آیا احتمال سقوط افغانستان به جنگال تروریستان متصور است؟

منبع: انیستیتیوت سویس

نویسنده : فرانز جی مارتی

مترجم : سید جمال اخگر

در یک توافق نامه تاریخی که در29 فبروری سال 2020 میان طالبان و ایالات متحده آمریکا به امضا رسید ، طالبان متعهد شدند که به هیچ گروه تروریستی از جمله القاعده اجازه ندهند که از خاک افغانستان ایالات متحده و متحدین آن را مورد تهدید قرار دهد.

از آن زمان ، اطلاعات که بطور انحصاری توسط انیستیتیوت امور جهانی سویس (SIGA) جمع آوری شده حاکی از آن است که طالبان نه تنها قصد ندارند که روابط خود را با گروه های تروریستی بین المللی قطع یا محدود کنند بلکه در صدد تصرف بیشتر اراضی در افغانستان هستند.

درین که طالبان تا چه اندازه روی جنگجویان خارجی در افغانستان کنترول دارند در سایه ابهام قرار دارد، ممکن است افغانستان بار دیگر به پناه گاهی امن برای ترویست های خارجی مبدل شود.

– انکارهای نادرست رسمی طالبان از موجودیت جنگجویان خارجی

در جنوری سال 2020 ، ذبیح الله مجاهد ، سخنگوی طالبان ، از طریق تماس تلیفونی به همکار «سیگا» درافغانستان گفت که طالبان تمامی ضمانت های ضد تروریسم را که در توافق نامه با ایالات متحده داده بود را با موفقیت اجرا کرده است.

وی افزود: ” به همه مجاهدین (طالبان) دستور داده شده است كه اجازه ندهند كه كسی از خاک افغانستان برای کشورهای دیگر تهدید ایجاد کند، به اساس اطلاعات ما هیچ جنگجوی خارجی که باعث تهدید به کشور های غربی شود ، در مناطق تحت اداره ما وجود ندارند ”

این اظهارات ذبیح الله مجاهد در تضاد کامل با گزارش های رسمی و مستقل و برخی از جنگجویان طالبان در میدان جنگ قرار دارد زیرا به اساس این گزارش ها اعضای سازمان های تروریستی که از سوی سازمان ملل مانند القاعده اعلام شده ، در افغانستان باقی مانده اند.

سازمان ملل حتی در یک گزارش سال 2019 و اوایل سال 2020 با جزیات ادعا کرده است که میان طالبان و اعضای القاعده جلسات متعددی روی موضوعات همکاری در زمینه برنامه ریزی عملیاتی ، آموزش و تامین پناه گاه های امن برای اعضای القاعده در افغانستان صورت گرفته است.

اخیراً با کشته شدن چندین تن ازین تروریستان ثابت شد که جنگجویان اسلام گرایی خارجی هنوز در افغانستان حضور دارند.

در اکتبر سال 2020 ، حسام عبدالرئوف مصری معروف به ابومحسن المصری در عملیات نیروهای ویژه امنیتی دولت افغانستان در ولسوالی اندر ولایت غزنی واقع در جنوب غرب کشته شد. نامبرده عضویت القاعده را داشت ، دقیق نوع رابطه وی با این گروه در زمان مرگ مشخص نبود و یک افسر عالی رتبه پیشین سازمان «سیا» گفت که حسام عبدالروف به نحوی راه خود را از القاعده جدا کرده بود.

چندی نگذشت که در 2 نوامبر سال 2020 ، محمد حنیف ، مردی از شهر کراچی پاکستان و عضو شاخه ساحوی القاعده (القاعده در شبه قاره هند) در حمله نیروهای دولت افغانستان در ولسوالی بکوای ولایت فراه در غرب افغانستان کشته شد.

و در دهم یا یازدهم نوامبر سال 2020 ، عزیز یولداش تبعه ازبکستان فرزند طاهر یولداش فقید ، یکی از بنیانگذاران جنبش اسلامی ازبکستان – یک سازمان تروریستی اعلام شده توسط سازمان ملل ، در ولسوالی غورماچ ولایت فاریاب در شمال افغانستان کشته شد.

در حالی که جزئیات كشته شدن شبه نظامیان خارجی مذكور در افغانستان و روابط آنها با طالبان كم است ، این واقعیت كه اخیراً آنها در افغانستان و در مناطق تحت اداره طالبان كشته شده اند ، توسط منابع مختلف برای«سیگا» تأیید شده است. این منابع شامل افراد محلی که وابسته به دولت نیستند و بنابراین بعید است که اظهارات مغرضانه کنند. علاوه بر این ، طالبان که معمولاً چنین گزارش ها را تبلیغات دروغین دشمن دانسته محکوم می کنند- در مورد حوادث فوق به طرز مشکوکی سکوت کردند.

