،، تر ټولو ،،

د څېړنې پر بنسټ باندې یې پوره روښانونه:

له ډېر وخت څخه را په دې خوا د ،، تر ټولو،، مخامخ هڅېږم، چې په ځانګړې توګه دا  لږ تر لږه ژبپوهان او لیکوالان یې له لیکلو څخه تېر شي، خو دا کار نه کیږي، نو باید له دې څخه داسې وپوهېږو، چې په ځټه کښې – پر پوره خواشینۍ باندې باید ووایم- څوک نه ور باندې پوهېږی. که دا د هرې موخې لپاره هم لیکي، آن چې ژبلاریز هم ناسم دی. خوښ به شم، که تاسو هم زړه راباندې تش کړ.

— ولې ناسم دی؟

دا ،، تر ټولو ،، دې نور نه لیکو.

— دا ،، تر ټولو ،، په هرځاي کښې او د هر څه لپاره چې راوړل شي ناسم دی.

د دې مخامخ نو ولې د موږ ژبپوهان مرسته نه کوي؟

او دا به د څه لپاره په ډېر ګومان کاورل کیږي.

– دا ،،تر،، په ژبه کښې یو مورفېم دی، چې خپلواکه پوهېدنه نه لري او په ژبني جوړښتونو کښې یواځې او یواځې هلته کارول کيږي، چې پوله وي، لکه تر کور پورې او بله هر ډول کارونه یې ناسمه ده.

دا ،، تر ټولو،، د نورو ژبو څخه ناسم، چې سم یې  په ټوله کښې دۍ رانیول شوی: نور بدیلونه یې او په انګريزي او الماني یې نور بديلونه او  روښانونه:

– ټول سره یو ځای شمېرل شوي.

،، ګټه یې په ټوله کښې د دوه زره په شاوخوا کښې افغانۍ دي.،،

 د ټول په څېر پرېکړه:

،، دا په ټوله کښې ښه وده ده،،

د انکریزي بدیل پوهېنه یې:

Total یاaltogether   ټولټال، په ټوله کښې، یوځای ګڼل شوې یا ټول سره رایوځای شوې، په ټولې پرېکړې سره، ټول په ټوله کښې.

– دا په ټوله کښې لس ټنه انګور وو.

له الماني یې انډول  Insgesamt  په ټوله کښې: ټول یوځای شمېرل شوي.

پر سره یوځای راټول باندې پرېکړه.

د سره یوځایشويو، د یو بل سره اړونده ټول او نور.

او که دا ،، تر ټولو،، د پتلې لپاره کارول کیږي، نو هم لکه  د ې یو ډول څخه پرته بل ډول کیلکږي، نو هم ناسن دی.

که داسې ناسم یې د پرتلې لپاره لیکي، چې: سږ کال تر ټولو ډېر غنم شوي، نو سم یې داسې لیکو: سږ کا وټولو نورو تېرو کلونو ته ډېر انګور شوۍ.

دا دې هم ورزیاته وي، چې د موږ د لیکلوست خاوندان دا ،، تر ،، ډېر ناسم کاروي.

ستونځې چېرته دي؟

هغه ډېرې ستونځې مو په دې کښې دي، چې د پښتو په ژبلاریزو لیکنو کښې  هغه د الماني کاسوس die Kasus ( چې په الماني کښې څلور دي) او انګريزې  کېزcase  په پښتوحالت لیکو، بې له دې، چې دا په بام کښې ونیسو، چې دایو ژبلاریز وی دی.

یادونه: دا یادونه اړیینه ده، چې پهالماني او انګرېزی کښې نومځاینیو بڼه بلیږي یا ګردانیږي، خو په پښتو نومخاینیوي نه بڼه بدلیږي یا نه ګردنیږي، نو باید هغه د دې نور ژبو انډول ژبلاریز ولرودی شي او هغه یې دا مورفیمونه دی.

دلته دا مورفېمونه، تر، له، په، پر  او د دي، چې د نومونو او نومځاینیوو د مخه ځای نیسې، ( دادې د پرېپوزیشن سره دې نه بدلیږي، هغه خپله اړونده پوهېدنې لري. پښتو پرېپوزېشنونه نه لري) چې د د کړونو نومونو او نومځاینیو اړونده پوهېدنه ورکړي ( مورفېمونه خپلواکه پوهېدنه نه لري، خو دلته و نومونو نومځرو ته- چې پښتو نه بدلیږي- پوهېدنه وړکي)  پوهېدنه په ژبلاریز حالت یا کاسوس کښې د حالت سره اړوند بدلیږي او کړوني حالت څخه ونه کړوني حالت ته راځي یا نه کړونی حالتونه جوړوي ( هیله ده، چې دا  اړونده لیکنې د ما په کتابونو کښې وګورۍ، د ما کتابونه یواځني دي، چې په دې هکله لیکنې او پوره غزېدلې لیکنې لري).

بیا: هیله ده، د ما د اخرني کتاب دویمه برخه یا د حالتونو په هکله لیکني، چې په کتابتون.کوم کښې خواره شوي، وګوري.

جرمنې: د بون ښار د ۲۰۲۳ ز ک د اګست پنځمه.

***************************************