یک نگاه اجمالی بر کتاب: هویت، فرهنگ و تمدن آریانای دیروز یا افغانستان امروز

۱۸/۰۴/۲۰۲۳

یک نگاه اجمالی بر کتاب:

هویت، فرهنگ و تمدن آریانای دیروز یا افغانستان امروز

در افغانستان سابقه ماموریت تاریخ نویسی از جانب یک ساختار نیمه مسلکی به هشتاد سال قبل برمیگردد. این ساختار انجمن تاریخ افغانستان نامیده میشد که در راس آن احمد علی کهزاد قرار داشت. با تأسف که انجمن تاریخ بسوی یک انستیتوی علمی تحقیقات تاریخی انکشاف نکرد. این نارسایی موجب گردید که تاریخ نویسی در دسترس افراد غیر مسلکی قرار بگیرد و در مواردی آفاقیت مولف زیر سوال برود. با اینهمه تاریخ نویسان آماتوری را میتوان سراغ کرد که با تلاش و اشتیاق دور از پیشداوری های جذباتی به سراغ کشف حقایق تاریخی رفته اند. محترم محمد نسیم ارغندیوال یکی از دوستان دوره تحصیلات پوهنتون یکی از همین کته گوری افراد است.

کتاب « هویت، فرهنگ و تمدن آریانا » تألیف ښاغلی ارغندیوال چندین ماه قبل به دسترس نویسنده قرار داده شد.

مولف کتاب یک حقوقدان است که به دلیل ماموریت های اداری مختلف در گوشه و کنار افغانستانی که معروض به میدان بزکشی و کشمکش های قومی و هویتی نشده بود، با مردم از نزدیک آشنایی پیدا کرد.

ازانجائیکه حوادث نیم قرن اخیر هویت افغانی و ملی را دستخوش ماجراجویی های مشتی از اوباشان سکتاریست و ماحراجو ساخته است.  مولف کتاب با کنجکاوی و دقت در پی ریشه یابی هویت افغانی در پهنای تاریخ پر تلاطم افغانستان با هویت باختگان جنگ حق و باطل را اعلام میکند.

کتاب با قطع و صحافت ستندرد و جابه جائی فوتو های تاریخی در ۱۳ فصل تقسیم بندی شده است.

تاریخ نویسی در عصر انقلاب اطلاعاتی به مؤلف زمینه های تحقیقاتی بسیار دقیق و گسترده را میسر ساخته است. درکتاب از ۹۳ رفرنس معتبر داخلی و خارجی استفاده گردیده است.

من کتب تاریخی زیادی را مطالعه کرده ام. در کتاب هویت، فرهنگ و تمدن آریانا از برکت تکنولوژی نو اطلاعاتی با کشفیات نو تاریخی آشنا شدم، که در کتب قبلی با آن برنخورده بودم. مثلن در کتاب آمده است : « … در قرن ۱۴در تاریخ نامه سیفی مورخ کرت،  نام افغانستان ۳۵ بار ذکر گردیده است » ( ص. ۲۱۴ ).

در صفحه ۲۴۲ کتاب ذکر شده است : « … غوریان از طایفه سوری پشتون استند.

سوری ها در منطقه غوردر شرق هرات سکونت داشتند. درین زمان یکی از سران قبیله قریش بنام خالد بن ولید با بشارت دین جدید نزد سوری ها آمد. برای درک واقعیت قضیه یک هیات ۷۶ نفری به ریاست قیس از سران پشتون ، نزد پیغمبر میروند. همزمان با مواصلت هیات په حضور پیغمبر جنگی در مدینه به وقوع میپیوندد. قیس و همراهان در جبهه پیغمبر موفقانه میجنگند. شکست کفار موجب خوشنودی محمد (ص) میشود. پیغمبر هیات را با دعای خیر و تحفه های مطلوب رخصت نموده و وعده داد که عنوان ملک یعنی پادشاه همیشه نصیب شان باشد ». ( بپلو : نژاد های افغانستان. فصل دوم. ص.۱۲ ترجمه سهیل سبزواری ۱۸۸۰ ).  

  بخش عمده کتاب به تاریخ قدیم افغانستان اختصاص یافته است. مؤلف تلاش کرده است که در شرایط  حساس هویت زدایی کنونی به این سوال که « افغان کیست  و از کحا آمده است ؟ »  پاسخ مستند و قناعت بخش ارائه کند.

کتاب در جست وجوی ریشه های فرهنګی و نژادی پشتون ها تا ۳۰۰۰ سال  قبل  از  میلاد در عمق تاریخ  ویدی به عقب میرود و پشتون ها را وارث ساک ها، ماد ها ، سوری ها و لودی ها قلمداد میکند.

در کتاب تمرکز علمی و مستند به  تقسیم بندی پشتون ها به قبایل صورت گرفته است.

ازین گذشته مطالب نوی در موضوع تحقیقات مستشرقین در رابطه به زبان و فرهنگ پشتون ها به چشم میخورد که به کتاب برجستگی میبخشد.

مولف از تاریخ معاصر افغانستان از جمع زمامداران به شیوه سمبولیک سه بحث را به سه پادشاه اختصاص داده است :

– عبدالرحمن خان سمبول استبداد هدفمند به قصد تأمین اتوریته حکومت مرکزی.   

– شاه امان الله ممثل لیبرالیزم و پیشقراول مدرنیته.

– ظاهر شاه مبتکر اعلام دیموکراسی.

در افغانستان همه تاریخ نویسان بدون وابستگی های زبانی، قومی و سمتی جذبات قوی ناسیونالیزم افغانی داشته اند. چنان معلوم میشود که در مد و جذر حوادث « قبرستان امپراتوری ها »  سحر و جادویی نهفته است که به محققین تاریخ احساس وطن دوستی و غرور ملی میبخشد.

بنأ کسب فیض از کشفیات مورخین و مطالعه کتب تاریخ در شرایطی که افتخارات تاریخی و هویت ملی  ما را دشمنان داخلی و خارجی زیر سوال برده است، یک ضرورت روز است.

کتاب هویت، فرهنګ و تمدن آریانا در اوضاعی به علاقمندان عرضه شده است، که تراوشات سمی  جنګ نیم  قرن نسل جوان را معروض به ګمرایی و اغتشاش فکری ساخته است. بناً مطالعه کتاب به همه و بخصوص جوانانی که در تلاش احیای هویت ملی استند توصیه میشود. « پایان»

دوکتور م، عثمان تره کی –  فرانسه – ۱۸/۰۴/۲۰۲۳