– سیاست داخلی آشکار طالبان: کنترول جنگجویان خارجی

اطلاعات بدست آمده طی ماه های گذشته حاکیست که طالبان قصد ندارند از جنگجویان خارجی فاصله بگیرند ، اما ظاهراً قصد کنترول آنها را دارند . به عنوان مثال در 13 سپتامبر 2020 احسان الله احسان سخنگوی سابق تحریک طالبان پاکستان(TTP) و گروه منشعب آن جماعت الاحرار عکس هایی از دو صفحه یک سند را به زبان پشتو توئیت کرد که گزارش شده توسط طالبان افغانستان نوشته شده است:

عنوان این سند “دستورالعمل های کنترول و نظارت بر پناهندگان” است ، در حالی که اصطلاح “پناهنده” چندین معنی دارد: این می تواند به معنای پناهندگان واقعی باشد اما طالبان برای اشاره به جنگجویان خارجی نیز این کلمه را استفاده می کنند. سند مذکور از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول اعلام می کند که یک بخش ویژه در کمیسیون اطلاعات طالبان مسئول “امور ثبت و کنترول پناهجویان قبایلی (منظور از مردم مناطق قبایلی پاکستان) و مجاهدین خارجی ، تجهیزات ، آموزش و پیشگیری از حوادث ناخواسته / ناخوشایند است . ”

بخش دوم تصریح می کند که همه “پناهندگان قبایلی” و “مجاهدین خارجی” باید با طالبان ثبت نام کرده و با آنها بیعت کنند و کارت های شناسایی دریافت کنند.

سومین و بزرگترین بخش آن با عنوان “الزامات شرایط اقامت پناهندگان و مجاهدین خارجی در افغانستان ” است و شامل مجموعه مقررات است که تعیین می کند پناهندگان و جنگجویان خارجی مجاز به انجام کدام کار ها هستند و کدام کار ها را نباید انجام دهند ،از دیدگاه اقدامات بین المللی ضد تروریسم ، مهمترین موارد در بخش سوم عبارتند از:

(بند8) پناهندگان و مجاهدین خارجی نمی توانند در امور هیچ کشوری دخالت کنند و فقط مجاز اند که در افغانستان فعالیت های جهادی داشته باشند.

(بند10) پناهندگان و مجاهدین خارجی به هیچ عنوان نمی توانند دولت یا شهروندان کشور های دیگر را تهدید کنند.

(بند 23) پناهندگان و مجاهدین خارجی نمی توانند مردم محلی یا افراد از کشور های خارجی را در گروه خود جذب کنند ” سایر مفاد این سند حداقل به طور ضمنی با بیان اینکه در چه شرایطی جنگجویان که تازه وارد افغانستان می شوند اقامت داشته باشند ، بند 23 را قابل تطبیق می دانند.

با توجه به این سند ، باید گفت که منبعی که این سند را به اشتراک گذاشته است ، سابقه چند رنگ داشته است ، در بهار سال 2017 احسان الله احسان توسط نیروهای امنیتی پاکستان بازداشت شد، و در گزارش های مختلف داستان های متفاوتی از چگونگی این اتفاق آمده است. به گفته مقامات پاکستانی ، احسان الله احسان خود را تسلیم کرده بود اما سخنگوی جماعت الاحرار ادعا کرد احسان الله در ولایت پکتیکا افغانستان دستگیر شده و سپس به نیروهای امنیتی پاکستان تحویل داده شده است. به هرصورت ، در اوایل سال 2020 ، احسان الله احسان تحت شرایط مشابه و مبهم که قابل تأیید نیست ، از زندان فرار کرد. با توجه به همه اینها ، احسان الله احسان یک منبع معتبر بشمار نمی رود.

با این حال ، یک شورشی طالب که هنوز با طالبان در تماس است ، به سیگا تایید کرد که این سند اصلی است و بطور مشخص بیان داشت که وی نسخه اصلی را با مهر رسمی طالبان در نزد یک دوست خود دیده است.

