سفر سوم مأموریت زلمی خلیلزاد و گفتگوهای صلح با طالبان

مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی

بعد از آن که دولت افغانستان با انجام تلاش‌های زیادینتوانست گروه طالبان را به میز مذاکرات صلح حاضرکند؛ امریکا با درک این که طالبان هرگز نمی‌خواهند باحکومت افغانستان گفتگو کنند و امریکا نیز تواناییشکست طالبان را از راه جنگ ندارد، تصمیم آغازگفتگوهای مستقیم صلح با طالبان را گرفت و برایپیشبرد این پروسه، زلمی خلیلزاد را ـ که یک تن ازدیپلومات‌های قوی امریکایی می‌باشد ـ انتخاب کرد و ازهمان آغاز امیدهایی را در رسیدن به صلح و ثباتبرای افغانستان به میان آورد.

زلمی خلیلزاد مأموریت جدید خویش را از سفر به پنجکشور منطقه (افغانستان، پاکستان، عربستان سعودي،امارات متحده عربی و قطر) آغاز کرد. او در جریانسفر نخست‌اش با مقام‌های این کشورها در موردراه‌حل‌های صلح و تأمین امنیت در افغانستان صحبتکرد و خواستار همکاری این کشورها در رابطه بهصلح افغانستان شد.

در جریان سفر سخت زلمی خلیلزاد، نماینده‌گان گروهطالبان و امریکا در قطر با هم ملاقات و گفتگو کردند وهمین ملاقات باعث فراهم ساختن زمینه برای ملاقات‌هاو گفتگوهای بیشتر شد. همچنان در نتیجۀ سفر نخستزلمی خلیلزاد، ملا برادر و دو فرد مهم دیگر گروهطالبان در پاکستان از زندان رها شدند، چنانچه پنج مقامدیگر طالبان که چندی قبل از زندان گوانتنامو آزاد شدهبودند، اجازه یافتند تا به دفتر سیاسی طالبان در قطریکجا و در پروسۀ گفتگوهای صلح سهم بگیرند.

به ادامۀ تلاش‌های امریکا برای صلح با طالبان، چندیبعد از سفر اول خلیلزاد، نامبرده سفر دوم خود را بهاین پنج کشور از سر گرفت. در جریان این سفر درقطر برای بار دوم میان طالبان و نماینده‌گان امریکاگفتگوهایی صورت گرفت. در رابطه به این گفتگوهابرخی شایعاتی نیز نشر شد، که گویا طالبان ونماینده‌گان امریکا در رابطه به آتش‌بس، ایجاد حکومتموقت، خروج نیروهای خارجی و آزادی زندانیان طالببا هم گفتگو کرده اند.

در جریان مأموریت خلیلزاد و گفتگوهای صلح، موقفو نقش حکومت افغانستان در این پروسه، موردی استکه سرنوشت گفتگوهای صلح با طالبان را در هاله‌ای ازابهام قرار داده است. حکومت افغانستان همیشه تأکید براین کرده است که بدون حکومت افغانستان هیچ جانبخارجی اجازه ندارد روی چگونگی صلح با طالبانتصمیم بگیرد؛ اما از سوی دیگر طالبان هر گونهگفتگوی صلح را با حکومت افغانستان رد کرده است.

در رابطه به تلاش‌‌های اخیر امریکا برای صلح باطالبان، با آنکه حکومت افغانستان گفته است که تمامتلاش‌های امریکا در هماهنگی با حکومت افغانستانصورت می‌گیرد و هدف از آن ایجاد تسهیلات برایگفتگوهای صلح است؛ اما ظاهرا طوری معلوم می‌شودکه حکومت افغانستان خود را در انزوا می‌بیند واحساس می‌کند که در این پروسه هیچ نقشی ندارد. بههمین دلیل هیئت ۱۲ نفری را به خاطر انجام گفتگوهایمستقیم صلح با طالبان تشکیل داده، و بعد از آن بوردمشورتی صلح را اعلان کرد که در تشکیل آن تقریباتمام احزاب جهادی و جریان‌های سیاسی افغانستان جایدارند.

