اهميت جيوپوليتيکي بحيره احمر

– معرفي مختصر جغرافيايي :

بحيره سرخ ( بحيره احمر ) نوار باريک و طولانی  به طول 1930 کیلومتر از تنگه کانال سوئز تا تنگه باب المندب است که  اوسط عرض آن 280 کیلومتر و حداکثر عرض آن 360 کیلومتر بوده و اوسط عمق آن در حدود 490 متر تخمین زده می شود و در برخی مناطق عمق ان طور متوسط  ​​به  2300 متر نيز  می رسد .

  اين بحيره با مساحت 438000 کیلومتر مربع در رتبه یازدهم قرار دارد .

  بحرالاحمر، در واقع خلیج و بخشی از اقیانوس هند محسوب می‌شود که در جنوب غربی آسیا و میان دو قاره آسیا و آفریقا قرار دارد . این بحيره در قدیم با نام‌های « بحيره قلزم» و « بحيره حجاز» نیز شناخته می‌شد . موقعیت جغرافیایی این بحيره تقریبا شمالی – جنوبی است و زاویه اندکی از شمال به سوی غرب دارد. این پهنه آبی وسیع در جنوب از خلیج عدن و تنگه باب‌المندب آغاز و تا شبه‌جزیره سینا ، خلیخ عقبه و خلیج سوئز در شمال ادامه می‌یابد . شبه‌جزیره سینا تنها منطقه مصر است که در قاره آسیا قرار دارد .

حاشیه شمال شرق و شرق قاره آفریقا (کشورهای مصر، سودان ، اریتره و جیبوتی) سواحل غربی و حاشیه غربی شبه‌جزیره عربستان در قاره آسیا (کشورهای عربستان سعودی ، یمن و اردن) سواحل شرقی بحيره سرخ را می‌سازند . طولانی‌ترین خط ساحلی بحيره سرخ در کشورهای مصر و عربستان قرار دارد . بحيره  سرخ تقریبا شکلی مستطیلی دارد و سواحل شرقی و غربی آن موازی با یکدیگر قرار گرفته‌اند .

بیشتر سواحل بحيره سرخ در مناطق صحرايي کره زمین قرار دارند . موقعیت جغرافیایی خاص این بحيره سبب شده تا بیشتر اوقات در معرض وزش بادهای شدید و طوفان‌های بحري باشد . سیستم جریان زیر آبی بحيره سرخ یکی از دلایل ایجاد تعادل ظریف و آب‌وهوای منحصربه‌فرد در بحيره سرخ است . حد وسط شوری آب بحرالحمر حدود 38 درصد برآورد می‌شود . گرمای بیش از حد منطقه و انحلال نمک‌های زیاد ، این بحيره را به یکی از شورترین و گرم‌ترین بحيره های کره زمین تبدیل کرده است .

 – بحيره سرخ که در بخشی از دره بزرگ ریفت با پیاده روهای کم عمق واقع شده است ، میزبان تعداد زیادی از حیوانات بحري و صخره های مرجانی و بیش از 1000 گونه بی مهرگان است و یکی از بحيره هایی است که در قسمت های شمالی منطقه گرم سير وجود دارد .

 زمین شناسی :

 بحيره سرخ با جدا شدن شبه جزیره عربستان از قاره آفریقا به دلیل حرکت پليت ها , بحيره سرخ تشکیل می شود که این شکاف در دو مرحله آغاز شد :

 1 – آفریقا 55 میلیون سال پیش از شبه جزیره عربستان دور شده و باید 30 میلیون سال پیش خلیج سوئز را باز کند زیرا قسمت شمالی آن 20 میلیون سال پیش باز شده است .

 2- مرحله دوم حدود 4 میلیون سال پیش آغاز شد و منجر به تشکیل حوض کوچک در خلیج العقبه و قسمت جنوبی بحيره سرخ شد .  حرکت صفحات همچنان ادامه دارد زیرا فعالیت های لرزه ای و آتشفشانی نشان دهند اين گواه است .

 وجه تسميه نام بحيره احمر :

 بحيره سرخ در تاریخ نام های بسیاری مانند دریای قلزیم ، بحيره ابیشا و بحيره حجاز به خود گرفته است.

 در مورد منشأ نامیدن آن “دریای سرخ” نظرات مختلفی وجود دارد :

 1- به دلیل شکوفه دادن فصلی نوعی الجي هاي سرخ در نزدیکی سطح آب .

 2- به دلیل وجود زنجیره هایی از کوه های سرخ رنگ در امتداد ساحل غربی ، سایه های آنها در سطح بحر منعکس شده و رنگ سرخ يا قرمز را به خود می گیرد.

