جایگاه اندونیزیا در سیاست خارجی افغانستان

رئیس جمهور غنی و هیأت همراه‌اش هفتۀ گذشته پس از سفر سه‌روزه به استرالیا، وارد جاکارتا پایتخت اندونیزیا شد. اشرف غنی در این سفر دو روزه با رئیس جمهور، معاون رئیس جمهور، رئیس مجلس سنا، مسؤولین مراکز اسلامی و شماری از تاجران آن کشور دیدار و در رابطه به گسترش روابط دو کشور بحث و گفتگو کرد.

در این دیدارها، جوکو ویدودو رئیس جمهور اندونیزیا اظهار داشت که کشورش در رابطه به تأمین صلح در افغانستان آمادۀ هر نوع همکاری می‌باشد و هیأتی را در آیندۀ نزدیک به افغانستان خواهد فرستاد تا در این مورد نظریات و تجارب خویش را با مقام‌های افغان درمیان بگذارد. رئیس جمهور اندونیزیا همچنان تعهد کرد تا یک مرکز بزرگ علوم اسلامی را در افغانستان بنیان نهد و از طریق این مرکز روابط علمای دو کشور گسترش یابد.

افغانستان با اندونیزیا روابط دوستی و مناسبات ۶۲ ساله دارد که اشتراکات دینی در روابط دوجانبۀ افغانستان و اندونیزیا، نقش مهمی را بازی می‌کند. اندونیزیا از لحاظ نفوس بزرگترین کشور اسلامی در جهان به شمار می‎رود و افغانستان نیز کشوری است که بیش از ۹۹ درصد نفوس آن را مسلمانان تشکیل می‌دهد.

در این تحلیل بر چگونگی روابط افغانستان با اندونیزیا، جایگاه جاکارتا در سیاست خارجی افغانستان و همچنان سفر اخیر رئیس جمهور غنی به این کشور پرداخته شده است.

پیشینۀ روابط دوجانبه

افغانستان از نخستین کشورهایی بود که پس از به پایان رسیدن انقلاب در اندونیزیا، این کشور را در سال ۱۹۴۹م به رسمیت شناخت. روابط دیپلوماتیک میان دو کشور در سال ۱۹۵۴ رسماً برقرار شد و در همین سال سفارت افغانستان در جاکارتا گشایش یافت.

اولین توافقنامۀ دوستی میان افغانستان _ اندونیزیا در ۲۴ اپریل ۱۹۵۵م به امضا رسید. سکارنو اولین رئیس جمهور اندونیزیا بود که در سال ۱۹۶۱م از افغانستان دیدن کرد.

در کل، روابط بین افغانستان و اندونیزیا در زمان جنگ سرد خوب بود و دلیل عمدۀ نزدیکی افغانستان و اندونیزیا نیز در آن زمان آغاز جنبش عدم تعهد بود. افغانستان و اندونیزیا هردو نمی‌خواستند در بلاک‌های کاپیتالیستی و سوسیالیستی قرار گیرند و به همین دلیل یکجا با هند، مصر و چین جنبش عدم تعهد را آغاز کردند؛ هرچند مشخصا نام افغانستان در فهرست بنیان‌گذاران این جنبش بیشتر مشهور نشد.

زمانی که افغانستان توسط شوروی اشغال شد (۱۹۷۹-۱۹۸۹م) اندونیزیا کشوری بود که به همین دلیل بازی‌های المپیک سال ۱۹۸۰م در روسیه را تحریم کرد. علاوه بر این، مسلمانان اندونیزیا با مجاهدین افغان نیز کمک‌های زیادی کردند؛ اما پس از جهاد افغان‌ها، زمانیکه جنگ‌های داخلی در افغانستان آغاز شد، روابط و همکاری‌های اندونیزیا با حکومت و مردم افغانستان نیز تیره‌تر شد.

