تنش‌ها میان کابل و اسلام‌آباد و تلاش‌های بهبود روابط

د ستراتېژیکو او سیمه‌ییزو څېړنو مرکز

جنرال نوید مختار، رئیس سازمان استخبارات نظامی پاکستان یا (ISI) هفتۀ گذشته در اوج تنش‌ها میان کابل و اسلام‌آباد، به هدف گفتگو با مقام‌های افغان و بهبود روابط دو کشور به کابل آمد. چند روز پیش از این سفر، دو هیأت عالی‌رتبۀ دیگر آن کشور نیز به هدف تلاش برای بهبود روابط افغانستان و پاکستان به کابل آمده بودند و با رئیس جمهور افغانستان و سایر مقام‌های بلندرتبۀ کشور دیدار و گفتگو کردند.

سفر‌های مقامات نظامی و ملکی پاکستان به کابل در حالی صورت می‌گیرد که در این اواخر روابط کابل-اسلام‌آباد بیش از هر وقت دیگر تیره‌تر شده و بی‌اعتمادی‌ میان دو کشور به اوج خود رسیده است.

اینکه روابط کابل ـ اسلام‌آباد در زمان حکومت وحدت ملی به خصوص در چند ماه گذشته (۲۰۱۷) چگونه بود، سفر‌های اخیر هیأت‌های پاکستانی به کابل چه تاثیری روی روابط دوجانبه خواهد داشت و نیز آیندۀ این روابط چگونه به نظر می‌رسد؟ پرسش‌های اند که در این تحلیل مورد بحث قرار گرفته است.

از صلح با پاکستان تا تنش‌ها

در کل، روابط میان کابل و اسلام‌آباد در مدت بیش از دو سال عمر حکومت وحدت ملی از دو مرحله (روابط بسیار نزدیک و سپس تنش‌های جدی و حتی درگیری‌ها میان دو کشور) گذشت. در اوایل، رئیس جمهور غنی در رابطه به مناسبات سیاسی با پاکستان اظهار داشت که هر دو کشور در یک جنگ اعلام ناشده باهم درگیر اند و نخست باید با پاکستان آشتی شود. به همین دلیل، حکومت وحدت ملی روابط با پاکستان را به گونۀ بی‌سابقه گرم‌تر ساخت و امتیازاتی را به این کشور داد.

حکومت وحدت ملی با استفاده از نزدیکی روابط با پاکستان و همزمان با استفاده از ابزار سیاست خارجی تلاش کرد تا این کشور را به همکاری صادقانه در پروسۀ صلح به خصوص حاضر کردن طالبان به میز مذاکره با حکومت افغانستان وادار کند. ولی با گذشت چند ماه، افزایش ناامنی‌ها در کشور و وقوع حملات مرگبار به خصوص در کابل و اعلام خبر درگذشت ملا محمد عمر رهبر پیشین طالبان و در پی آن شکست پروسۀ مذاکرات رو در رو با طالبان، باعث چرخش در سیاست و رابطۀ این حکومت با اسلام‌آباد شد.

تیره‌گی روابط میان دو کشور حتی باعث درگیری‌ها میان نظامیان دو کشور در بندر تورخم گردید که تلفاتی نیز برای هر دو طرف در پی داشت. حکومت افغانستان در کنفرانس‌های بین‌المللی تلاش منزوی کردن پاکستان را نیز کرد. به گونۀ مثال، رئیس جمهور افغانستان در ششمین کنفرانس قلب آسیا در هند، کمک ۵۰۰ ملیون دالری پاکستان را رد کرد و خطاب به پاکستان گفت که بهتر است این پول را در کشور خویش در مبارزه با تروریزم مصرف نماید. در کنار این، در سال ۲۰۱۶ بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر افغان به دلیل آذار و اذیت پولیس پاکستان به کشور خود برگشتند و تجارت میان دو کشور نیز بیش از یک میلیارد دالر کاهش یافت.