 3 – ارتباط با صحرای مصر که قبلاً زمین سرخ نامیده می شد .

 4 – به دلیل وجود برخی از قبایل یمنی است که در کنار دریا زندگی می کردند و این قبایل را «قبایل سرخ» می نامیدند .

 5- در قدیم چهار جهت را با رنگ ها استنباط می کردند ، قرمز نشان دهنده جنوب ، سیاه نشان دهنده شمال ، و بنابراین ابحار نام رنگ ها را به خود می گرفتند .

– اهميت جيوپولیتیکي   :

بحيره احمر  به عنوان یک مسیر دریایی حیاتی برای تردد تجاری بین اروپا و آسیا , همچنین برای انتقال نفت از خلیج فارس به بحيره مدیترانه اهمیت زیادی دارد . این بحيره در طول تاریخ به عنوان یک پیوند حیاتی در شبکه جهانی آبراه ها از مدیترانه تا اقیانوس هند و اقیانوس آرام عمل کرده است . یک مقام دفاعی ایالات متحده به درستی از آن به عنوان “بین الدولتي-95 سیاره” یاد شده است که نشان دهنده اهمیت استراتژیک و اقتصادی آن است . مرکزیت بحيره سرخ در تجارت دریایی و نقاط خفقان آن توجه فاتحان را از اسکندر مقدونی تا ناپلئون  به خود جلب کرده است و آن را به موضوعی مورد توجه در امور جيوپولیتیک تبدیل کرده است .

بحيره سرخ یک شریان اقتصادی حیاتی است و احتمالاً در دهه‌های آینده اهميت ان بیشتر خواهد شد . از نظر جيووپولیتیکی، باید به طور فزاینده ای به تنهایی شایسته توجه سیاست یکپارچه تلقی شود ، شاید بیشتر از تمرکز سنتی و گسترده «خاورمیانه» سیاست گذاران آمریکایی و اروپایی . بیش از 10 درصد تجارت جهانی هر ساله از بحيره سرخ می گذرد و از دو تا از 10 آبراه استراتژیک جهان، باب المندب در ورودی جنوبی اين بحيره و کانال سوئز مصر در شمال عبور می کند .

منطقه شامل کشورهای ساحلی بحيره سرخ در امتداد سواحل شمال شرقی آفریقا و شبه جزیره عربستان برای رشد فوق العاده آماده است . پیش بینی می شود که جمعیت ان تا اوایل دهه 2050 از حدود 620 میلیون به نزدیک به 1.3 میلیارد نفر افزایش یابد و تولید ناخالص داخلی در همان دوره از 1.8 تریلیون دلار به 6.1 تریلیون دلار افزایش یابد . اما امروزه سواحل آفریقا این منطقه عمدتاً توسعه نیافته است و به دلیل کمبود زیرساخت ها و بنادر تجاری بزرگ در آب های عمیق محدود شده است. با آشکار شدن پتانسیل منطقه، منافع سیاسی، اقتصادی و نظامی در منطقه بحيره سرخ در حال افزایش است – و به همین ترتیب درگیری های مسلحانه و بی ثباتی سیاسی افزایش می یابد .

اهمیت جيواستراتژیک بحيره سرخ یک پیشرفت اخیر نیست . در زمان های قدیم ، این مکان به عنوان یک گذرگاه معجزه آسا برای حضرت موسی و پیروانش بود که از حکومت ظالمانه فرعون مصر فرار کردند . به همین ترتیب ، یاران حضرت محمد (ص) که در مکه شکنجه و فشار شديد را متحمل شده بودند ، از راه بحيره سرخ به حبشه ، منطقه‌ای که بخش بزرگی از شاخ کنونی آفریقا را در بر می‌گیرد ، پناه گرفتند و از آنها محافظت کردند ، همانطور که دکتر یوسف شیخ عمر در اثر خود  , در مورد  ذکر کرده است .

 پویایی های جيوپولیتیکی در منطقه بحيره سرخ در سال 2019 :

قدرت های استعماری مانند بریتانیا ، فرانسه و ایتالیا ارزش امنیتی و اقتصادی منطقه را به رسمیت شناختند و آنها را به ایجاد پایگاه های نظامی در بنادر اصلی بحيره سرخ از جمله مصر ، اریتره ، جیبوتی ، سومالی و یمن سوق داد . این روند در طول جنگ سرد با پیروی از ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی ادامه یافت .

در طول دهه گذشته ، کشورهای بزرگ به طور فزاینده ای توجه خود را بر این منطقه متمرکز کرده اند . به عنوان مثال ، چین و جاپان اولین پایگاه های نظامی خود در خارج از کشور را در جیبوتی ، کشوری کوچک واقع در شاخ آفریقا در لبه تنگه باب المندب ، که به عنوان دروازه جنوبی بحيره سرخ و یک مرکز بین المللی حیاتی عمل می کند ، ایجاد کرده اند .

