ئ” په پښتو تپل شوې”

ډاکتر ماخان میږی شینواری _

په خواشینۍ باید ووایم، چې زه په ګرامر، چې  اسم، فعل، صفت یا ستاین نوم اوکه نور څه شیان دي نه پوهیږم. خو بیا هم ګومان مې دۍ، چې په ژبه پوهیږم او د ژبلارې سره سم پرې لیکنې او خبرې کوم، خو په خواشینۍ باید ووایم، چې په ژبه کې دې ناسمونومو وناسمو ویونو ته یواځې زما فکر شوی، ځکه د بل چا لیکنې په دې هکله نه ګورم.

زه هم دا له دې امله لیکم، چې خبروته یې راواچوو او ژبه مو له ناسمونو سره مخامخ نه کړو.

راځم خپلې موخې ته  او هغه دا ،،ئ ،، ده

دا (ئ) په پښتو تپل شوې،هیله ده، چې ددې د کارونې څخه ځانونه وژغورو.

ولې؟

دا ،، ئ ،، همداسې ویلکیږي، لکه ،، ۍ ،، نوبیا ولې دا ،، ئ ،،.

ځنې وایي، چې دا یوه د فعل اودا بل د نوم او پرونوم  له پاره ده، خود صفت له پاره هم بله په کې نه شته.

دا به ومنو، چې دا دې داسې وي . پوښتنه موداده، چې ایا په دې نوروییګانو کې داسې نه ده؟ ، هغه په اسم، فعل اوصفت کې نه راځي؟

که راځي، نو د هغو له پاره بیا ولې نورې ییګانې نه لیکل کیږي؟

که داسې مخته لاړ شو، نوکومان مې دۍ، چې موږبه بیا په پښتو کې شل یا څلرویشت ییګانې ولرو.

دا  تازه په پښتوتپل شوې،،ئ ،، یواځې اویواځې د پښتو ناسمون دۍ.

وایي چې، تول نوي خواږه دي پرته له مرګه، نو ،، ئ ،، نوې په ژبه راتپل شوې، تل یې کاروو.او  چې ګورم، دایواځنۍ يې ده، چې تل یې دا ناسمون سم لیکو.

د  توري یا  نور هم ښه یې ، د غږ لرونکي توري له لارې نوم او فعل نه ټاکل کیږي. دا ،،ۍ،، یو غږدۍ اود هر څه سره راځي اوتر اوسه راتله، خوولې دې بیا د ،، ئ ،، له لارې، چې همهغه د،،ۍ ،، غږ په ځای یې بې له اړتیا راولو او له دې لارې  فعل وټاکو.

موږ په پښتو کې داسې یوه ،، ئ ،، نه لروده، چې له عربي مو پور کړه اوبله په عربي کې هم نه شته، چې د نورو ….له پاره یې راوړو، نو که دا ،، ئ ،، همهغو عربوته پرېږدو په ژبه کې مو نه دا چې کموالی نه راځې، ژبه موله ناسمون څخه ژغوري او که نه، نو د څه سره به مامخ شو؟

که د فعل یا کړ  یې بدلیږي، نو باید د ټولو پرونومونو له پاره دا کار وشي. نو ددې له پاره ځما وړاندیز به په لاندې توګه وي.

او که نه، نو له ،، ئ ،، هم تیر شۍ. ژبه هم ګډوډي نه مني.

وړاندیز:

پرونوم ……. کړ .. پخوانۍ ییګانې…اوس

ته  ………….ډوډۍ…..خورې……خورئ

تاسو……….. ډوډۍ….. خورۍ……خوری+

هغه، هغوي.. ډوډۍ……خوري……خوری+

که ما، موږ ..ډوډۍ…..خوړی……خوړی=

دا بیا کیدی شي د کړ او پوښتنې اونوروحالتونو له پاره هم نورې ورزیاتې کړي، کیدوني دي.

هیله ده، چې ټول به خبرې پرې وکړو

په شمیرپوهنه کې یوه لار( قانون) ده، چې که یوه لار د ۱ له پاره باورولري او هغه د ن له پاره هم باورولري، نوهغه بیا د د ن + ۱ له پاره باوري او همداسې دا بیا د  ټولو پیداېښتي ګڼونوله پاره باورلري. دا داسې نیمه نیمخوره دۍ، خو راسره ویې منۍ.

دلته هم چې یوڅه د یوه پرونوم کړ ،،یې،، بدلون له پاره باوري وي، نوهمهغسې لاربیا باید د نورو پرونومونو کړ ،، ییګانو،، له پاره هم باورولري.

په ژبه کې بیا پوښتنغونډالې راځي او نورګرامري څه، نو بیا به د هغوسره څه کوو؟

او که داسې وي، چې د  شپږ پرونومونو څخه د یوه پرونوم کړ له پاره بله ،،ئ ،، په خپله خوښه ټاکۍ، نو بیا به د دې نور پرونومونو پرته ددې نورو غږلرونکو تورو سره څه کوو؟

ایا د هغو څخه به هم د  کوم یو له پاره بل ډول غږټوری پیدا کوو؟

که بې لارې یو، خوباید دا بی لاري پرېږدواو که داسې نه انګیرو، نوبیا دا باید ټولیزه شي، یعنې د ټولو غږ لرونکوسره باید د کړ له پاره بل غږلرونکی وټاکو اود ټولو شپږ نومځاینیوو او همداسې د نومونوله پاره، چې دا به بیا موږ له خپلې ژبې پښیمانه کړي.

همداسې: تنباکو کرو کې هم باید دا کرو له پاره کرؤ ولیکو اوداسېنور.

ژبه مو ملکیت نه دۍ اودا پیداېښتي حالت یې د هرڅه له پاره بسیا کوي اوکه نه نوبیا خو ورته ناسم څه نه ټاکو.

یا تاسو د دې کار دلیل ویکۍ، چې ولې؟

راځۍ چې په ګډه دا د عربو ،،ئ ،، له پښتوبیرته لرې کړو، ډېرې یيګانې لرو.

په پای کې:  زه له ټولولوستونکو ډېره بخښنه غواړم او ستاسو د هر ډول ځږې ګوتنیونې هرکلی وایم.