ستر فیلسوف کارل مارکس چې د سوسیالیستي نظام اقتصادي جوړښت یې تالیف کړ
د ملي ازادۍ، ټولنیز عدالت، بشري مساواتو او د کارګرانو د حقونو ستر فیلسوف کارل مارکس په انساني تاريخ کې د تر ټولو اغېزناکو څېرو په توګه ياد شوی دی او څومره چې یې کار ستايل شوی همدومره نيوکې هم پرې شوې دي، خو په اقتصاد او له شتمنۍ سره د اړيکې په اړه یې د نوموړي کار د ځينو اوسنيو نظرياتو لپاره بنسټ بلل شي.
په ټوله نړۍ کې زيات روښانفکران، کارګرې اتحاديې، هنرمندان او سياسي ډلې د مارکس له کار څخه اغېزمن شوي دي،زياتره هغو يې د نوموړي په نظرياتو کې سمون راوړی او يا يې خپله ورسره سمون کړی دی.
مارکس په نمونه يي ډول د معاصرې ټولنيزې پوهې د اصلي معمارانو په توګه ياد شوی دی.
اقتصادي او ټولنيزو ستونزو ته د مارکس وجدان نه يوازې د الماني ولس د دردناکو بدبختيو او محروميتونو سره راويښ شوی، بلکي د پرمختللو سرمايه دارۍ هيوادونو، بريتانيا کې د کارګرانو تر مینځ د انقلابي غورځنګ څپې او په فرانسه کې د لیونیس ورېښمو د کارګرانو بغاوت څخه هم اغېزمن بلل کېږي.
له هغه وخته د بورژوازي او وطنپالو، یعني کارګرانو تر منځ طبقاتي شخړه د اروپا په ډیرو پرمختللو هیوادونو کې په ښکاره ډول پیل شوه، په مبارزه کې د نوې طبقې، پرولتاریا ګډون، مارکس دې ته اړ کړ چې په نسبي ډول له نویو ټولنیزو-اقتصادي ستونزو سره ډېره لېوالتیا ولري؛ په دې توګه د هغه علاقه د سوسیالیستي ادبیاتو سره زیاته شوه چې په هغه وخت کې په انګلستان او فرانسه کې په چټکي سره خپره شوه.
د کارل مارکس او مارکسیزم راتګ د انسانیت په تاریخ کې یوه انقلابي دوره ده؛ مارکسیزم د بشر د تاریخ فلسفي پوهه او د انسان د استحصال له زنځیرونو څخه د خلاصون او د اړینو انساني ارزښتونو د درک کولو لپاره یوه عملي لاره وړاندې کړه.
د تاریخ او د هغه د بدلون بهیر د ډیلیکټیک مادیالیزم په رڼا کې تحلیل کولو سره، مارکس د اقتصادي استحصال او اضافي ارزښتونو غلطې مفکورې او په پایله کې غیر انساني چلندونه په نښه کړل او هغه یې نه یوازې په پراخه توګه تحلیل کړل، بلکې د اقتصادي غلامۍ او استحصال څخه د انسانانو د آزادۍ لپاره یې عملي لاره هم ورکړه.
د مارکسیزم پراخه ساحه، چې نه یوازې د تولید مادي بنسټونه پوښي، بلکې د ژوند نور فرعي ابعاد هم پوښي، دا د انسان د شعور د ټولنیزو، اقتصادي او کلتوري اړخونو د پوهیدو او بدلون لپاره یوه جامع تګلاره جوړوي، نو ځکه د مارکسیزم د ژوند د اقتصادي ابعادو تر مطالعې او یا یوازې د اقتصاد تر مطالعې پورې د محدودولو مفهوم په ښکاره ډول غلط دی؛ البته، مارکس د ژوند غوره اړخونه هم په پام کې نیولي، لکه جمالیات، اخلاق، موسیقي او نور…
مارکس د خپل مشهور کتاب داس کپیټل لومړی ټوک د ۱۸۶۷ کال د سپټمبر په ۱۴ مه خپور کړ چې په هغه کې یې د سرمایه دارۍ نظام او د هغې د خپل ځان د تباهۍ په لور د بې پایه تمایلاتو نظریه وړاندې کړه، د داس کپیټل دوهم جلد په ۱۸۸۵ کې او دریم جلد په ۱۸۹۴ کې خپور شو چې د فریدریش انګلز لخوا د مارکس لخوا د ترتیب شويو یادداشتونو پراساس ایډیټ شوی دی، مارکس د خپل مادیاتي نقطه نظر پراساس دا نظریه رامینځته کړه چې ایډیالوژي یوازې هغه وخت خلک نیولی شي چې د دوی اصلي اړتیاوې او بنسټیز تضادونه منعکس کړي.
