د سولې تعریف

لغوي معنا

صلح یا سوله په لغت کې اصلاح، سمون او د فساد ضد ته ویل کېږي او صلاح د فساد د ضد په مانا دی لکه و اصطلح القوم یعني د قوم له منځ څخه فساد ورک شو او ټولنه اصلاح شوه.

همدارنګه صلح د خصومت، اختلاف او نزاع د نابودۍ په مانا  ده او صَلاح یا صُلاح د مکې شریفې له نومونو څخه هم دي چې د دې مبارک او سپیڅلي ښار د لوړ شان، امن، عظمت او شرف په درلودلو سره دلالت کوي چې د مکې ښار پرې نومول شوی دی.

د صلح ځانګړې لغوي مانا د هر ډول اختلافاتو، خصومتونو، تاوتریخوالي، نزاعاتو، جنجالونو او دښمنیو د منځه تللو او د خلکو تر منځ د محبت، ورورګلوۍ، یووالي، سوکالۍ، امن، سلامتیا او دوستۍ تامین دی. همدارنګه صلح فساد له منځه وړي او د وګړو په منځکې عمومي اصلاح، خیرښېګڼه او دوستي رامنځته کوي.

اصطلاحي معنی

صلحې ته ګڼو پوهانو د قرآني آیتونو او حدیثونو په رڼا کې له ښکلا څخه ډک په زړه پورې شرعي او اصطلاحي تعریفونه ورکړي دي چې د قرآن کریم د دې لفظ څخه یې سرچینه اخېستې (او اصلاح بین الناس) یا د خلکو تر منځ اصلاح او سمون راوستل.

امام طبري په خپل تفسیر کې سوله په دې ډول تعریف کړې ده: «صلح د هغو متخاصمو ډلو، افرادو یا اړخونو تر منځ سمون او اصلاح ته ویل کېږي چې خدای تعالي (ج) یې تر منځ صلح روا بللې ده څو د خدای پاک (ج) اوامرو ته د الفت، مینې، دوستۍ، یووالي، او سمون په رڼا کې مراجعه وکړي او په خپل منځکې اصلاح راولي.»[1]

امام الوسي (رح) صلح داسې تعریف کړې ده:

«د اصلاح بین الناس څخه موخه د فساد د رامنځته کېدو په صورت د دواړو اړخونو د افرادو تر منځ داسې یووالی راوستل دي چې د محبت په وړانګو سمباله وي او د خدای (ج) د حدودو څخه تجاوز او تېری و نه شي.»[2]

د روض المربع د کتاب خاوند  صلح په دې ډول تعریفوي:

«صلح له هغه تړون څخه عبارت دی چې د دوو متخاصمو اړخونو تر منځ اصلاح او سمون رامنځته کړي.»[3]

په الموسوعه الفقهیه کتاب کې صلح په دې ډول تعریف شوې ده: «صلح هغه تړون ته ویل کېږي چې د دوو متخاصمو اړخونو تر منځ خصومت له منځه وړي او دواړه اړخونه د سولې موافقې ته پرې رسېږي.»[4]

ځینو پوهانو ویلي دي چې صلح د نزاع، خصومت، جګړې او جنجال څخه د مخنیوي او وقایې په موخه د خصومت د پېښېدو څخه د مخه هم ممکنه ده څو دغه تړون له جګړې څخه د وقایوي مخنیوي په توګه ثابت شي. دغه خبره ابن جریر الطبري، ابن عرفه، ابن المالکي او ابن عاشورا کړې ده او د قرآن کریم د دې آیت څخه یې استناد اخیستی لکه چې خدای پاک فرمایلي دي: ( فمن خاف من موص جنفا او اثما فاصلح بینهم، فلا اثم علیه ان الله غفور رحیم) (البقره ۱۸۲ آیت)[5]

ژباړه: که له چا سره دا اندیښنه وي چې وصیت کوونکی په ناپوهۍ یا په قصدي توګه حق تلفي کړې ده، هغه دې د دې موضوع د اړوندو کسانو په منځکې روغه وکړي، نو په هغه هېڅ وبال نشته، الله (ج) بښوونکی او رحم کوونکی دی.

د تعریفونو لنډیز

صلح په اصطلاح کې هغې هوکړې، معاهدې، موافقې، پرېکړه لیک یا تړون ته ویل کېږي چې د خلکو تر منځ یووالی رامنځته کوي، د ښکېلو اړخونو تر منځ موجودې نزاع ته د پای ټکی ږدي، د روانې یا احتمالي جګړې مخنیوی کوي او موجود اختلاف، نښته، نزاع، خصومت یا جګړه د هغو شروطو سره سم حل کوي چې د خدای (ج) په کتاب او سنتو کې راغلي دي.

[1]  تفسیر الطبري، د سولې باب

[2] تفسیر الالوسی، باب الصلح

[3]  روض المربع کتاب، باب الصلح، التعریف الاصطلاحی

[4]  الموسوعه الفقهیه، د سولې برخه، د کویټ چاپ

[5]  البقره سوره، ۱۲۸ آیت، قرآن کریم