 راهرو حمل و نقل :

جیبوتی به دلیل اهمیت جيواستراتژیکی خود به عنوان یک مکان کلیدی برای پایگاه های نظامی ساخته شده توسط ایالات متحده و همچنین کشورهای اروپایی و آسیایی برای حفظ منافع خود در بحيره سرخ ظاهر شد. جیبوتی علیرغم اندازه کوچک و چشم انداز بایر خود ، با موفقیت از مزیت جيوپولیتیکی خود برای جمع آوری رونق اقتصادی و به رسمیت شناختن جهانی استفاده کرده است .

دریای سرخ به عنوان رابطه بین آب های استراتژیک بحيره مدیترانه ، کانال سوئز ، تنگه هرمز و اقیانوس هند عمل می کند . این منطقه به عنوان یک حوزه بحري با یک نقطه توقف نظامی عمل می کند و مسیرهای تامین کارآمد نفت و گاز ، تجارت ، کبل های اطلاعاتی و عملیات نظامی را تسهیل می کند .

در نتیجه ، این کشور همچنین با چالش هایی مانند اختلافات مرزی دریایی ، تهدیدات فراملی و جنایات بین المللی از جمله دزدی دریایی و تروریسم ، تخلیه غیرقانونی زباله های سمی و مواد کیمیایی ، ماهیگیری غیرقانونی ، سرقت منابع طبیعی ، قاچاق اسلحه و مواد مخدر ، نشت نفت و… مواجه است .

با توجه به این عوامل، موضوع امنیت و حضور نظامی برای تضمین آزادی دریانوردی ، تنظیم تجارت و حفاظت از تنگه باب المندب که به عنوان دروازه ورودی استراتژیک جنوبی به بحيره سرخ عمل می کند ، مطرح می شود . این حضور به ویژه در اریتره ، جیبوتی و سومالی که میزبان مسیرهای دریایی مهم هستند و به عنوان پایگاه لوجستیکی برای فعالیت های تجاری بین المللی عمل می کنند ، برجسته است .

علاوه بر این، رقابت و تنش فزاینده ای بین قدرت های جهانی ، به ویژه ایالات متحده ، چین و روسیه وجود دارد .

روسیه در تلاش برای تقویت روابط با خرطوم و سایر کشورهای منطقه ، از حضور خود در بندر سودان برای ایجاد مشارکت های تجاری و اقتصادی سودمند متقابل و همچنین ارائه کمک به کشورهای آفریقایی که به دلیل غرب متحمل شکست های اقتصادی و انسانی قابل توجهی شده اند استفاده می کند .

از سوی دیگر ، چین و ایالات متحده درگیر رقابت برای توسعه سیستم‌های ارتباطی برای نیروهای نظامی و امنیتی ، ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی و ایجاد شبکه‌های نظارتی در آفریقا هستند . در حالی که پکن برای مالکیت تأسیسات بندری آفریقا لابی می کند ، واشنگتن قصد دارد با حذف سودان از فهرست کشورهای حامی تروریسم ، همکاری امنیتی با خرطوم را احیا کند .

با توجه به این واقعیت ها ، تأمل در مفهوم جيوپولیتیک حائز اهمیت است .

جيوپولیتیک مطالعه چگونگی تأثیر عوامل جغرافیايي بر سیاست و روابط بین‌الملل است . تحلیلگران در این زمینه تعاملات بین بازیگران مختلف از جمله افراد ، سازمان ها ، شرکت ها و دولت های ملی را بررسی می کنند و اینکه چگونه این تعاملات بر فعالیت های سیاسی ، اقتصادی و مالی تأثیر می گذارد .

این روابط برای درک سرمایه‌گذاری‌ها بسیار مهم هستند، زیرا به عوامل کلیدی مؤثر بر عملکرد سرمایه‌گذاری ، مانند رشد اقتصادی ، عملکرد تجاری ، نوسانات بازار و هزینه‌های مبادله کمک می‌کنند .

تعريف ديگر مبارزه بر سر كنترل نهادهاي جغرافيايي با بعد بين المللي و جهاني و استفاده از اين گونه نهادهاي جغرافيايي براي منافع سياسي است .

جيوپولیتیک دو جنبه به هم پیوسته را در بر می گیرد: عملکرد جيوپولیتیک، که شامل اقداماتی مانند ارتکاب حملات تروریستی یا استقرار نیروها در کشورهای خارجی است ، و نمایندگی جيوپولیتیک ، که به نمایش این اقدامات به عنوان عادلانه یا اخلاقی اشاره دارد در حالی که اقدامات دشمنان را به عنوان تهاجمی و غیرقابل توجیه نشان می دهد. .