سفرسومخلیلزاد

سفر سوم زلمی خلیلزاد که به تاریخ دوم دیسمبر سالجاری میلادی آغاز شد، نظر به دو سفر قبلی او دررابطه به تلاش‌های صلح در افغانستان وسیع‌تر بود. دوسفر قبلی خلیلزاد به شمول افغانستان به کشورهایپاکستان، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطربود؛ اما در سفر سوم‌اش هشت کشور منطقه (افغانستان،پاکستان، عربستان سعودی، امارات متحده عربی،روسیه، ازبکستان، ترکمنستان و بلجیم) جای دارند.

در جریان سفر سوم خلیلزاد به کشورهای منطقه،همزمان با رفتن او به اسلام‌آباد بی بی سی به نقل ازمنابع طالبان گزارش داد که چند تن از اعضای دفترسیاسی طالبان در قطر نیز به پاکستان رفته اند و درآنجا با رهبری گروه خویش در رابطه به مذاکراتصلح با امریکا گفتگوهایی داشته اند.

زلمی خلیلزاد در جریان سفرش به پاکستان با عمرانخان صدراعظم و شاه محمد قریشی وزیر خارجه اینکشور ملاقات کرد و در رابطه به رسیدن صلح باطالبان گفتگوهایی داشت. خلیلزاد بعد از اسلام آباد بهکابل سفر کرد و پس از دیدار به سران حکومت وحدتملی راهی مسکو شد؛ او در دیدار با مقامات روسی درمورد توسعه همکاری‌های روسیه و امریکا به هدف راهاندازی گفتگوهای مستقیم حکومت افغانستان و طالبانبحث نمود و خود در گفتگو با رسانه‌ها این سفر را«خوب» خوانده بود. در ادامۀ این سفر خلیلزاد بهازبکستان رفت و سپس در امارات متحده عربی درحضور نماینده‌گان کشورهای پاکستان، عربستانسعودی و امارات متحده عربی با طالبان سه روز پیهمگفتگو نمود.

در کل سفر سوم زلمی خلیلزاد که به هشت کشورمنطقه در رابطه به گفتگوهای صلح با طالبان صورتگرفت، امیدها را در دستیابی به توافقی برای ختم جنگطالبان در افغانستان بیشتر ساخته است و مهم این استکه گفتگوها جریان خواهد داشت و دوام این گفتگوهابالاخره نتیجۀ مثبتی را در پی خواهد داشت.

نشستامریکاـطالباندراماراتمتحدعربی

نشست اخیر امریکا ـ طالبان در امارات متحده عربی،که سه روز در حضور نماینده‌گان کشورهای پاکستان،عربستان و امارات متحده عربی جریان داشت، گامیمهم در راستای رسیدن به صلح پنداشته می‌شود. هرچند که جزئیات دقیق و بیشتر این نشست تا کنون معلومنیست؛ اما آژانس خبری رویتر گفته است که در ایننشست پس از پیشنهاد امریکا برای آتش‌بس شش ماههبرای طالبان، نماینده‌گان این گروه دو مورد را شرطگذاشتند، نخست این که ادارۀ موقت ایجاد شود و دررأس آن کسی قرار داشته باشد که طالبان پیشنهادمی‌کنند، دوم این که پاکستان، امارات متحده عربی وعربستان، مسوولیت تضمین تمامی پروسه را به عهدهبگیرند؛ اما طالبان با نشر اعلامیه‌ای بحث روی اینموضوعات را در نشست ابوظبی رد کردند و گفتند کهدر این مذاکرات صرفا روی پایان حضور امریکا درافغانستان، آزادي زندانیان طالب و نیز تلفات ملکی درحملات هوایی نیروهای مسلح افغان و خارجی درافغانستان صحبت شده است، و پیرامون آتش‌بس،انتخابات و یا حکومت موقت سخنی به میان نیامدهاست. حضور امریکا در افغانستان موردی است کهطالبان همواره آن را بزرگترین دلیل جنگ خود درافغانستان بیان کرده اند.