در حالی که گفته های دیگر توسط منابع دیگر قابل تأیید نیست ، اندرو واتکینز ، تحلیلگر ارشد گروه بحران بین المللی به سیگا گفت که محتوای این سند “شبیه گزارش هایی اوایل فبروری 2019 است که به اساس آن طالبان در حال ردیابی جنگجویان خارجی و وضع مقررات بر آنها بودند. ” به تایید سخنان واتکنز یک شورشی سابق طالبان گفت که در اواخر ماه می یا جون سال 2020 یک هییت طالبان به ولسوالی کامدیش ولایت نورستان در شرق افغانستان رفتند تا جنگجویان خارجی را که گفته می شد وابسته به القاعده هستند از شرایط اقامت در آنجا مطلع نمایند و آنها را از انجام هرنوع عملیات بدون رضایت طالبان منع کنند.

اینکه طالبان تلاش می کنند تا جنگجویان خارجی را در افغانستان کنترل کنند و محدودیت هایی را بر آنها وضع کنند چیزی جدید نیست. در واقع ، قبل از سرنگونی رژیم آنها در پی حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 ، طالبان در اوایل سال 2000 ، 13 نکته را به جنگجویان خارجی که در آن زمان در افغانستان بودند ، یاد آور شدند. این 13 نکته شامل این بود که جنگجویان خارجی باید خود را با طالبان ثبت کنند و بدون تایید و اجازه طالبان اجازه انجام عملیات را ندارند – دقیقاً نکاتی که اکنون مجدداً مطرح شده اند.

اکنون مانند آن زمان ، دلیل این که طالبان در چنین شرایطی این دستور را صادر کرده است ، آشکارا فشار های دولت های نگران از استفاده شدن خاک افغانستان برای آموزش تروریست های خارجی بوده است.

شورشیان پیشین همچنین ادعا کردند که طالبان در سالهای پس از پایان رژیم خود در اواخر سال 2001 چندین بار چنین شرایطی را وضع کرده بودند.

در این رابطه ، توجه به این نکته ضروری است که ، علیرغم برخی اظهارات مقامات آمریکایی چون مایک پامپیو، مبنی بر اینکه طالبان مجبور به قطع ارتباط با گروه های تروریستی فراملی مانند القاعده هستند ، حد اقل در متن اصلی که در دسترس عموم قرار دارد چنین تعهدی نیست. بر این اساس ، اگر طالبان قادر به کنترل موثر و جلوگیری از تهدید جنگجویان خارجی برای ایالات متحده آمریکا یا متحدانش باشند ، حتی اگر با جنگجویان خارجی روابط شان را کاملاً قطع نکنند این موضوع مطابق با متن اصلی توافق نامه خواهند بود.( لازم به ذکر است که یک ماده بصورت مخفی که الزاماً از طالبان خواسته است تا روابط خود را با القاعده و دولت اسلامی خود خوانده قطع کنند، شامل توافق نامه است ) اما این نمی تواند به طور قطعی تأیید شود و تا حدودی سوال برانگیز است.

– تردید ها در مورد جدیت طالبان برای کنترول جنگجویان خارجی

با این وجود ، دو مسئله اساسی در تلاش فعلی طالبان برای کنترول جنگجویان خارجی وجود دارد.

اولین مورد ، در این که طالبان تا چه حد در مورد جلوگیری از تهدید جهاد گرایان فراملی برای کشور های دیگر جدی هستند، شک و تردید وجود دارد.

این تردید ها از مطالب خاصی برخی از شرایط ناشی شده است که گفته می شود طالبان می خواهند بر جنگجویان خارجی حاضر در افغانستان تحمیل کنند ، به عنوان مثال ، بند 21 سند فوق الذکر بیان می کند که : “جدا از پرچم امارت اسلامی افغانستان ، پناهندگان و مجاهدین خارجی باید از برافراشتن پرچم های دیگر خود داری کنند تا از شک و تردید و مشکلات جلوگیری صورت گیرد”

گرچه نمی توان دلیل اصلی این شرط را تأیید کرد ، اما محتمل ترین توضیح که به نظر می رسد این است که طالبان می خواهند انکار پذیری قابل قبولی را تضمین کنند ، درصورتی که فعالیتهای چنین گروهی موجب نگرانی یا شکایت از طرف سایر کشورها یا جامعه بین المللی شود. از موجودیت شواهد واضح از حضور یک گروه در افغانستان جلو گیری کند.

به همین ترتیب ، شورشیان متذکره به سیگا گفتند که یکی از شرایطی که طالبان در ولسوالی کامدیش نورستان بالای جنگجویان خارجی وضع کردند ، ممنوعیت استفاده از سیم کارت های افغانستان بود زیرا با این کار طالبان می خواهند از حضور جنگجویان خارجی مدرکی در سوابق تلفنی بر جای نگذارند.