جيوپولیتیک چارچوبی برای درک پیچیدگی های جهان ما فراهم می کند . سیاست جهانی یا پیگیری دستیابی به اهداف خود در عرصه جهانی مستلزم دیدگاه جغرافیایی است . جيوپولیتیک توضیح می‌دهد که چگونه کشورها ، شرکت‌ها ، گروه‌های تروریستی و سایرین تلاش می‌کنند تا با کنترل ویژگی‌های جغرافیایی جهان ، که به آن موجودیت‌های جغرافیایی می‌گویند ، به اهداف سیاسی خود دست یابند . این موجودیت ها مکان ها ، مناطق ، قلمروها ، مقیاس ها و شبکه هایی را در بر می گیرند که جهان را تشکیل می دهند .

به گفته کالین فلینت ، نویسنده کتاب مقدمه ای بر جيوپولیتیک، بنابراین ، جيوپولیتیک را می توان به عنوان مبارزه برای کنترل بر این نهادهای جغرافیایی ، که دارای ابعاد بین المللی و جهانی هستند ، و استفاده از این موجودات برای مزیت سیاسی درک کرد .

شاخ آفریقا به عنوان مرکز صلح و امنیت جهانی :

نه تنها در بحر ، بلکه در خشکی ، شاخ آفریقا نقشی اساسی در صلح و امنیت جهانی ایفا کرده است . این کشور به عرصه رقابت بین قدرت های فرامنطقه ای از جمله آمریکا ، چین و روسیه که رقبای استراتژیک جهانی هستند ، تبدیل شده است  .

قدرت های بین المللی مهمی مانند اتحادیه اروپا و اعضای آن ، هند و جاپان در منطقه حضور دارند . چندین کشور خاورمیانه ، عمدتاً اعضای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) به رهبری امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) و عربستان سعودی ،  همچنین ترکیه ، ایران و قطر نیز در این منطقه درگیر رقابت هستند .

حوزه بحري شاخ آفریقا دارای منابع طبیعی مانند ذخایر نفت و گاز ، حیات بحري ، کشتیرانی و خدمات بندری است . تحلیلگران تخمین می زنند که سومالی حدود 110 میلیارد بشکه ذخایر نفتی در داخل و خارج از ساحل دارد که به طور بالقوه آن را به هفتمین دارنده بزرگ ذخایر نفت در جهان تبدیل می کند . علاوه بر این، گفته می شود که سومالی تقریباً 440 تریلیون فوت مکعب گاز در بحيره دارد که می تواند آن را به عنوان چهارمین دارنده بزرگ ذخایر گاز در سطح جهان قرار دهد .

شاخ آفریقا به دلیل اهمیت استراتژیک ، رقابت برای نفوذ بر بحيره سرخ و کشورهایی که برای تجارت و ترانزیت به آن متکی هستند ، به بخشی جدایی ناپذیر و پیوندی بین سیستم های امنیتی خاورمیانه، هند , بحيره مديترانه و اقیانوس آرام تبدیل شده است . در نتیجه، تحولات شاخ نه تنها این مناطق را شکل می‌دهد ، بلکه مستقیماً بر محیط‌های سیاسی ، اقتصادی و امنیتی آنها تأثیر می‌گذارد .

بحيره سرخ ، خلیج‌فارس ( خليج عربي ) و شاخ افريقا را می‌توان تا حدودی از دریچه دوگانگی با مفاهیم متضاد بحيره سرخ به‌عنوان ویژگی وحدت‌بخش یا تقسیم‌کننده درک کرد . در حالی که مردم و دولت‌ها در طول نسل‌های متمادی در این مسیر بحري باریک تعامل داشته‌اند ، روندهای جهانی مانند افزایش نابرابری، تغییر مراکز قدرت، افزایش مهاجرت، تقاضاهای مردمی برای دموکراسی و رقابت شدید تجارت بحري اکنون مرزها را در سراسر بحيره سرخ محو کرده‌اند . نظم فرامنطقه ای در حال ظهور ، خواه مشارکتی یا رقابتی ، نیازمند توجه مستمر ما است .

از منظر جيواستراتژیک ، شاخ آفریقا در حال آماده شدن برای نظم جدیدی است که جرقه آن توسط بسیج سیاسی ملی در کشورهای منطقه و رقابت جهانی مرتبط با مواضع استراتژیک قدرت های بزرگ در قبال آفریقا ایجاد شده است . رقابت در منطقه بحيره سرخ به مسیرهای عرضه و بازار وسیع آن گسترش می یابد .