روابط کابل – اسلام‌آباد در سال ۲۰۱۷م

تنش‌ها در روابط کابل – اسلام‌آباد با آغاز سال ۲۰۱۷ و پس از حمله‌های مرگبار در افغانستان و پاکستان و نیز راکت‌پراکنی‌های پاکستان به خاک افغانستان، بیشتر شد. بعد از حمله بر زیارت لعل شهباز قلندر در ایالت سند پاکستان که مسؤولیت آنرا گروه موسوم به “دولت اسلامی” یا داعش بر عهده گرفت و بیش از ۷۰ تن کشته و حدود ۲۵۰ تن دیگر زخمی برجا گذاشت، پاکستان مرز‌های خود را با افغانستان بست و مدعی شد که این حمله توسط گروه‌های مسلح از داخل خاک افغانستان سازمان‌دهی شده بود.

علاوه بر این، پاکستان دیپلوماتان افغان را نیز احضار کرد و با تقدیم فهرست ۷۶ تن را که به گفتۀ آنان در خاک افغانستان حضور دارند و بر ضد پاکستان فعالیت می‌نمایند، خواهان اقدام حکومت افغانستان برای گرفتاری و سپردن آنها شد. در مقابل حکومت افغانستان نیز فهرست افراد و مراکزی را که در پاکستان وجود دارد و بر ضد حکومت افغانستان فعالیت‌های جنگی خویش را سازمان‌دهی می‌کنند، به اسلام‌آباد سپرد.

در اوج این تنش‌ها تلاش‌هایی برای بهبود روابط میان دو کشور آغاز شد و به میانجیگری بریتانیا، حنیف اتمر مشاور امنیت ملی افغانستان با سرتاج عزیز مشاور امنیت ملی پاکستان در یک نشست سه‌جانبه (۱۵ مارچ ۲۰۱۷) در لندن دیدار و گفتگو کرد، ولی نتائج ملموسی را در پی نداشت.

از سوی دیگر، به قول روزنامۀ پاکستانی “دان” به نقل از منابع دیپلوماتیک ایالات متحده، مقام‌های امریکایی نیز در گفتگو با مقام‌های افغان و پاکستانی تاکید کردند تا هر دو کشور میکانیزمی برای پایان دادن به اختلافات شان را ایجاد کنند.

پس از آن در نخستین اقدام، پاکستان برای کاهش تنش‌ها در روابط دوجانبه، مرزهای خود را با افغانستان پس از حدود یک ماه دوباره باز کرد و در چند روز اخیر سفرهای پی در پی سه هیأت عالی‌رتبۀ پاکستانی به کابل، تلاش دیگری برای بهبود روابط میان کابل و اسلام‌آباد به شمار می‌رود.

سفرهای پی‌هم هیأت‌های پاکستانی به کابل

هیأت نظامی ارتش پاکستان که در رأس آن جنرال بلال اکبر رئیس ارکان قوای زمینی اردوی پاکستان قرار داشت (در ۲۷ اپریل) به کابل آمد. این هیأت نظامی پاکستان در جریان سفر خویش با جنرال طارق بهرامی سرپرست وزارت دفاع و جنرال شریف یفتلی لوی درستیز افغانستان دیدار و گفتگو کرد. در این دیدار هر دو طرف “تروریزم” را دشمن مشترک افغانستان و پاکستان خواندند و تأکید کردند که به همکاری و گسترش روابط دو جانبه، امنیت و ثبات در هر دو کشور تامین می‌گردد. این هیأت نظامی پاکستان تعهد کرد که به هیچ گروهی اجازه نخواهد داد تا از خاک پاکستان برضد افغانستان استفاده کند.