مارکس ثابته کړه چې کارګره طبقه هغه طبقه ده چې د خپل حالت له امله د پرمختګ د فلسفې د انقلابي ایډیالوژۍ ژغورونکي کیدای شي او باید وي.
د مارکس په نظر لکه څنګه چې فلسفه خپله مادي وسله د پرولتاریا په وجود کې لټوي، یعنی د کارګري طبقې په وجود کې، نو کارګره طبقه خپله معنوي وسله په فلسفه کې لټوي. په دې توګه مارکس د لومړي ځل لپاره د کارګر طبقې د نړیوال تاریخي رول ستر نظریه جوړه کړه، د بشریت د هوساینې غږ چې مارکس د ښوونځي په دوره کې لا پورته کړی و، اوس د یوه ډېر فعال او انقلابي شخصیت بڼه خپله کړې ده.
دده په وینا، انسانیت ته د خدمت موخه د کارګر طبقې خدمت کول وو، دی دغه طبقه یوه خورا پرمختللې او بنسټیزه انقلابي طبقه بولي، چې د خپل ځان او ټول انسانیت د ظلم او استحصال څخه د خلاصون توان لري.
مارکس په دې پوهېده چې څنګه سرمایه دارۍ خپل ټولنیز جوړښت او د منځنۍ طبقې د ژوند طریقه له منځه وړي، هغه څه چې مارکس یې وړاندوینه کړې، موږ نن ورځ په افغانستان او نورو هیوادونو کې د ورته حالت سره مخ یوو.
مارکس په لومړي سر کې د مزد او سرمایه داري اقتصادي اړیکې وپلټلې چې د پانګوالۍ په لاس کې د کارګر طبقې بشپړ بې وزلۍ په روښانه توګه انځوروي، په دې کتاب کې د سیاسي اقتصاد تر ټولو پېچلې ستونزې په علمي توګه څېړل شوي دي، نن ورځ حتا د یوویشتمې پیړۍ په بازار میشتو ټولنو کې چې د اقتصادي نابرابرۍ زیاتیدو د عامو خلکو ژوند ستونزمن کړی، د مارکس فلسفه او تحلیلونه د تطبیق وړ ګڼل کیږي؛ همدا لامل دی چې د مارکس مشهور اثار داس کپیټل په اوس وخت کې په نړۍ کې تر ټولو ډیر لوستل شوي کتابونه دي او هرکله چې په نړۍ کې اقتصادي بحران رامینځته شي نو دا کتاب د شهرت لوړو پوړونو ته رسېږي؛ په داسې حال کې چې مارکس د فیوډالي غلامۍ په تړاو په انسانانو باندې د سرمایه دارۍ د آزادۍ اغیزې پیژني، هغه د استحصالي سرمایه دارۍ جوړښت او هغه نه ختمیدونکي کړاوونه چې انسانانو ته یې رسوي ژور تحلیل کړي دي.
په اوسنیو ټولنو کې چې نړیوالې تودوخه او د اقلیم د بدلون په نظر کې نیول شوی، د مارکسیستي مفکورو متحرک طبیعت او د دوی ډیلیکټیک رول د انسانیت لپاره تلپاتې اهمیت لري.
نن ورځ د سرمایه دارۍ اقتصاد او د بازار اقتصاد استثماري قوتونه د ځمکې د وجود لپاره یو ګواښ ګرځېدلی دی. سرمایه دارۍ چې د مارکس لخوا یې شننه شوې وه، نن ورځ په کروني سرمایه دارۍ بدله شوې ده، چې د نورو د استحصال لامل کیږي او په پراخه کچه غیر انساني بڼه خپلوي.
مارکس د سرمایه دارۍ د ویجاړونکي ماهیت وړاندوینه وکړه او ساینسي سوسیالیزم یې د بدیل په توګه وړاندې کړ، چې د هغه عملي کول به د هر هیواد د د هدفي شرایطو سره سم د انقلابي خوځښتونو، روڼ اندو او کارګرې طبقې دنده وي.
مارکس په برصغیر کې د برتانوي امپراتورۍ د استعماري واکمنۍ او ظلم او استحصال څخه پوره خبر و، چې له امله یې دلته اکثریت خلک د فقر، بې وزلۍ او لوږې قرباني شوي وو، کله چې په ۱۸۵۷ کال کې په برصغیر کې د برتانوي امپراطورۍ پر ضد پاڅون وشو، چې موږ یې د ۱۸۵۷ کال د خپلواکۍ جګړه بولو او دلته خلک د ازادۍ د ترلاسه کولو لپاره د برتانوي امپراطورۍ پر ضد راپاڅېدل، بې وزله او محکوم خلک وو چې د ټیټې طبقې د حقونو او د هغوی د ساتنې لپاره یې غښتلی غږ پورته کړ.