نقش بحيره سرخ در سیاست جهانی :

از نظر جهت تغییر ، برخی از تحلیلگران استراتژیک معتقدند که تحولات زمینه را برای مبارزه ، رقابت و درگیری بین المللی شدیدتر فراهم می کند . این امر به ویژه در بحيره سرخ ، خلیج عدن و اقیانوس هند مشهود است ، جایی که الگوهای تعامل اهمیت استراتژیک هم در سطح منطقه ای و هم در سطح بین المللی پیدا کرده اند . وجود پایگاه‌ها و مراکز نظامی بی‌شمار خارجی در امتداد سواحل غربی بحيره احمر ، واقعیت‌های فیزیکی جدیدی را به وجود آورده است که نه تنها منطقه را در برابر بی‌ثباتی آسیب‌پذیرتر می‌کند ، بلکه سرعت تجارت و توسعه اقتصادی را برای چندین کشور مستقر در آن متوقف می‌کند .

برخی از کشورها در بحيره سرخ، به ویژه کشورهای شاخ آفریقا ، با تنش‌های داخلی و متقابلی مواجه هستند که ریشه در درگیری‌های قومی دارد  به عنوان مثال ، دولت سومالی بسیاری از ویژگی های شکنندگی شدید را نشان می دهد که توسط احزاب مختلف با حمايت خارجی مورد سوء استفاده قرار می گیرد . تنش بین دولت‌های فدرال و ایالتی ، ناشی از اختلافات بر سر روند فعلی انتخابات، توزیع ثروت و درآمد نفت ، و انجام روابط خارجی توسط برخی از دولت‌های ایالتی ، ثبات و اثربخشی ایالت را بیشتر تضعیف می‌کند .

کشورهای ساحلی این منطقه دارای چندین بندر از جمله سوئز ، جده ، بندر سودان ، موکا ، حدیده ، عقبه و جیبوتی هستند . اگر این بنادر به طور مؤثر یکپارچه شوند ، می توانند با تمرکز مجدد بر حل و فصل های مختلف منطقه ای و بین المللی و ملاحظاتی که به کاهش نقدینگی کمک کرده اند ، سیستم را تقویت کنند .

بسیار مهم ، پروژه هایی مانند آفریقا ، خدمت به آفریقا و خاورمیانه ، و بلو-رامان ، که اروپا و هند را به هم پیوند می دهد ، به هماهنگی و همکاری نزدیک میان کشورهای ساحلی بحيره سرخ و خلیج عدن نیاز دارد. این امر به ویژه در مورد جیبوتی که به عنوان مرکز اصلی ارتباطات کبلی عمل می کند و همچنین مصر ، عربستان سعودی و اردن صادق است .

علاوه بر این ، اختلافات مرزی بر پیچیدگی وضعیت می افزاید. اینها عبارتند از درگیری سودان و اتیوپی و پیامدهای آن، درگیری مرزی موقتاً به تعویق افتاده بین اتیوپی و اریتره (که به توافقی برای همکاری در سایر اولویت‌ها در شاخ آفریقا دست یافت) و مناقشه سودان و سودان جنوبی . علاوه بر این، مناقشه سرحدي بحري بین کنیا و سومالی وجود دارد .

مناقشه شدید بر سر بند بزرگ رنسانس اتیوپی (GERD) و پر شدن آن از آب های رود نیل شامل اتیوپی ، سودانو مصر نیز در این سناریو می گنجد . هیچ یک از طرفین حاضر به تسلیم در این موضوع نیستند .

جنبه های جمعیتی منطقه بحيره احمر  :

پیش بینی می شود که جمعیت شاخ آفریقا در پانزده سال آینده 44 درصد و در 30 سال آینده 87 درصد افزایش یابد . تحولات سیاسی جاری در اتیوپی و سودان که توسط جنبش‌های اعتراضی برانگیخته شده است ، یک انفجار جمعیتی را نشان می‌دهد که در آن یک نسل کامل در حال رسیدن به بلوغ سیاسی است .

این نسل از فساد و فعالیت های جنایتکارانه بسیاری از رهبران منطقه ناامید شده است . آنها از طرد سیاسی و اقتصادی و همچنین از فقدان فرصت های برابر و حمایت قانونی ناراضی هستند . آنها همچنین اعتبار، مشروعیت و اثربخشی دولت های خود را در برآورده کردن آرزوهایشان برای امنیت و رفاه اقتصادی زیر سوال می برند .

نکته مهم این است که این نسل اساساً خود را بر اساس شهروندی نمی شناسند و منافع آنها به طور فزاینده ای با نحوه تعریف نخبگان کشورهایشان متفاوت است .