پس از سال ۲۰۰۱ میلادی

پس از سقوط رژیم طالبان، اندونیزیا در بخش‌های مختلف از حکومت و مردم افغانستان حمایت نمود و روابط دوجانبه روبه خوبی نهاد. حامد کرزی در دورۀ دوم ریاست جمهوری خود به منظور گسترش روابط میان دو کشور، در ماه نوامبر ۲۰۱۲م به اندونیزیا سفر کرد. وی در آن سفر، علاوه بر اشتراک در پنجمین اجلاس مجمع دیموکراسی بالی، توافقنامۀ جدید همکاری‌های دوجانبه در ساحات سیاسی، تجارتی و فرهنگی را نیز با مقام‌های اندونیزیا به امضا رساند و کشور اندونیزیا متعهد شد تا افغانستان را در عرصه‌های تخنیکی، ارتقای ظرفیت، تقویت نهاد‌ها، زراعت و توانمندی زنان، حمایت ‌کند.

در سفر حامد کرزی به اندونیزیا موافقت‌نامه رفع ویزه برای پاسپورت‌های سیاسی، خدمت و مشاوره‌های دوجانبه میان دو کشور نیز به امضا رسید. در کنار این، اندونیزیا تعهد کرد که استادان افغان را در کشور خویش آموزش خواهد داد و برای محصلین افغان نیز زمینۀ تحصیل در اندونیزیا را فراهم خواهد ساخت. این کشور تاکنون ۳۵۸ محصل افغان را در بخش‌های مختلف آموزش داده است، ولی مناسبات تجارتی بین دو کشور تاکنون سالانه فقط به ۱۶ میلیون دالر می‌رسد.

سفر اخیر رئیس جمهور غنی به جاکارتا

پس از تشکیل حکومت وحدت ملی این نخستین سفر اشرف غنی به اندونیزیا بود که مورد استقبال گرم رئیس جمهور و مقام‌های آن کشور قرار گرفت و به افتخارش ۲۱ فیر توپ نیز فیر گردید. در این سفر شش سند همکاری در عرصه‌های معارف، زراعت، احصائیه، اصلاحات اداری و خدمات ملکی، ساینس و تکنالوژی و تحصیلات عالی میان افغانستان و اندونیزیا به امضا رسید.

اشرف غنی در دیدار با رئیس جمهور اندونیزیا از تلاش‌های موفقیت‌آمیز و تجارب اندونیزیا در بخش تأمین صلح، انکشاف و رشد اقتصادی یادآوری نمود و گفت که از تجارب اندونیزیا در راستای تأمین صلح و ثبات و رشد اقتصادی افغانستان استفادۀ مناسب شده می‌تواند.

رئیس‌جمهور اندونیزیا نیز در دیدار با رئیس جمهور غنی به‌خاطر تأمین صلح در افغانستان به هرنوع همکاری آماده‌گی نشان داد و گفت، هیأتی را به افغانستان خواهد فرستاد تا نظریات و تجارب شانرا با مقامات افغان در این باره شریک سازد. در کنار این، رئیس جمهور آن کشور از دادن صد بورس به محصلین افغان نیز خبر داد.

علاوه بر این رئیس جمهور افغانستان در دیدار‌های جداگانه با معاون رئیس جمهور و رئیس مجلس ‌سنای اندونیزیا نیز بحث و تبادل نظر کرد و هر دو طرف در عرصه‌های مختلف بر همکاری‌های دوجانبه تأکید ورزیدند. رئیس جمهور غنی با مسؤولین مراکز بزرگ اسلامی، سرمایه‌گذاران و تاجران اندونیزیا نیز دیدارهایی داشت.

اهمیت و جایگاه روابط کابل-جاکارتا

اشرف غنی در منشور “تحول و تداوم” نگاشته است: «حلقه‌های کشورهای اسلامی، حلقه‌های مهمی است که چه به صورت مثبت و یا منفی، بر وضعیت داخلی کشور ما تأثیر می‌گذارد؛ زیرا دیدگاه، تفکر و رفتار‌های ما تماماً بر اساس آموزه‌ها و باور‌های دین مبین اسلام شکل گرفته و هیچ بخش از تار و پود وجود ما نیست که فرهنگ اسلامی ما بر آن حاکم نباشد.» از جمله پنج حلقۀ سیاست خارجی رئیس جمهور غنی، کشور‌های اسلامی در حلقۀ دوم قرار دارد و اندونیزیا نیز به دلیل اینکه یک کشور مهم اسلامی است، در سیاست خارجی افغانستان از جایگاه مهمی برخودار است.

