چندی قبل خانم نیلوفرصبیه دپلومات سابقه دار افغانستان، جناب حامدمحمود، مقیم آلمان درتلیفون از من پرسیدند که ایا دیوان نرجنداس هندوکه عضویت هیات مذاکرات صلح راولپندی را با جانب انگلیس در1919داشت، ایا وزیرمالیه دولت امانی بود یا خیر؟ زیرا بعضی از هموطنان ما براین باوراندکه اووزیرمالیه در کابینۀ امانی بوده است.من به این خانم محترم وعده دادم که در سرفرصت به این موضوع خواهم پرداخت.اکنون آن فرصت برایم دست داد تا به سؤالشان جواب بدهم.
سه منبع مهم تاریخ معاصر افغانستان درصد سال اخیر عبارت اند از:
1- افغانستان درمسیرتاریخ ازغبار،
2- افغانستان در پنج قرن اخیر از فرهنگ،
3- سلطنت امان الله شاه واستقلال مجدد افغانستان، ازعزیزالدین وکیلی پوپلزائی.
بنابر کتاب سلطنت شاه امان الله، آخرین تالیف عزیزالدین وکیلی پوپلزائی، پس از آنکه شاه امان الله در ۹ حوت ۱۲۹۷ به سلطنت رسید، تشکیلات سابقه را لغو وبجای آن تشکیلات جدید عصری را رویکار آورد که مشتمل بر ده اداره بود و هریک بنام “نظارت خانه” یاد می شد ودر راس هریک آن یک مسئول بنام “ناظر” قرار داشت.
نظارت حربیه، نظارت امور خارجیه، نظارت مالیه، نظارت داخلیه، نظارت زراعت، نظارت تجارت، نظارت عدلیه، نظارت امنیه، نظارت نقلیات و نظارت دربار.
علاوه براین ادرات علمی بنام های علماء حضور و شورای علوم ، دارالامان معارف، مجلس وضع قوانین وریاست عمومی شوری نیزبوجود آمدند تا آنکه چندماه بعد نظارت معارف تشکیل شد. از آغاز سال ۱۳۰۰ ش نام نظارت خانه به وزارت تعویض گردید. پوپلزائی اسامی وزیران کابینه امانی را که در برج حوت 1297 مقررشده بودند چنین یادمیکند:
محمودطرزی، ناظرامورخارجیه
محمدنادرخان سپه سالار،ناظرحربیه
محمودخان[ولد احمدخان]،ناظرمالیه
علی احمدخان[ولدخوشدلخان]،ناظرداخلیه
عظیم الله خان(ولدعباسخان]،ناظرزراعت
غلام محمدخان[ولد غلام مرتضی خان]،ناظرتجارت
محمدسلیمان[ولدمحمدآصف خان]، ناظرمعارف
محمدابراهیم خان[ولدمحمدسرورخان]، ناظرعدلیه
نظام الدین خان[ولدفقیرمحمدخان]،ناظرنقلیات
محمودخان[ولدمحمدشاه خان]، ناظر دربار
عبدالرشید خان، منشی(پوپلزائی،سلطنت امان الله شاه واستقلال مجدد افغانستان،چاپ انتشارات اکادمی علامه رشاد،کندهار۱۳۹۶،بخش ۱، ص ۲۱۳-۲۱۴)
غبار وفرهنگ، اسامی کابینۀ دولت امانی را باکمی اختلاف چنین ذکرمیکند:
صدراعظم : سردارعبدالقدوس خان اعتمادالدوله
وزیرحربیه: سپهسالارصالح محمدخان[بعد سپهسالارمحمدنادرخان سپس محمدولیخان ودراخیرعبدالعزیزخان]
وزیرخارجه: محمودطرزی[بعدمحمدولیخان؛محمدصدیق خان چرخی]
وزیرمالیه : میرزامحمودخان [بعدمیرهاشم خان، معین وزارت مالیه]
وزیرداخله: علی احمدخان شاغاسی[بعد عبدالعزیزخان ،عبدالاحدخان مایار]
وزیرتجارت: غلام محمدخان وردکی[بعد عبالهادیخان داوی،علی محمدخان]
وزیرعدلیه : محمدابراهیم خان[بعد سردارحیات الله خان]
وزیرمعارف: سردارعبدالحبیب[بعدسردارعبدالرحمن خان، محمد سلیمانخان، سردارحیات الله خان ؛دراخرفیض محمدخان زکریا]
وزیرزراعت: علی جانخان
وزیرنقلیات : غلام قادرخان
وزیرامنیه [امنیت ملی]: شجاع الدوله خان غوربندی
مدیرمستقل طبیه: سردارکبیرالله سراج
وزیردربار: محمدیعقوبخان
ودر رأس همه شاه امان الله قرارداشت. (غبار، افغانستان درمسیرتاریخ،ج1،ص ۷۹۵،فر هنگ، افغانستان درپنج قرن اخیر،جلداول،صص ۵۳۱-۵۳۲)
با توجه به سه منبع فوق الذکر،بملاحظه میرسدکه درکابینۀ اعلیحضرت امان الله خان نرنجداس هندو بجز عضویت در هیات مذاکرات استقلال با جانب انګلیس کدام مسئولیت رسمی دیګری چون وزارت مالیه یا کدام وزارت دیگری را برعهده نداشته است.
پایان
Comments are closed.