد تا با استفاده از روابط حسنه با عربستان سعودی کنفرانس علمای اسلامی در مورد قضیۀ افغانستان در آن کشور برگزار گردد. از یک‌سو عربستان سعودی به عنوان مهم‌ترین کشور جهان اسلام و از سوی دیگر نقش و اهمیت سازمان همکاری‌های اسلامی برای نتائج که حکومت افغانستان از برگزاری چنین کنفرانس انتظار دارد، قابل اهمیت است.

هرچند تاریخ دقیق برگزاری کنفرانس علمای جهان اسلام اعلام نشده و مشخص نیست که چنین نشستی برگزار خواهد شد یا خیر؟ ولی پرسش اینجاست که اگر چنین کنفرانس دایر گردد، موثریت و نقش آن در قضیۀ افغانستان به چه حد خواهد بود؟ در این مورد چند نکته قابل یادآوری است.

نخست اینکه اشتراک کننده‌گان این کنفرانس کی‌ها خواهند بود؟ آیا کسانی در این کنفرانس اشتراک خواهند کرد که نظر آنها برای طالبان قابل قبول باشد؟ چون حدود پنج سال پیش حکومت افغانستان تلاش نموده بود تا یک کنفرانس مشترک علماء را در کابل راه‌اندازی نماید اما علمای دینی برخی کشورها به خصوص پاکستان از اشتراک در آن نشست خوداری کردند.

اگر اشتراک کننده‌گان این کنفرانس طرفداران حکومت افغانستان باشند و علمای که روی طالبان تاثیرگذار هستند در آن اشتراک نکنند، خواه نخواه تاثیر روی جنگ جاری طالبان در برابر حکومت افغانستان نخواهد داشت. ولی در صورتی که اشتراک کننده‌گان این کنفرانس کسانی باشند که طالبان به نظر آن‌ها اهمیت قایل هستند و آنان جنگ کنونی افغانستان را غیرمشروع بدانند، ممکن تا حدی بر اذهان برخی افراد در صفوف طالبان تاثیرگذار باشد ولی به هیچ وجه باعث خاتمه جنگ طالبان علیه حکومت نخواهد شد.