طالبان چرا از نشست ترکیه سرباز میزنند؟

محمد نعیم، سخنگوی طالبان می‌گوید، تا زمانی که تمامی سربازان خارجی افغانستان را ترک نکنند، این گروه در هر نشستی که درباره افغانستان تصمیم‌‌گیری شود، شرکت نخواهد کرد. یک روز بعدتر از پیام توییتری محمد نعیم، ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی نظامی طالبان خیلی صریح در توییترش نوشت: «امارت اسلامی افغانستان می‌خواهد تمام نیروهای خارجی مطابق تاریخ تعیین شده در توافق‌نامه دوحه، افغانستان را ترک کنند. اگر به توافق‌نامه نگاه شود، راه‌هایی برای سایر موضوعات هم پیدا می‌شود.»

از این پیام سخنگوی طالبان، برداشت می‌شود که طالبان به شرطی حضور نیروهای خارجی پس از تاریخ اول می را می‌پذیرند که به سایر موضوعات توافق‌نامه دوحه که در تاریخ تعیین شده آن عملی نشده، پرداخته شود. 

در توافق‌‌نامه دوحه چه چیز وجود دارد که طالبان روی عملی شدن آن تاکید دارند؟

در بخش اول بند «ج» این توافق‌نامه آمده که «پنج هزار زندانی طالبان و یک هزار زندانی دولت افغانستان در روز اول مذاکرات بین الافغانی به تاریخ بیست مارچ  ۲۰۲۰ آزاد می‌شوند. در همین بند همچنین تاکید شده که طرف‌ها سه ماه بعد از این مدت باید تمام زندانی‌های باقی‌مانده را آزاد ‌کنند. ایالات متحده ملزم به تکمیل نمودن این هدف است.»

در همین بخش در بند «د» آمده که «با آغاز مذاکرات بین‌الافغانی، ایالات متحده آمریکا ابتکار به خرج می‌دهد تا تحریم‌های فعلی علیه اعضای امارت اسلامی را بررسی کند و این هدف برای برداشتن تحریم‌ها تا ۲۷ اگست  ۲۰۲۰انجام شود.» 

بر اساس توافق‌نامه دوحه، طالبان در مقابل، تعهدات اندکی داده‌اند. مانند قطع رابطه با شبکه القاعده و آزاد سازی زندانیان دولت افغانستان که هر دوی آن‌ها به نحوی عملی شده است، هرچند که آمریکایی‌ها در مورد قطع رابطه طالبان با القاعده ملاحظاتی دارند.

مشکل اساسی این توافق‌نامه این است که طالبان به جای امتیازات آزادی سازی تمام زندانی‌هایشان و حذف رهبران‌شان از فهرست سیاه سازمان ملل، هیچ تعهدی برای توافق روی یک نقشه راه برای آینده افغانستان و یا تامین آتش‌بس نداده‌اند. با این حال، این به نحوی طالبان را در موضع بهتری قرار داده است.

اشرف‌غنی رییس جمهوری افغانستان بارها گفته است که آزاد سازی ۵ هزار زندانی این گروه یکی از اشتباهات بزرگ بوده و او دوباره این اشتباه را تکرار نخواهد کرد. از طرف دیگر، آمریکا هم تا رسیدن به یک توافق سیاسی میان طرف‌ها، مایل نیست تا نام رهبران طالبان را از فهرست سیاه سازمان ملل حذف کند.

اکنون که جو بایدن تاریخ خروج نیروهایش از افغانستان را از اول می، به تاریخ ۱۱ سپتامبر همین سال به تاخیر انداخته، طالبان آن‌را نقض توافق‌نامه دوحه می‌دانند. این گروه به جای این نقض به صورت غیر‌مستقیم خواستار امتیاز از آمریکا است. امتیازی که به باور طالبان در حال حاضر پیش از نشست استانبول تامین شدنی است؛ آزاد سازی زندانیان‌شان و حذف رهبران این گروه از فهرست سیاه است که براساس توافق‌نامه دوحه به تاخیر افتاده است. 

از طرف دیگر با روی کارآمدن دولت جو بایدن در آمریکا و عدم تمایل این دولت با کنار آمدن با طالبان، این گروه فکر می‌کند که دولت جدید آمریکا تمایلی برای ادامه کار با آن‌ها ندارد. در توافق‌نامه دوحه که در زمان دولت دونالد ترامپ امضا شد، تاکید شده است که پس از توافق سیاسی در افغانستان، آمریکا و دولت جدید افغانستان «به رهبری طالبان» روابط مثبت خواهد داشت و آمریکا کمک‌های اقتصادی‌اش به افغانستان را ادامه می‌دهد. دونالد ترامپ یک بار به شخصه با ملا برادر، فرد شماره دوم طالبان گفت‌وگو کرد و دو طرف به ایجاد روابط بین آمریکا و طالبان در این گفت‌وگو اشاره کردند. اما تا‌کنون بدون زلمی خلیل‌زاد که از زمان دولت دونالد ترامپ در سمتش باقی مانده، دیگر هیچ مقام بلند پایه دولت آمریکا با طالبان گفت‌وگویی نکرده است و برای ایجاد رابطه با این گروه علاقه‌ای نشان نداده است. ظاهرا دولت بایدن نمی‌خواهد با گروهی تماس برقرار کند که متهم به نقض شدید حقوق بشر و حقوق زنان است.

حال با توجه به موارد اشاره شده، دیده می‌شود که پروسه صلح افغانستان که در زمان دولت ترامپ پایه‌ریزی شد، کمی از مسیرش منحرف شده و به بی اعتمادی میان دو طرف منتهی شده است. روزهای آینده، روزهای سرنوشت‌ساز و مهم برای افغانستان است. براساس توافق آمریکا و طالبان تا پانزده روز دیگر باید نیروهای آمریکایی افغانستان را ترک کنند که در حال حاضر این امر ناممکن به نظر می‌رسد و دولت بایدن تاریخ رسمی خروج سربازان ناتو از افغانستان را ۱۱ سپتامبر اعلام کرد. حالا اگر در روزهای آینده روی موارد بالا توافق صورت نگیرد، همه طرف‌ها ضرر خواهند کرد و به احتمال قوی افغانستان وارد جنگ داخلی خواهد شد.