این نشان می دهد که طالبان از تخلفات احتمالی جنگجویان خارجی در افغانستان علیه سایرکشور ها آگاه هستند ، اما به جای جلوگیری یا فاصله گرفتن از چنین جنگجویان در صدد حذف رد پای و مدارک نشان دهنده رابطه طالبان با آنها در افغانستان است ، می باشند.

– سوالات در مورد توانایی طالبان در کنترول جنگجویان خارجی

حتی اگر طالبان در کنترول موثر جنگجویان خارجی در افغانستان جدی باشند و از تهدیدات آنها به سایر ملت ها جلوگیری کنند ، مسئله اصلی دوم این است که آیا آنها توانایی چنین کاری را دارند؟ این مسئله به وضوح نشان می دهد که 13 شرط را که طالبان در اوایل سال 2000 ، یعنی در اوج قدرت این گروه بالای جنگجویان خارجی وضع کرده بود ، نتوانست مانع صدور دستورحملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 رهبران القاعده که در آن زمان به افغانستان پناه برده بودند، شود.

با توجه به وضعیت فعلی و تا آنجا که سیگاه می تواند تعیین کند ، شواهد وجود دارد که طالبان گام های مشخصی را برای اطمینان قطعی از کنترول واقعی جنگجویان خارجی در افغانستان برداشته است.

یک افغان که نخواست از وی نام گرفته شود به سیگا گفت که به اساس اظهارات منابع محلی ، طالبان

جنگجویان را که از ازبکستان به ولسوالی غور ماچ ولایت فاریاب در شمال افغانستان سرازیر شده بودند خلع سلاح کردند و گفته می شود که عزیز یولداش را نیز طالبان کشته اند ،در حال که سیگا نتوانست این خبر را از سایر منابع تایید کند ، یک افسر اداره امنیت ملی ، افغانستان ، گزارش خلع سلاح شدن اتباع ازبکستان توسط طالبان در غور ماچ را محتمل دانسته افزود که طالبان محلی با شبه نظامیان ازبک که تلاش دارند ازبکستان را مورد تهدید قرار دهند و یاهم عملیات شان را در مرز های آن کشور تشدید کنند ، مخالف هستند.

تا هنوز مشخص نیست که ادعای خلع سلاح شدن جنگجویان ازبکستانی تا چه اندازه دقیق است با این حال کشته شدن عزیز یولداش خلع سلاح شده در یک منطقه تحت کنترل طالبان – اگرچه عاملان آن ، شرایط دقیق و انگیزه های آن مشخص نشده است – این مسئله بیشتر احتمال این را بالا می برد که شبه نظامیان خارجی در مقابل خلع سلاح شدن و تحت کنترول قرار گرفتن مقاومت می کنند.

این به نوبه خود سوالاتی را ایجاد می کند که طالبان در کدام شرایط می توانند جنگجویان خارجی را خلع سلاح کنند یا اقدامات دیگر را هنگام مواجه شدن با مخالفت یا مقاومت آنها روی دست گیرند.

عملیات طالبان بر ضد گروه دولت خود خوانده اسلامی یا داعش در شرق افغانستان نشان می دهد که آنها می توانند محدودیت ها را به زور بالای جنگجویان خارجی اعمال کنند ، اما تردید وجود دارد که آنها چنین کاری را کنند. این امر از این واقعیت ناشی می شود که طالبان – به دلایل عقیدتی و علل دیگر فقط با گروه دولت اسلامی می جنگند و نه با سایر گروه ها و جنگجویان خارجی که با آنها بیعت کرده اند. به گفته منبع افغان رفتار طالبان در برابر جنگجویان خارجی در غورماچ و مناطق اطراف آن از این قاعده مستثنی نیست. وی توضیح می دهد که طالبان به روابط دوستانه خود با جنگجویان خارجی در سایر مناطق ادامه می دهند.

به طور کلی به نظر می رسد که این یک مسئله منطقی باشد ، که طالبان برای جلوگیری از تهدید جنگجویان خارجی به کشور های دیگر شرایط وضع می کنند ، بدون این که به وضوح رابطه خود را با آنها قطع کنند.