وضعیتی که از چند دهه به‌این‌سو در افغانستان جریان دارد، اندونیزیا نیز آن را تجربه کرده و حدود ۴۰ سال قبل یکی از فقیرترین کشورهای آسیا بود؛ اما طی ۲۰ سال توانست از آن حالت خود را بیرون نماید و جزء کشورهای توسعه‌یافتۀ آسیا شود. بنابراین، همکاری اندونیزیا با افغانستان در تامین صلح و ثبات موثر پنداشته می‌شود.

افغانستان در مورد چگونگی حل منازعه و گفتگو با گروه‌های مخالف مسلح دولت، تأمین صلح، مبارزه با فساد اداری، توسعه و رشد زراعت، تحصیلات و سایر بخش‌ها به همکاری و تجارب اندونیزیا نیاز دارد و استفادۀ درست از آن موثر واقع شده می‌تواند. به همین دلیل، رئیس جمهور غنی نیز پس از بازگشت به کشور در یک کنفرانس خبری گفت، «اندونیزیا در حل منازعات، تأمین صلح، روند مردم سالاری، رشد اقتصادی و دیگر بخش‌ها تجارب خوبی دارد و می‌تواند با افغانستان همکاری نماید.»

اندونیزیا نخستین و آخرین کشوری نیست که افغانستان تعهد همکاری‌های آن کشور در عرصه‌های مذکور را جلب می‌نماید، بلکه حکومت افغانستان همواره تلاش کرده تا در عرصه‌های مختلف تعهدات کشورهای جهان را جلب نماید، مسأله‌ای که حکومت افغانستان تا حدی در آن موفق‌تر نیز بوده است. ولی بیشتر همچو تعهدات نتیجۀ مطلوبی در پی نداشته است که با چگونگی زمینه‌سازی برای عملی شدن چنین تعهدات در داخل کشور رابطه دارد. حکومت افغانستان در این زمینه با مشکلاتی روبه‌رو است که به گونۀ مثال، می‌توان از جریان جنگ در کشور، وجود فساد اداری، اختلافات داخلی حکومت و غیره یاد کرد.

نکتۀ دیگر در روابط دو کشور قضیۀ پناهجویان افغان در اندونیزیا است. سالانه هزاران پناهجوی افغان تلاش می‌کنند خود را از راه اندونیزیا به استرالیا برسانند که گاه‌گاهی صدها تن آنان در آب‌های اندونیزیا غرق نیز شده‌اند. زمانی این راه، راه خوبی برای پناهجویان افغان بود، اما با سخت شدن سیاست‌های استرالیا برای پناهجویان و مسدود شدن راه دریا، این راه برای پناهجویان افغان دشوار شد و در حال حاضر هزاران پناهجوی افغان به امید رسیدن به استرالیا و دیگر کشور‌ها در کمپ‌های اندونیزیا با مشکلات زیادی به سر می‌برند و اکثریت آن‌ها در کمپ‌ها و زندان‌های این کشور برای اقامت در یک کشور سوم باید سال‌ها انتظار بکشند. اندونیزیا کشوری است که عضویت کنوانسیون جهانی مهاجرین را ندارد و به همین دلیل طبق قوانین این کشور، مهاجرین حق و اجازۀ کار در این کشور را نیز ندارند.

پناهجویان افغان در کمپ‌های اندونیزیا با مشکلات زیادی روبه‌رو اند و با کوچکترین حرکت (به گونۀ مثال، اعتصاب غذایی) به شدت لت و کوب و به زندان انتقال می‌شوند. نظر به گزارش‌های خبری، تا اواخر سال ۲۰۱۴م حدود ۳۰۰۰ افغان در زندان‌های اندونیزیا زندانی بودند، در حالی که حکومت افغانستان در این زمینه هیچ اقدامی نکرده است. بنابراین، اکنون انتظار می‌رود که موج اخیر گرم شدن روابط کابل – جاکارتا، حلال مشکل پناهجویان و زندانیان افغان در اندونیزیا نیز شود.

د ستراتېژیکو او سیمه‌ییزو څېړنو مرکز