بحيره سرخ و خلیج عدن شاهد تهدیداتی فراتر از موضوع دیرینه دزدی دریایی هستند . از جمله روش های پیچیده قاچاق انسان و سلاح، تهدیدات سایبری مانند حمله به خطوط کشتیرانی ، ربودن از راه دور سیستم های ترانسپورتي ، نقض کنترل شده خطوط لوله نفت، و قطع کبل های زیردریایی که می تواند دسترسی جهانی به اینترنت را تا نیمی از مردم تحت تاثیر قرار دهد .

قدرت های رقیب که به دنبال ایجاد نفوذ خود در منطقه هستند، شاخ آفریقا را به میدان نبرد امپراتوری تبدیل کرده اند . با انجام این کار، این قدرت‌ها عموماً نگرش تحقیرآمیز نسبت به آفریقایی‌ها دارند و ترجیح می‌دهند منطقه را تکه تکه نگه دارند تا قادر به دفاع از منافع خود نباشند .

این تحقیر در اظهارات یکی از مشاوران اقتصادی باراک اوباما ، لری سامرز ، که ظاهراً از «امپریالیسم زباله» برای دفع انواع زباله‌ها ، از جمله زباله‌های هسته‌ای، داروهای تاریخ مصرف گذشته ، فناوری‌های قدیمی و حتی مواد غذایی آلوده ، حمایت می‌کرد ، مشهود بود .

علاوه بر این، قدرت‌های امپریالیستی نه تنها تحقیر می‌کنند، بلکه تصور می‌کنند که حق انجام هر کاری از جمله تغییر رژیم ها را دارند، زیرا از قدرت نظامی و فناوری برتر برخوردارند . ادوارد ان. لوتواک استدلال کرد که ایالات متحده به عنوان یک قدرت بزرگ، به دلیل مسئولیت های گسترده ای که نیاز به ابزار نظامی مناسب دارد، می تواند هر طور که لازم بداند اقدام کند. در نتیجه ، آنها خود را موظف به ارائه توجیهات محکم برای اقدامات نظامی علیه کشورهای کوچکتر که به دستور کار آمریکا پایبند نیستند ، احساس نمی کنند.

زمانی که قدرت‌های بزرگ به دنبال تغییر رژیم هستند، اغلب از عملیات شدید ، از جمله ترویج شورش برای مشروعیت‌زدایی از دولت‌های مشروع استفاده می‌کنند. آنها به بحث های داخلی برای ایجاد بی ثباتی و تضعیف رفاه سیاسی و اقتصادی کشورها دامن می زنند. هدف تضعیف دولت ها ، ناکارآمد ساختن آنها در ارائه خدمات، و سپس برجسته کردن شکست آنها در ارائه این خدمات است . این روایت درخواست‌ها برای خصوصی‌سازی خدمات در داخل دولت را توجیه می‌کند و بی‌شکیبایی نژادپرستانه را تداوم می‌بخشد که از بازگشت «فراموشی امپراتوری» حمایت می‌کند .

چین به عنوان بخشی از ابتکار کمربند و جاده (BRI) تصمیم گرفته است تا قدرت دریایی خود را افزایش دهد و در انجام این کار موفق بوده است . چین علاوه بر توسعه تجارت دریایی گسترده ، از طریق ساخت بنادری که نقاط دسترسی راهبردی را در آسیا ، اروپا و آفریقا فراهم می‌کنند ، نیرو می‌دهد . چين در شاخ آفریقا ،  در جیبوتی، سومالی و کنیا حضور داشته است .

هر کشور در شاخ آفریقا با در نظر گرفتن چالش‌های داخلی ، منافع منطقه‌ای و فشارهای اهداکنندگان کمک یا قدرت‌های خارجی ، به پویایی‌های جيوپولیتیکی واکنش متفاوتی نشان می‌دهد . توانایی رهبری برای رسیدگی به چالش های داخلی ، رسیدگی به منافع رقبای سیاسی ، نشان دادن شایستگی نهادی ، ارتقای رفاه اجتماعی-اقتصادی ، و اجازه دادن به شهروندان برای بیان آزادانه خود یک عامل حیاتی است .

شاخ افريقا دارای تاریخچه منحصر به فردی از درگیری است که به زمان افتتاح کانال سوئز در سال 1869 باز می گردد . بریتانیا کنترل مصر و سودان را به دست آورد ، ایتالیا اریتره را مستعمره کرد و فرانسه جیبوتی را تصرف کرد .

بریتانیا ، به ویژه ، با تمرکز بر کنترل آب‌های نیل ، نفوذ غالب داشت . منطقه همچنین با اختلافات داخلی در داخل هر کشور عضو و در رسیدگی به چالش های جهانی مواجه است .

