کارزما چیست وکارزماتیک چگونه کسی است؟

کار زما اصطلاح سیاسی درجامعه شناسی است وبا کیش شخصیت پرستی بستگی دارد. نویسندگان شورای نظار اغلب این اصطلاح را در بزرگ نمایی از احمدشاه مسعود بگار می برند.

داکتر اکرم عثمان درآخرین اثر تاریخی خود(افغانستان درصدسال اخیر) براین اصطلاح مکث‌ کرده ومفهوم آنرا توصیح نموده است. برای آنکه سایرهموطنان ما با معنا ومفهوم این اصطلاح بیشترآشنا شوند نکاتی از تحقیقات این نویسنده دانشمند در زیر بازتاب می یابد.

داکتراکرم عثمان مینویسد: «این اصطلاح درجامعه شناسی «ماکس وبر» حایزاهمیت فراوان است وپرده از ابهامات پیرامون نقش شخصیت وقدرت درمشرق زمین برمیدارد.

«ماکس وبر» درکتاب معروفش(اقتصاد وجامعه) آنجاکه ازجامعه شناسی سیاسی بحث میکند،شرح مبسوطی دربارۀ انواع سیادت وسلطۀ سیاسی دارد که در آن برمبنای مشروعیت درساختار های مختلف دولتی اعم از شرقی و غربی، سنتی و معاصر، فئودالی و پاتریمونیال و«کاریزمایی» پرداخته است.

«وبر» بعد از تشریح دولت پاتریمونیال از نوع دولت فراعنه مصر،از مشروعیتی یاد میکند که از قدرت «کاربزما» سرچشمه میگیرد.

«کاریزما» چیست ، و یک رهبرشرقی درهالهٔ چنین مقوله ای چگونه چهره مینماید؟

ماکس وبر،درکتابش چنین توضیح میدهد:«مردمان شهر- دولت های گوناگون- چون از ستم خداوندان زمینی بجان آمدند، به خدای آسمانی پناه بردند تا شاید به یمن بندگی او از بردگی این ناخدایان بگسلند و جان و مال و عیال خود را از خدنگ و نیرنگ آنان برهانند. ولی هنوز پاسی از ابداع این مفر و ملجا نگذشته بود که خدایان زمینی ادعا کردند که نظر کرده، خدا گزیده، خدازاده خداسایه،یا بطورخلاصه نماینده خدا بروری زمین هستند واز حقوقی برخوردارند.دیری نپائید که چنین ادعاهایی وچنین مدعیانی طرفدارانی یافتند و به تبلیغ و تلقین نظریۀ پرستش شخصیت پرداختند. فراعنه مصر(خدایگونه)، امپراطورچین (فرزنداسمان)،شاهان ایرانی ساسانی (خدایگان)،خلفای اموی، عباسی وترک… که القاب امیرالمومنین وظل الله را زیورنام خود ساختند، ازاین قماش بوده اند….از آنجا که ذهن انسانی ودرونمایه آن یعنی باورواعتقاد قابل القاء تلقین وتربیت است، به تدریج درطول تاریخ نظریۀ خدادادی بودن قدرت به عنوان یک خاستگاه مقدس، چالش ناپذیر در وجدان جمعی مردمان برخی از جوامع از آنجمله جامعۀ هندی برهمائی جا افتاده وبه عنوان بخشی ازمیراث فرهنگی از نسلی به نسلی دیگر منتقل شده و در هرانتقالی هریک از میراث خواران اندیشمند برهانی و ایقانی بدان افزوده و پالیده ترش کردند….

یکی ازباستانی ترین آثارمدون بشری «وداهای برهمائی» هستند.دراین آئین، برهمن ابرمرد از برکت «مانا»یا«کارما»که درجان وجسم او از روز ازل نهاده شده بر دیگر مردمان برتری دارد…. دراسطوره های ایرانی«کارما» بصورت «فَّرایزدی» پدیدارمیشود و از صفات ایزدان فربخش محسوب میگردد. از دیدگاه واژه شناسی ترکیبات آن را درنام های فریدون، فروردین،فرداد(فردا)، فرید، فرنود، فرهود،فرهی میتوان یافت….همه زمانی وهمه مکانی اندیشۀ کارما وپندار فرّ، قرن بیستم رادر برگرفت ودانشورانی مانند ماکس وبر ( M.Weber) آلمانی این نگرش اسطوره ای- دینی را از تاریخ برگرفته و به ساحت جامعه شناسی روانشناسی نیزکشاند.