در حالی که برخی از جنگجویان اسلام گرای خارجی ممکن تلاش داشته باشند تا تحت قیادت یک حکومت اسلامی طالبان زندگی کنند ، حد اقل تعدادی زیادی از آنها آرزوی ایجاد یک حکومت خلافت اسلامی فراملی و سرنگونی حکومت های به گفته خود شان غیر اسلامی در سرزمین های شان ، که آنها صریحاً در بیانیه های تبلیغاتی شان از آن حمایت می کنند- در سر می پرورانند.

بر این اساس ، جلوگیری از تهدید جنگجویان خارجی برای سایر ملل به معنای محرومیت وجودی آنهاست – بعید به نظر می رسد که آنها به شرایط وضع شده توسط طالبان تمکین کنند و از آرزو های که ذکر شد دست بکشند. احسان الله احسان ، سخنگوی پیشین تحریک طالبان پاکستانی و جماعت الاحرار به صراحت در پست وبلاگ منتشره 15 سپتامبر 2020 خود ذکر کرده است که هدف اصلی آنها سرنگونی دولت پاکستان است.

– پناهگاه امن برای جنگجویان اسلام گرا در افغانستان به چی معنی خواهد بود

همه ای موارد فوق نشان می دهد که در صورت به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان این کشور یک بار دیگر به پناه گاه های امن تروریستان خارجی با اجندا های فراملی مبدل خواهد شد. ارزیابی این که تهدید آنها به سایر کشور ها تا چه اندازه جدی خواهد بود دشوار است، اما این موضوع تا حدی از سوی کارشناسان مانند ( حضور جنگجویان اویغور در بدخشان ) اغراق آمیز است.

این نکته را باید یادآور شد ، که بدون شک القاعده در طرح ریزی حملات یازدهم سپتامبر از پناهگاه های خود در افغانستان استفاده کردند اما مکان های آنها در خارج از افغانستان نقش مهمی را در تسهیل این حملات داشت.

بر علاوه ، و حتی مهمتر از آن در سال 2001 ، القاعده توانست از تلاش های ضد تروریستی فراملی آن زمان سوی استفاده کنند ، کاری که اکنون نمی توانند انجام دهند.

سرانجام ، با توجه به این که تروریست ها با اجندا های فراملی مسلماً در کشور های سوریه ، یمن ، و لیبی ، جایی که حضور گسترده نظامیان بین المللی وجود ندارد ، نیز دارای پناه گاه های امن هستند. سوال این جاست، که آیا این شرایط که افغانستان بتواند دوباره به پناهگاه آسان تر تروریست های فراملی تبدیل شود ، تهدید جهانی ناشی از تروریست ها را کاملاً تغییر می دهد؟

با این حال ، خروج کامل نیروهای بین المللی از افغانستان احتمالاً خطر استفاده تروریست های فراملی برای استفاده از خاک افغانستان برای پناه بردن و طرح ریزی حملات و آموزش جنگجویان را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.

با این حال ، پس از تقریباً 20 سال حمله به رهبری آمریکا – اشتیاق برای یک ماموریت بزرگ ضد تروریسم در افغانستان و تلاش های فعلی ایالات متحده برای همکاری مشترک طالبان برای اجرای ضمانت های ضد تروریسم حد اقل در شکل فعلی برای دستیابی به موفقیت مشکوک است .

سوال این است که چگونه می توان خطرات ناشی از گروه های تروریستی فراملی را در افغانستان که بعید به نظر می رسد در آینده قابل پیش بینی خنثی شوند کاهش داد .

یک گزینه می تواند اعمال فشار بیشتر بر طالبان برای تغییر موضع فعلی آنها باشد. از آنجا که فشارهای نظامی در طی تقریباً 20 سال گذشته نتوانسته است به نتیجه برسد ، این فشار سیاسی است بطور مثال که باید بالای طالبان وارد شود تا آنها بدانند که در صورت که نگرش خود را نسبت به جنگجویان خارجی تغییر ندهند منفور جامعه جهانی خواهند شد ،طوریکه در اواخر دهه 1990 با انزجار بین المللی مواجه شده بودند.

گرچه نمی توان انکار کرد که ایالات متحده آمریكا در حال حاضر این كار را در مذاكرات پشت درب های بسته انجام می دهد ، اما تمایل آشكار آمریكا برای ترك عجولانه افغانستان و همچنان امتیازات داده شده توسط امریکا و جامعه جهانی به طالبان می شود به موضوع ابراز تردید کرد- این به نوبه خود به این معنی است که طالبان احتمالاً به همکاری با شبه نظامیان اسلام گرای خارجی که در افغانستان حضور دارند ادامه خواهد داد.