با آنکه گفتگوها و تلاش‌ها در رابطه به صلح افغانستاننظر به هر وقت دیگر بیشتر شده است و امیدها در اینزمینه افزایش یافته که جنگ جاری در افغانستانبالاخره یک راه‌حل سیاسی بخود پیدا کند. روی اینملحوظ، گفتگوهای اخیر نیز با در نظر داشت نکات ذیلامید بخش بوده است:

نخست: درک نمودن این که جنگ و فشارهای نظامیراه‌حل قضیۀ افغانستان نیست، آغاز گفتگوهای رو درروی صلح امریکا ـ طالبان و نیز ادامۀ این گفتگوهاخود یکی از نکته‌های مثبت در رابطه به کامیابی اینپروسه و دستیابی به یک نتیجۀ مثبت می‌باشد؛ چون درطول ۱۷ سال گذشته طرف‌های درگیر بخصوصامریکا تلاش داشت که از راه جنگ و فشار‌های نظامیبرندۀ میدان جنگ شود، ولی بدون شعله‌ور شدن جنگنتیجۀ دیگری در پی نداشته است.

دوم: همکاری صادقانۀ کشورهای منطقه بخصوصپاکستان، یکی از موارد مهم دیگر، در راستای رسیدنبه صلح در افغانستان می‌باشد. با آنکه برای جلبهمکاری کشورهای منطقه از چندین سال تلاش‌هاجریان دارد؛ اما پس از آغاز مأموریت خلیلزاد وتصمیم امریکا برای انجام گفتگوهای صلح با طالبانتلاش برای جلب همکاری‌های کشورهای منطقه دررابطه به چگونگی راه‌حل‌های صلح در افغانستان بیشترشده است. امریکا تلاش نمود که پاکستان را زیر فشاربیاورد تا در حاضر کردن طالبان به میز مذاکرات صلحافغانستان همکاری صادقانه کند و اقدامات اخیر پاکستان(‌رهایی زندانیان طالب و اظهار خوشبینی عمران خاندر رابطه به تحکیم صلح در افغانستان) در این راستاامیدوار کننده است.

روسیه یکی دیگر از کشورهای مهم منطقه است کهاخیرا امریکا تلاش دارد تا در پروسۀ صلح افغانستانهمکاری آن را جلب کند. سفر خلیلزاد به روسیه ونشست اخیر روسیه در رابطه به صلح افغانستان کهنماینده‌گان ۱۲ کشور در آن حضور داشتند امیدوارکننده بوده است. همچنان سعودی یکی از کشورهاییاست که بر پاکستان و طالبان تأثیر گذار می‌باشد. (عربستان سعودی اخیرا به پاکستان چند میلیارد دالرقرضه داده، در قضیه یمن و عربستان سعودي، پاکستاننقش میانجی دارد  و نیز عربستان سعودي یکی ازکشورهایی است که رژیم طالبان را به رسمیت شناختهبود.) امارات متحده عربی، قطر، ازبکستان، ترکمنستانو بلجیم از جمله دیگر کشورهایی است که بر اساسمأموریت خلیلزاد در پروسه صلح برای جلب همکاریآن تلاش صورت می‌گیرد و  همکاري‌صادقانۀ اینکشورها بدون تردید نقش مهمی در راستای رسیدن بهصلح در افغانستان داشته می‌تواند.

در کنار این همه، موضوع مهمی که طالبان با آن بهبسیار تندی عمل می‌کنند، دور کردن حکومت افغانستاناز پروسۀ گفتگوهای صلح است و این نکته‌ایست کهسرنوشت گفتگوهای صلح افغانستان را با یک نوع ابهاممواجه کرده است. با آنکه نمایندۀ طالبان در حاشیهنشست مسکو به رسانه‌ها گفته بود که موضوع خروجنیروهای خارجی از افغانستان یکی از شروط صلح آنانمی‌باشد و زمانیکه این موضوع حل گردد، آنان درداخل افغانستان با جناح‌های افغانی به توافق خواهندرسید؛ اما در گفتگوهای اخیر میان امریکا و طالبان،انکار دیدار طالبان با هئیت افغان موضوع قابل بحثاست.

جنگ جاری در افغانستان سه بعد مهم دارد: امریکا،طالبان و حکومت افغانستان، بر این اساس نیاز است کهدر گفتگوهای صلح نیز هر سه جانب دخیل باشند تابرای خاتمۀ این جنگ با تفاهم همدیگر  به راه‌حلواحدی دست یابند.