«وبر» با تکیه به ویژه گی های تنی- روانی برخی از شخصیت های اجتماعی و روانشناسی معتقد است که آنان از برکت قدرت جاذبۀ خارق العاده ای که دارند می توانند گروهی ازعوام رامفتون ومسحور خود ساخته به دگرگونی انقلابی دست بزند. او راز کلیدی اعجاز را درنوعی خصیصه وخصلتی می یابد که اصطلاحاً آنرا«کارزما»(Charisma) می نامند.

«ماکس وبر» آن را چنین تعریف میکند:کیفیت استثنائی شخصی که به نظرمیرسد یک قدرت فوق طبیعی، فوق بشری ویا دست کم غیر عادی است که از برکت آن چنین مردی سرنوشت ساز جلوه میکند وبدین دلیل مریدان یا هوادارانی گرد او جمع میشوند.» (رک:محمدباقرمومنی،دین ودولت درعصرمشروطه، چاپ،اول۱۹۹۳،نشرباران، سوئد،ص۷۵-۷۶)

وچنین پنداری قرنها درنظام شاهنشاهی هخامنشی وساسانی درایران ونظام های مشابه درکشورهای همجوار میهن ما اندرکار بوده است وتداوم قداست شاهان وشهزادگان وسلاطین را تضمین کرده است.». (اکرم عثمان،بخش دوم،ص ۲۶-۲۷)

با تعریفی که از دانشمند آلمانی دربارهٔ کارزما درفوق خواندیم بروشنی معلوم میشود که آن تعریف درحق احمدشاه مسعود صدق نمیکند. مسعود نه بلحاظ فزیکی وتنومندی سیمای جذاب داشت ونه بلحاظ دانش و فصاحت کلام‌ آدم فوق العاده ای بود تا مردم را مجذوب صورت وسیرت خود کند. پس از تجاوزشوروی برافغانستان رسانه های غربی ازجمله رادیو بی بی سی ورادیو۲۴ ساعته فرانسه وصدای امریکا به نفع مسعود بسیارزیاد تبلیغ میکردند درحالی که مسعود به لحاظ کرکترجهادی و آموزشهای تخریب کارانه ایکه از سوی سازمان استخبارات نظامی پاکستان (ISI)یکجا با گلبدین وربانی دیده بود درتخریب نهادهای فرهنگی واقتصادی افغانستان وویرانی شهرکابل‌وقتل بیش از ۷۰ هزارمردم کابل هیچ تفاوتی با ګلبدین حګمتیار ندارد.گلبدین را مردم کابل قصاب کابل لقب دادند،بنابرین هرلقبی که گلبدین مستحق باشد، مسعود هم مستحق همان لقب حواهد بود.نه قهرمان ملی ونه شخصیت کارزماتیک!

کتاب”جنگ ارواح” نوشته ستیوکول ‏امریکائی یکی از اسنادمهمی است که بخوبی ابعاد شخصیت مسعود را افشا میکند. ‏ براساس مدارک و شواهد این کتاب وکتابهای که از سوی رجال نظامی اتحاد شوروی سابق نوشته شده اند، همه گواه این حقیقت اند که احمدشاه مسعود، از روز ورود خود به پاکستان (۱۹۷۴) تا روز مرگ خود (۹سپتمبر۲۰۰۱) به سازمانهای استخباراتی کشورهای پاکستان، روسیه، امریکا، فرانسه، انگلیس،هند وایران جاسوسی میکرده واز تمام این کشورها معاش وامتیازات نقدی وجنسی میگرفته است.این درحالی بود که ازثروتهای ملی مردم افغانستان یعنی معادن کشور نیز سوء استفاده میکرده است، (به مقالات آقای داکتر میرعبدالرحیم عزیز، در افغان جرمن آنلاین زیر فایل احمدشاه مسعود رجوع شود) وبراساس کتاب ریاستS،دومین اثر ستیو کول، احمدشاه مسعود برای ISI وCIA ودیگر کشورها جاسوسی میکرده است !

القاب قهرمان ملی می باید برطبق مقرراتی صورت بگیرد و یا صورت ‏میگرفت. درغیر آن اگر بهرکه بیشتر آدم کشته، وبیشتر خانه خراب کرده، و بیشتر پلها وپلچکهاو‌پایه های برق ومکتب هارا تخریب کرده ‏و بیشتر درخدمت بیگانه گان قرارگرفته باشد،القاب قهرمانی ومارشالی داده شود،اکثرسران تنظیمهاوقوماندانان جهادی خود را مستحق لقب قهرمانی میدانند؟!

پایان ۲۸/۴/۲۰۲۳