دو روز بعد از سفر هیأت نظامی پاکستان (در ۲۹ اپریل) یک هیأت ۱۵ نفری پارلمان آن کشور به ریاست ایاز صادق رئیس پارلمان پاکستان به کابل سفر کرد. در این هیأت سران برخی احزاب سیاسی پاکستان نیز وجود داشت و با رئیس جمهور، رئیس اجرائیه، حامد کرزی رئیس جمهور پیشین و رؤسای مجلسین شورای ملی افغانستان دیدار و گفتگو کردند. هدف این سفر نیز بهبود روابط میان افغانستان و پاکستان و از بین بردن اختلافات موجود عنوان شده است. در دیدار میان مقامات افغان و هیأت پارلمان پاکستان، کابل خواهان عملی شدن تعهداتی شد که جانب پاکستان جهت همکاری در تامین صلح و ثبات در افغانستان سپرده بود. هیأت پارلمان پاکستان اطمینان داد که بر حکومت خویش برای عملی کردن این تعهدات فشار خواهد آورد. در عین حال هیأت پارلمان پاکستان از رئیس جمهور پیشین و رئیس اجرائیۀ کشور دعوت کرد تا از پاکستان دیدن کنند که این دعوت از سوی حامد کرزی و داکتر عبدالله پذیرفته شده است.

جنرال نوید مختار که حدود پنچ ماه پیش به عنوان رئیس سازمان استخبارات نظامی پاکستان یا (ISI) تعیین شده است، نیز به تاریخ ۲ می (۲۰۱۷) به کابل آمد و با رئیس جمهور غنی و سایر مقامات افغان روی مسایل مربوط دو کشور بحث و گفتگو کرد. هرچند جزئیات دیدار رئیس جمهور با رئیس استخبارات پاکستان بیشتر روشن نشده است، اما برخی رسانه‌ها با نقل از منابع معتبر حکومتی گفته اند که اشرف غنی از رئیس استخبارات پاکستان خواسته است تا در مورد برخی اسناد و شواهدی که قبلاً به مقامات پاکستانی سپرده شده، اقدامات جدی صورت گیرد. گفته می‌شود رئیس جمهور غنی با لهجۀ جدی به او گفته است که تا زمانی روابط میان دو کشور بهبود نخواهد یافت که اقدامات مهمی که افغانستان خواهان آن است از سوی پاکستان صورت نگیرد.

در عین حال گفته می‌شود که رئیس استخبارات پاکستان از اشرف غنی دعوت نموده تا به پاکستان سفر کند، اما رئیس جمهور افغانستان این دعوت را رد کرده و گفته است «تا زمانیکه از جنگ در افغانستان کاسته نشود و کابل در مورد نیت نیک پاکستان مطمئن نشود، به آن کشور سفر نخواهد کرد».

آیندۀ روابط کابل – اسلام‌آباد

سفر سه هیأت بلندرتبۀ پاکستان در چند روز گذشته نشان می‌دهد که اسلام‌آباد خواهان بهبود روابط با کابل است و از افزایش تنش‌ها در روابط با همسایۀ خویش نگران است، چون این کشور به دلیل فشارها و موقف تند حکومت افغانستان و جامعۀ جهانی در مورد همکاری پاکستان با پروسۀ صلح افغانستان، منزوی شده است.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد ادارۀ جدید ایالات متحده در حال تقویت و گسترش روابط با افغانستان است و در این اواخر دو مقام بلندرتبۀ امریکا به افغانستان سفر کرد، پاکستان از روابط با ایالات متحده پس از روی‌کار آمدن دونالد ترامپ به حیث رئیس جمهور آن کشور در هراس است، چون ترامپ در مورد پاکستان نظریات تند دارد و چند سال پیش نیز گفته بود که «حضور ما در افغانستان برای مهار کردن پاکستان نیز مهم است.»

اکنون به نظر می‌رسد که حکومت افغانستان این‌بار در بهبود روابط با پاکستان از پیش‌شرط‌های خویش به آسانی گذشت نخواهد کرد و نظر به موقف حکومت افغانستان، روابط میان دو کشور مربوط به همکاری صادقانۀ پاکستان در رابطه به پروسۀ صلح افغانستان است. حکومت افغانستان عملی ساختن تعهدات پاکستان را یکی از پیش‌شرط‌های مهم برای بهبود روابط با اسلام‌آباد می‌داند.