پاسخ رهبران در این کشورها بر اساس توانایی آنها در جهت یابی چالش های داخلی، منطقه ای و برون قاره ای شکل می گیرد . بررسی دقیق هر کشور به ما امکان می دهد شرایط فردی و جمعی آنها را درک کنیم .

 جنگ اسرائیل در غزه ثبات در بحيره سرخ را تضعیف می کند و برای منافع جيواستراتژیک بازیگران رقیب منطقه ای عوارض ایجاد می کند .

بحيره  سرخ ، یک مجرای کلیدی برای تجارت جهانی از سال 1869 که کانال سوئز شروع به کار کرد، همچنین مورد توجه قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی است و نقش رو به رشد آن به‌عنوان یک حلقه مهم در ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) در قلب قرار دارد .

به این ترتیب، از جیبوتی از طریق دریای سرخ تا مدیترانه، سرمایه‌گذاری زیرساختی BRI در کنار حضور نظامی چین و سایر قدرت‌ها نیز فعال‌تر است.

نمونه بارز تقویت نظامی در دریای سرخ، توسعه عمده اخیر مصر در پایگاه دریایی برنیس است که در سال 2021 افتتاح شد. در جنوب، بنادر در سودان نیز در چارچوب ژئوپلیتیک منطقه، به ویژه بازسازی و توسعه چین توسعه یافته اند. ترمینال کانتینری بندر سودان که اکنون بخشی از BRI است.

همچنین امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) در این شهر فعال است که به دنبال نقشی در بخش مرکزی دریای سرخ از طریق مشارکت در لجستیک بندر سودان است. در کنار کنترل امارات بر جزایر یمن در باب المندب در جنوب، و 49 درصد سهام در پروژه زیرساختی خلیج سوئز و کانال در شمال، این امر موقعیت امارات را در مورد کشتیرانی در اطراف دریای سرخ تقویت می کند.

سودان همچنین در سال 2018 یک توافقنامه 99 ساله با ترکیه برای بازسازی بندر سواکین در دریای سرخ و ساخت یک حوضه دریایی برای پشتیبانی از کشتی‌های غیرنظامی و نظامی امضا کرد که به آنکارا پایگاه منطقه‌ای داد.

آیا تنش حوثی ها و اسرائیل امنیت بحيره سرخ را تهدید می کند؟

در جنوب، بنادر اریتره نیز توجه منطقه ای و جهانی را به خود جلب می کند. امارات یک پایگاه در اریتره دارد که از فعالیت های نظامی ضد حوثی ها در یمن حمایت می کند. همچنین، مسکو که از زمان خروج نیروهایش از مصر در دهه 1970، بازیگری در این منطقه نبود، در سال 2018 اعلام کرد که در حال ایجاد یک مرکز لجستیکی اریتره است.

روسیه همچنین با پیشنهاد قرارداد 25 ساله با خارطوم در سال 2020 برای ساخت تاسیساتی برای کشتی های جنگی روسیه، به بندر سودان علاقه نشان داد. با این حال، امارات و ایالات متحده خرطوم را تحت فشار قرار دادند تا از دسترسی مسکو به بندر سودان عقب نشینی کند و در سال 2021 سودان این پیمان را به حالت تعلیق درآورد .

بنابراین ، درگیری‌ها بر سر جای پایی در مکان‌های استراتژیک در اطراف بحيره سرخ افزایش می‌یابد ، و ایالات متحده نیز ناوگان دریایی خود را در آنجا ایجاد می‌کند .

تاثیر جنگ غزه بر امنیت بحيره سرخ :

از زمان آغاز جنگ غزه در ماه اکتبر ، درگیری‌ها با کشتی‌های نظامی و تجاری در بحيره احمر  افزایش یافته است . این حمله شورشیان حوثی در یمن به کشتی‌های تجاری و کشتی‌های نیروی دریایی را شامل می‌شود . همچنین حملات پهپادی و موشکی به اسرائیل صورت گرفته است . درگیری در غزه به بحيره سرخ سرایت کرده و ایران از طریق متحدان حوثی خود درگیر شده است و در نتیجه ایالات متحده یک گروه عملیات دریایی در منطقه ایجاد کرده است .

جنگ سودان و حملات علیه جنوب اسرائیل اهداف استراتژیک عربستان سعودی را در امتداد سواحل غربی آن تهدید می کند . این پادشاهی با انگیزه جاه طلبی خود برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود ، روابط امنیتی در این منطقه را تقویت کرده ، کشتي هاي جنگي سعودی را در بحيره سرخ ارتقا داده و از ابتکارات چندجانبه از جمله با نیروهای دریایی به رهبری ایالات متحده حمایت می کند .