په نیمه وچه کې د انګریزي استعماري واکمنۍ په څیړلو سره هغه دې نتیجې ته ورسید چې د برصغیر خلک به تر هغې نه شي کولای چې خپله خپلواکي تر لاسه کړي یا د فقر او بې وزلي څخه خلاصون ومومي تر څو چې په انګلستان کې د کارګرانو واکمني نه وي رامنځ ته شوې، او دا به هغه وخت ممکنه وي چې خلک په ځان کې هوښیار او ځواکمن نه شي، ترڅو د استعماري غلامۍ زنځیرونه د تل لپاره وشکوي.
د مارکس په خبره، کله چې یو اقتصادي سیسټم او د هغه د تولید وسیله د ټولنیز پرمختګ توان ونلري، ټولنه په ټپه دریږي، دا حالت یو بحران رامینځته کوي چې په ټولنو کې ګډوډي رامینځته کوي او له همدې ځایه انقلابونه منځ ته راځي چې د ټولنې اقتصادي، ټولنیز او اقتصادي بنسټونه په بشپړه توګه بدلوي.
که تاسو زموږ د خپل هیواد ستونزو ته لږ هم ځیر شئ، نو د مختلفو ټولنیزو طبقو ترمنځ توپیر هغه مسله ده چې ډیری خلک یې په اوس وخت کې اندیښمن کړي دي، د مارکسیزم برتري د اسیا، افریقا او لاتینې امریکا د هیوادونو لپاره یو ثابت حقیقت دی چې د مارکسیزم ایډیالوژۍ په واسطه په دغو اکثریت هیوادونو کې د ملي آزادۍ غورځنګونه ترویج شول.
د افغانستان په څېر د دریمې نړۍ هېوادونو کې چې د امپریالیزم عصري استعماري واکمني په خپل ټول قوت مسلطه ده او پر ولس مسلط فیوډالي اقتصادي جوړښت او بیوروکراسي، د ملي ازادۍ او ټولنیزې برابرۍ او عدالت د تامین لپاره، بنسټیز ټکي دي چې پر بنسټ یې یو اغېزمن انقلابي خوځښت رامنځته کېدای شي؛ دغه ډول ملتپاله ولسي حرکت کولای شي د منابعو د عادلانه وېش له لارې د یوې استحصالي ټولنې د رامنځته کولو لپاره د مبارزې لپاره قوي بنسټ برابر کړي.
مانا داسې فلسفې او عمل ته اړتیا ده چې خلک د قومیت، مذهب، ژبې، نژاد او یا داسې کوم ابتدایي کټګورۍ په کرښه ونه ویشي، تروریزم او د ښي اړخه محافظه کاره، د فاشیزم نوي ډولونه راڅرګندېدل، د نړۍ تودوخه او د اقلیم بدلون د یو ګواښ په توګه دا څرګندوي چې موږ بیرته دجهالت تورې دورې ته بوځي.
د نن ورځې ځوان نسل باید په دې پوه شي چې مارکسستي انقلابیانو لکه لینن، ماو، هو چی مین او کاسټرو د مارکس نظریات د خپلو ټولنو له شرایطو سره چې د دوی د انقلابونو له اړتیاوو سره سمون خوري، تطبیق کړل.
یعني د مارکسیزم د اصولو تطبیق په هر ځای کې یو شان نه وي، ځکه چې مارکسیزم، یا ساینسي سوسیالیزم پخپله یو متحرک ځواک دی، چې د ځای او وضعیت له مخې په تطبیق کې د بدلون غوښتنه کوي.
په درنښت
////////////////////////////////////////////////////////////////////////
د دعوت رسنیز مرکز ملاتړ وکړئ
له موږ سره د مرستې همدا وخت دی. هره مرسته، که لږه وي یا ډیره، زموږ رسنیز کارونه او هڅې پیاوړی کوي، زموږ راتلونکی ساتي او زموږ د لا ښه خدمت زمینه برابروي. د دعوت رسنیز مرکز سره د لږ تر لږه $/10 ډالر یا په ډیرې مرستې کولو ملاتړ وکړئ. دا ستاسو یوازې یوه دقیقه وخت نیسي. او هم کولی شئ هره میاشت له موږ سره منظمه مرسته وکړئ. مننه
د دعوت بانکي پتهDNB Bank AC # 0530 2294668 :
له ناروې بهر د نړیوالو تادیاتو حساب: NO15 0530 2294 668
د ویپس شمېره Vipps: #557320 :
Support Dawat Media Center
If there were ever a time to join us, it is now. Every contribution, however big or small, powers our journalism and sustains our future. Support the Dawat Media Center from as little as $/€10 – it only takes a minute. If you can, please consider supporting us with a regular amount each month. Thank you
DNB Bank AC # 0530 2294668
Account for international payments: NO15 0530 2294 668
Vipps: #557320
Comments are closed.