ثبات در منطقه بحيره سرخ برای بسیاری از  برنامه های توسعه عربستان ضروری است . برای اقتصاد سنتی نفت ، پایانه خط لوله ینبع در بحيره سرخ نیز برای سعودی ها به عنوان جایگزینی برای صادرات نفت از طریق تنگه هرمز حیاتی است .

در این زمینه ، جنگ اسرائیل در غزه و جنگ در سودان چالش هایی را برای ریاض ایجاد می کند . پس از 7 اکتبر، شبه نظامیان حوثی به اسرائیل حمله کردند و کشتی ها را در جنوب بحيره سرخ هدف قرار دادند . حملات حوثی ها همچنین ممکن است در نهایت جزایر تیران و صنافیر ، در دهانه خلیج عقبه ، دروازه تجاری اردن و اسرائیل را به خطر بیندازند . جنگ در سودان نیز امنیت عربستان در بحيره سرخ را تهدید می کند و ازينرو ریاض درگیر میانجیگری بوده است .

در سطح استراتژیک ، کریدور اقتصادی :

پروژه هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) که در سپتامبر به عنوان مقابله با BRI رونمایی شد ، بحيره سرخ را به طور کلی دور می زند . IMEC ، متشکل از یک جناح شرقی که هند را به شبه جزیره عربستان و یک جناح شمالی از آنجا به اروپا متصل می‌شود ، یک ابتکار جيوپولیتیکی بزرگ است که کشورهای منطقه را از BRI دور می‌کند ، علی‌رغم اینکه عربستان سعودی و امارات متحده عربی امضاکنندگان طرح چین هستند .

 اين پروژه زمان حمل و نقل کالا از هند به اروپا را تا 40

 درصد کاهش می دهد و همچنین می تواند به جایگاه عربستان سعودی به عنوان یک مرکز لوجستیکی جهانی کمک کند . برای امارات متحده عربی ، IMEC توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع با هند را تکمیل می کند .

با این وجود ، IMEC با چالش‌هایی مواجه می‌شود که در پس‌زمینه نتایج ناامیدکننده برنامه‌های زیرساختی قبلی غرب مورد بررسی قرار گیرد : مانند طرح قهرمانی ایالات‌متحده Build Back Better World. این تامین مالی احتمالا برای IMEC خاردار خواهد بود ، که می تواند 20 میلیارد دلار هزینه داشته باشد و (برخلاف BRI) در درجه اول متکی به جذب سرمایه خصوصی است که ممکن است در آینده نباشد .

فاجعه انسانی جنگ اسرائیل در جنوب غزه :

علاوه بر این ، حمل و نقل کالا از طریق مسیر شمالی IMEC که غرب آسیا را به بنادر اصلی در جنوب و غرب اروپا متصل می‌کند ، با پل راه آهنی که امارات و عربستان سعودی را به اردن و اسرائیل متصل می‌کند ، به عادی‌سازی روابط بین سعودی‌ها و اسرائیلی‌ها بستگی دارد .

اما این روند به دلیل جنگ کنونی اسرائیل در غزه متوقف شده است و خشم جهان عرب مانع از ورود عربستان سعودی و امارات به چنین پروژه ای شده است . به گفته الئونورا اردمانی، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا، که در اواخر نوامبر برای ژورنال سادا بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی نوشت: «عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل همچنان قطعه گمشده در موزاییک جيواستراتژیک این پادشاهی است .

اگرچه این درگیری روند تحکیم بیشتر روابط ایالات متحده-هند ، هند-اسرائیل یا هند-خلیج فارس را معکوس نکرده است ، جنگ اسرائیل در غزه IMEC را از نظر جيوپولیتیکی به چالش می کشد . بدون پایان جنگ ، اتصال منطقه ای ، از جمله توسعه مسیر شمالی IMEC از طریق اردن ، مشکوک است . حتی می‌تواند گزینه‌ای برای فلسطینی‌ها در کرانه باختری و غزه اشغالی برای ورود به این پروژه وجود داشته باشد ، نه اینکه کنار گذاشته شوند.

با وجود چالش ها، منطق پیوند بازارهای اروپا، آسیای غربی و هند برقرار است . و اشتهای هند برای این پروژه قوی است . جان کالابرس از موسسه خاورمیانه در این ماه نوشت ، بنابراین ، ذینفعان IMEC “بعید است که آن را رها کنند . “

در همین حال ، منطقه ، از جمله دریای سرخ ، نقطه اشتعال برای رقابت جيوپولیتیکی، صلح آمیز یا غیر آن، باقی می ماند .

با عرض حرمت

18 – 01 – 2024

☆☆☆▪☆☆☆☆☆▪☆▪☆☆☆☆☆☆